حافظ در چه قرنی می‌زیست؟ اهمیت فردوسی در حفظ زبان فارسی چیست؟ آثار سعدی را نام ببرید. نه، نه! در این کتاب‌ها خبری از این سؤال و جواب‌های خشک نیست! مجموعه‌ی سی شعر قرار است ادبیات را به‌گونه‌ای دیگر به ما نشان بدهد؛ می‌خواهد از آن فرم سنتی ادبیات خواندن، حفظ زمان تولد شاعر و نام آثارش و فهمیدن تشبیه و استعاره‌ها، فاصله بگیرد و با نگاهی تازه، ما را با ادبیات کهن و جدید فارسی، آشتی بدهد.

واقعیت این است که بچه‌ها کتاب‌های درسی ادبیات را دوست ندارند؛ حفظ کردن کلی اسم و لغت و خواندن شعرهای سخت، بچه‌ها را نه‌تنها به ادبیات علاقه‌مند نمی‌کند، که گاهی حتی آن‌ها را از ادبیات متنفر می‌کند. به‌علاوه در سال‌های اخیر کتاب‌های درسی تغییرات بسیاری کرده و درنتیجه سهم ادبیات کلاسیک فارسی در کتاب‌های فارسی کمتر شده است. در چنین شرایطی، مجموعه‌ای مثل سی شعر، می‌تواند گام مهمی در پر کردن خلأیی بردارد که بین نوجوانان و ادبیات فارسی افتاده است.

تابه‌حال از این مجموعه پنج جلد منتشر شده و جلدهای دیگری نیز در دست چاپ هستند. خیام، فردوسی، سعدی، حافظ، فروغ و اخوان، عناوین انتشار یافته‌ی این مجموعه هستند.

ساختار کتاب‌های این مجموعه شبیه هم است؛ ابتدا کمی با زندگی‌نامه‌ی شاعر آشنا می‌شویم و ویژگی‌های تاریخی‌ دوره‌ی زندگی او را بررسی می‌کنیم. سپس سری به جهان شعری و منظومه‌ی فکری آن شاعر می‌زنیم و درنهایت سی شعر از آن شاعر را به انتخاب نویسنده‌ی کتاب می‌خوانیم.

در ادبیات کودک و نوجوان کشورمان، کتاب‌های زیادی را می‌توانیم پیدا کنیم که متن‌های ادبیات کهن را بازنویسی کرده‌اند و با زبانی ساده‌تر، آن متن را برای مخاطب کودک یا نوجوان بازگو کرده‌اند. اما تفاوت اساسی این مجموعه با چنین بازنویسی‌هایی، تأکید بر خود متن است. ممکن است نوجوانی که شعرها را می‌خواند، متوجه بعضی از ابیات نشود، اما مهم «التذاذ ادبی» است، همان چیزی که حلقه‌ی گمشده‌ی کلاس‌های ادبیات است. قرار نیست نوجوان تمام استعاره‌ها و کنایه‌های شعر را بفهمد، قرار است از آواز و موسیقی و آوای آهنگین واژه‌ها لذت ببرد؛ این دیدگاه تازه‌ای است که در تمام کتاب‌های مجموعه‌ی سی شعر به‌خوبی دیده می‌شود. البته هر جا لغت سخت یا اصطلاحی مهم در شعر آمده باشد، نویسنده در پایان شعر آن را توضیح داده است.

ویژگی برجسته‌‌ی دیگری که در همه‌ی جلدهای این مجموعه دیده می‌شود، زبان ساده و روان است. نویسنده‌ی هر کتاب به‌خوبی با شاعر آشنایی دارد و از زاویه‌ی همین آشنایی، زندگی شاعر را برای ما تعریف می‌کند؛ مثلاً در کتاب خیام می‌خوانیم که مدرسه‌ی علی‌اصغر سیدآبادی، در کنار مزار خیام در نیشابور بوده و او عصرهای پاییزی، سری به آنجا می‌زده است. یا در کتاب حافظ، در ابتدا غزلی را می‌خوانیم که حدیث لزرغلامی برای حافظ سروده است.

