مزرعه کمونیست

بی شک کتاب قلعه حیوانات نوشته جورج اورول یکی از بهترین توصیفات از اوضاع مردم روسیه در قرن بیستم است. داستان این کتاب روایتی از حیوانات مزرعه ای در انگلستان است که به رهبری خوک‌ها انقلاب می‌کنند و کنترل مزرعه را به دست می‌گیرند، دوران باشکوه برابری حیوانات با یکدیگر و استفاده از محصولات کشت شده را پس از چندی پشت سر می‌گذارند و سرانجام به دست خوک دیکتاتوری می‌افتند که از آن ها بیگاری می‌کشد و مخالفانش را سرکوب می‌کند.

روند داستان شباهت بسیار و غیرقابل انکاری با فرایند انقلاب روسیه و گذر از سلطنت تزارها به کشوری کمونیستی تحت عنوان اتحاد جماهیر شوروی، دارد. شباهتی که قصد اثبات ناکارآمدی یک نظام کمونیستی و به اصطلاح زیبا بودن کمونیسم روی کاغذ و نه در عمل را دارد. این شباهت تا جایی ادامه دارد که می‌توان بسیاری از شخصیت‌های داستان را به شخصیت‌های واقعی انقلابیون روسیه نسبت داد.

 نکته جالب توجه در رابطه با فرایند داستان قلعه حیوانات هنگامی است که انقلاب حیوانات به پیروزی می‌رسد و آن‌ها هفت فرمان را به عنوان قانون اساسی خود می‌نویسند. قوانینی که بر برابری حیوانات و دوستی میان آن ها تاکید دارد و هرگونه رفتاری که آن ها را شبیه انسان ها کند، مانند خوابیدن روی تشک، محکوم می‌کند؛ اما به مرور شاهد آن هستیم که خوک‌ها، که همان سیاستمداران باشند، به وسیله سخنرانی‌های پر جنب و جوش و استفاده از کلمات قلمبه سلمبه، که اکثر حیوانات توان فهم آنان را ندارند، قوانین را به نفع خودشان تحریف می‌کنند.

شخصیت سنوبال که یکی از رهبران اصلی انقلاب محسوب می‌شود، به فکر پیشرفت کیفیت زندگی حیوانات است و در سمت دیگر، ناپلئون، رهبری دیگر، به فکر آموزش و کسب نفوذ و محبوبیت در میان آن ها. خیلی شبیه نفوذ زیرکانه استالین در حزب کمونیست به نظر می‌رسد! این طور نیست؟ و البته سنوبال که در یکی از نقاط اوج داستان توسط ناپلئون و سگ هایش تبعید می‌شود را می‌توان به تروتسکی تشبیه کرد.

آنچه در قلعه حیوانات قابل تامل است نگاه نویسنده بریتانیایی به تاریخ روسیه است. در ابتدای داستان، به نظر می‌رسد که او با نگاهی بی‌طرفانه به مسئله تشکیل یک حکومت ضد نظام سرمایه داری پرداخته است. بیان کردن دخالت دیگر مزارع و حتی درگیری مسلحانه برای ساقط کردن حیوانات، تداعی گر حملات شیمیایی انگلستان بر علیه انقلابیون بلشویک در بحبوحه انقلاب روسیه است؛ اما حتی با توجه به نتیجه گیری پایانی کتاب، که تبدیل شدن خوک‌ها به دیکتاتورهایی بی‌رحم را روایت می‌کند، نباید از فرامتن نهفته در اتفاقات و شخصیت‌پردازی‌ها غافل شد.

در پس ذهن همه ما، حیوانات موجودات بی‌عقلی هستند و خوک‌ها حیواناتی بی‌ارزش و کثیف. استفاده از این حیوانات برای رهبران و انقلابیون یک کشور، ناخودآگاه حس انزجاری را نسبت به آنان ایجاد می‌کند. تشبیه مامورین سازمان کا گ ب، به سگ‌های وحشی دست آموز، شاید تشبیه بر حقی باشد؛ اما بر کسی پوشیده نیست که مامورین سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا و آمریکا نیز به اندازه آن‌ها بی‌رحم و خشن بوده اند. اولین کسی که وقتی نام ناپلئون را می‌شنوید به ذهن شما می‌آید کیست؟

بله! ناپلئون بوناپارت که در انقلاب فرانسه دست داشت؛ بنابراین به نظر می‌رسد نویسنده با این ترفند قصد دارد قلعه حیوانات را تحت یک قالب کلی برای تمام انقلاب‌های طول تاریخ تا آن زمان بیان کند. افرادی که مثل باکسر، اسب قدرتمند مزرعه فقط و فقط و با اعتماد کامل به سیاستمداران، کار می‌کنند. کسانی همچون مالی، مادیان سفید رنگ و خودشیفته که عاشق دوران قبل از انقلاب هستند و حتی به منظور رهایی از شرایط فعلی، مهاجرت می‌کنند.

مردم دانایی همچون بنجامین، الاغ کم حرف مزرعه که آن قدر تجربه دارند که می‌دانند اگر سکوت کنند بهتر از آن است که باعث آگاهی، طغیان و کشته شدن دیگران شوند. عده ای دیگر که طوطی‌وار و از روی نادانی، مثل گوسفندان مزرعه، فقط حرفی که مرتب در گوششان تکرار کنند را می‌گویند و تعدادشان آن‌قدر قابل توجه است که صدای حرف‌های اصولی و سازنده‌ی عده‌ای خردمند همچون سنوبال در آن گم شود. تعدادی نیز همچون سکوئیر، خوک‌های سخنرانی هستند که مدام با زبان چرب و نرمشان، جامه حقیقت به دروغ ها می‌پوشانند و به خورد مردم می‌دهند و در نهایت کسانی همچون ناپلئون که از هیچ کاری برای سیراب کردن عطش جاه‌طلبی و عقده‌هایشان دریغ نمی‌کنند.

مزرعه کمونیست