یکی از چالش‌های قدیمی و همچنان برقرار بین منتقدان حوزه‌ی کودک و نوجوان این است که چه موضوعاتی را می‌توان برای کودکان و نوجوانان در قالب داستان مطرح کرد؛ آیا در صورت مطرح کردن، مخاطب متوجه پیام نویسنده می‌شود یا از آن داستان صرفاً به عنوان یک وسیله‌ی سرگرم‌کننده بهره می‌برد؟

در میان موضوعات مختلفی که با این دغدغه روبه‌رو هستند، مسائل سیاسی از همه چالش‌برانگیزترند. بسیاری از منتقدان معتقدند بعضی از نویسنده‌ها کتاب کودک را تنها به عنوان یک ابزار برای بیان نظریات و اعتقادات سیاسی خود انتخاب می‌کنند و در واقع مخاطب حقیقی آنان نه کودکان، که دقیقاً بزرگسالان هستند. کتاب ماهی سیاه کوچولو نوشته‌ی صمد بهرنگی و چند مورد از کتاب‌های دکتر زوس از این نوع‌اند. شاه و ماه، نوشته‌ی پروین پناهی را هم می‌توان یکی از همین کتاب‌های چالش‌برانگیز به شمار آورد.

شاه و ماه حکایت پادشاه نادانی است که قصری در کنار آب دارد و نگران است دریا در اثر جزر و مد بالا بیاید و قصرش را از بین ببرد. از آن‌جایی که ماه باعث جزر و مد می‌شود، او از ماه متنفر است و می‌خواهد هر طور شده آن را نابود کند.

اما چون هوش کافی را برای این کار ندارد، راه‌حل‌های احمقانه‌ای می‌دهد که مردم و سربازانش به اجبار انجام می‌دهند اما در دل به او می‌خندند؛ مثل تیراندازی به سمت ماه، گرفتن ماه با تور ماهیگیری، ساختن نردبانی برای رسیدن به ماه و… مردم شهر با وجود ترسی که در ظاهر از پادشاه دارند، دنبال راهی هستند تا هر چه زودتر از شر این شاه نادان خلاص شوند. راه حلی که در نهایت توسط یک پسربچه داده می‌شود و مردم را نجات می‌دهد.

شاه و ماه تا حد زیادی مخاطب را به یاد کتاب شاه لاک‌پشت‌ها اثر دکتر زوس می‌اندازد.

در آن کتاب لاک‌پشت نادانی وجود دارد که خیال می‌کند پادشاه تمام سرزمین‌شان است و دوست دارد همه‌ی قلمرواش را از ارتفاعی بسیار بالا ببیند.

او برای این کار چندین لاک‌پشت را صدا می‌کند تا روی هم مثل نردبانی قرار بگیرند و او از آن‌ها بالا برود و بر تخت پادشاهی‌اش بنشیند. اما طمع باعث می‌شود مدام میل به بالاتر رفتن داشته باشد. تا آن‌جا که نمی‌تواند بالاتر بودن ماه را هم بپذیرد و دستور می‌دهد چندین هزار لاک‌پشت بیایند و برای او تخت بلندتری بشوند.

در نهایت لاک‌پشت جوانی به نام مک که از این جور و ستم خسته شده، آروغی می‌زند و پادشاه را به برکه می‌اندازد. درست شبیه کتاب شاه و ماه که مردم اگرچه از ستم شاه کلافه‌اند اما هرچه دستور می‌دهد اجرا می‌کنند و در نهایت پسربچه‌ی کوچکی راه حلی می‌دهد و همه را از شر شاه خلاص می‌کند. داستان حاکمیت پادشاه‌های نالایق و ماجرای ظلم و ستمی که به مردم می‌شود در تمامی دوران، مورد توجه نویسندگان بوده و هست.

پدرام کازرونی که هم در زمینه‌ی تصویرگری و هم مجسمه‌سازی و حجم، مهارت دارد، در کتاب شاه و ماه با ارائه‌ی تصاویری با جزئیات فراوان، به خوبی توانسته حال و هوای قدیمی داستان را به مخاطب منتقل کند و مفاهیم مورد نظر نویسنده را هرچه بهتر و دقیق‌تر نمایش دهد.

تمامی تصاویر این کتاب از المان‌های شهری مانند قصر و ساختمان‌ها گرفته تا پوشش مردم و سربازها، دریا، آسمان و… با ریزه‌کاری‌های دقیق و جزئیات فراوان ترسیم شده و برای مخاطب جذابیت فراوانی ایجاد کرده است.

همچنین دور و نزدیک شدن تصویرها به مخاطب کودک این امکان را می‌دهد که در بعضی فریم‌ها کل شهر را از بالا مشاهده کند و در فریم دیگری پادشاه و حالات چهره‌اش را از نزدیک ببیند و ارتباط بهتری با داستان و تصویرها برقرار کند.

از دیگر ویژگی‌های تصویری کتاب شاه و ماه رنگ سیاه موجود در پس‌زمینه‌ی بیشتر فریم‌هاست. داستان در شب و بیشتر در خارج از قصر اتفاق می‌افتد و پدرام کازرونی به خوبی توانسته این سیاهی را به گونه‌ای تصویرگری کند که با سایر المان‌ها و رنگ‌های موجود در تصویر کنتراست داشته باشد و برای مخاطب کودک خسته‌کننده به نظر نرسد. تصاویر این کتاب منتخب جشنواره‌ی تصویرگری گاو اکراین 2020 و فینالیست‌ جشنواره‌ی تصویرگری آناناس چین 2021 شده است.

به طور کلی می‌توان گفت شاه و ماه اگرچه به نظر می‌رسد دغدغه‌ای بزرگسالانه دارد، همانند بسیاری از کتاب‌های کودک و نوجوان، می‌تواند برای کودکان دوره‌ی اول و دوم دبستان خواندنی و آموزنده باشد و در کنار سرگرم‌کردنشان، آنان را جدی گرفته و با موضوعات اجتماعی و سیاسی نیز آشنا کند.