پیوند عاطفی نویسنده‌ی کتاب با شاعر، باعث شده زندگی‌نامه‌ها از حالت معمول و خشک تاریخ‌ادبیاتی خارج شوند و لحنی شیرین و قصه‌وار داشته باشند. گویی ما همراه با نویسنده، به دوران زندگی شاعر سفر می‌کنیم، او را می‌بینیم که مشغول شعر سرودن است و با نگاهی به اطراف، از ویژگی‌های تاریخی دوره‌ی زندگی او سر در می‌آوریم.

در ادامه، به بررسی برخی از کتاب‌های این مجموعه می‌پردازیم.

خیام، به دلایل زیادی، جایی در کتاب‌های درسی ندارد و نوجوانان در طول دوران تحصیل خیلی با او آشنا نمی‌شوند. در کتاب خیام، علاوه بر خیام شاعر، با خیام دانشمند و منجم و ریاضی‌دان هم آشنا می‌شویم. تعداد اشعار منسوب به خیام زیاد است و تقریباً هر شاعری، هر حرفی داشته که دلش نمی‌خواسته بعداً برایش دردسر شود، آن را به نام خیام ثبت کرده است! در این کتاب با زبانی ساده نحوه‌ی شناسایی اشعاری که واقعاً از خیام هستند را نیز می‌فهمیم.

در کتاب فردوسی، ابتدا با فردوسی نوجوان همراه می‌شویم در توس، گوش به داستان‌های پهلوانی سپرده و از همین‌جا جرقه‌ی علاقه‌ی او به داستان‌های کهن زده می‌شود. معمولاً خواندن شاهنامه برای نوجوانان سخت است و حتی می‌ترسند سراغ خواندن آن بروند، اما در این کتاب ابتدا توضیحاتی درباره‌ی شاهنامه آورده شده که ذهن مخاطب را برای خواندن اشعار آماده می‌کند. نکته‌ی مهم دیگر، انتخاب اشعار از تصحیح استاد جلال خالقی مطلق است که تا به امروز، معتبرترین تصحیح شاهنامه است.

در کتاب حافظ، حکایت‌های افسانه‌واری از زندگی حافظ می‌خوانیم که شاید صحت تاریخی نداشته باشند، اما خواندن آن‌ها خالی از لطف نیست. توضیح جهان شعری حافظ با عنوان «سفرنامه‌ی روح» از جذاب‌ترین بخش‌های کتاب است. حدیث لزرغلامی شعرهای حافظ را به‌صورت سفری به ما نشان می‌دهد از سرشتن گل آدم شروع می‌شود. در این سفر باید جام جهان‌‎بین را همراه داشته باشیم و با هاتف غیب، کوکب هدایت و باد صبا همسفر شویم.

در کتاب فروغ ما ابتدا با زمانه‌ی زندگی شاعر آشنا می‌شویم؛ زمانه‌ای که زنان وضعیت خوبی نداشتند و این موضوع از نگاه حساس و نکته‌سنج فروغ دور نمانده و در شعرهایش بازتاب داشته است. در مقایسه با جلدهای دیگر این مجموعه، زندگی‌نامه خیلی منجسم نوشته نشده و گاهی از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و این موضوع می‌تواند مخاطب نوجوان را کمی گیج کند. شعرها نیز غالباً از کتاب‌های تولدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد انتخاب شده است.

در کتاب اخوان، نویسنده به‌خوبی اوضاع سیاسی و اجتماعی بعد از کودتای 28 مرداد و تأثیر آن بر روحیه‌ی شاعران را ترسیم می‌کند و از این نقطه است که ما پی می‌بریم چرا در شعرهای اخوان همه‌چیز تیره‌وتار است و رنگ ناامیدی دارد. در این کتاب هم مثل سایر کتاب‌ها، نویسنده با دادن کلیدواژه، مخاطب را برای خواندن اشعار اخوان، که گاهی سخت به نظر می‌رسند، آماده می‌کند.

در پایان می‌توان گفت چنین مجموعه‌ای کلیدی است که می‌تواند درهای بسیاری را به روی نوجوانان باز کند و دنیای آنان را گسترده‌تر کند، درهایی که به ادب و فرهنگ ایران زمین، به تاریخ روزگاران دور و نزدیک و به سنت فکری ایرانیان در طول زمان باز می‌شود.