فوتا فوتا ؛ زنبوره کجا؟
جوجه بازی میکرد که بیزبیز، یک زنبور فسقلی دور و برش پیدا شد. فریاد کشید: «جیک جیک جیکا! زنبوره، کجا؟ کجا؟» زنبور فسقلی گفت: «بیزبیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! روی نوکت، زیر نوکت…» جوجه جیک جیک جیغ کشید: «وای! نه…نه…» زنبور ترسید و بیزبیز فرار کرد.
زنبوره، کجا؟ کجا؟
نویسنده: زهره پریرخ / تصویرگر: سمانه قاسمی
رده بندی سنی کتاب: 4+
ناشر: نشر توت
نوبت چاپ: ۱
سال چاپ: ۱۳۹۹
تعداد صفحات: ۲۴
جوجه بازی میکرد که بیزبیز، یک زنبور فسقلی دور و برش پیدا شد. فریاد کشید: «جیک جیک جیکا! زنبوره، کجا؟ کجا؟» زنبور فسقلی گفت: «بیزبیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! روی نوکت، زیر نوکت…» جوجه جیک جیک جیغ کشید: «وای! نه…نه…» زنبور ترسید و بیزبیز فرار کرد.
زنبوره، کجا؟ کجا؟
نویسنده: زهره پریرخ / تصویرگر: سمانه قاسمی
رده بندی سنی کتاب: 4+
ناشر: نشر توت
نوبت چاپ: ۱
سال چاپ: ۱۳۹۹
تعداد صفحات: ۲۴
بیزبیز، زنبوری فسقلی است که دربهدر دنبال جایی برای پنهان شدن میگردد. سر راهش به جوجه، زرافه، گربه، جغد و شیر میرسد و از آنها میخواهد تا او را پنهان کنند. همهی آنها از بیزبیز میترسند و حاضر به مخفی کردن او زیر نوک، توی دهان، لابهلای موها، زیر بال، یا پشت گوششان نیستند. هیچکدام از آنها نمیدانند که زنبور کوچولو برای چه میخواهد قایم شود. وقتی میفهمند که دیگر دیر شده و خودشان هم در معرض خطری بزرگتر از پنهانکردن زنبوری کوچک قرار میگیرند.
کتاب زنبوره کجا ؟ کجا؟ داستانی کوتاه و لذتبخش دارد. شخصیت اصلی داستان، زنبوری کوچک است که میخواهد جایی پنهان شود. این شخصیت دو بعد متفاوت دارد: ریز است و کوچک و در عین حال نیش میزند و آسیب میرساند. همین نیش زدن است که باعث میشود همه درخواست زنبور را برای پنهانکردنش رد کنند. از جوجه گرفته تا شیر، سلطان جنگل همه و همه زنبورک قصه را پس میزنند.
متن کتاب متناسب با گروه سنی خردسالان در بعضی قسمتها ریتمیک و آهنگین است. مثلاً: زنبور فسقلی گفت: «بیز بیز، بگذار یک جایی قایم بشوم. این بر لپت، آنبر لپت.» یا تکرار جملههایی مثل «زنبوره کجا؟ کجا؟» که کتاب را برای مخاطبش لذتبخش میکند. نویسنده از آواهای حیوانات هم در ساختن زبان اثر استفاده کرده است. برخی از آنها برای ما آشنا هستند مثل جیکجیک گنجشک، هوهوی جغد، میومیوی گربه.
نویسنده زنبوره، کجا؟ کجا؟ برای صدای بعضی از حیوانات مثل زرافه -که مخاطب تصوری از آوای آن ندارد-، عبارت «فوتا فوتا» را استفاده کرده که به نظر خلاقانه و ابداعی میآید. زرافه تار صوتی ندارد تا برای برقراری ارتباط با همنوعهایش صدا تولید کند و در عوض با تکان دادن دم خود معانی و مفاهیم مختلف را به طرف مقابل انتقال میدهد.
در کنار زبان مناسب کتاب، قصهی پر حرکت اثر است که برای مخاطب راضیکننده و جذاب است. حرکتی که از ابتدای داستان با رفتن زنبور پیش جوجه، آغاز شده و تا انتها با فرار همهی حیوانات، ادامه پیدا میکند؛ مخاطب پرجنبوجوش و علاقمند به بازی و نشاط را به خوبی به دنبال خودش میکشاند.
یکی از بازیهای مورد علاقهی کودکان پنهانشدن یا همان قایمباشک است، تلاشی در جهت مخفی شدن یا جستوجویی شیطنتآمیز برای یافتن. به نظر میرسد که نویسنده از این بازی جهت در سیر روایت داستان بهره گرفته است. علاوه بر اینها قصه گرهگشایی غیرمنتظرهای دارد. در تمام بازیهای قایم باشک، یک نفر چشم میگذارد و همه قایم میشوند، اما روال معمول این بازی در این کتاب بههم خورده و برعکس میشود.
همه فریاد کشیدند: «حالا چرا میخواهی قایم بشوی؟» صفحه 14
زنبوره بیز بیز کرد: «همهی همهی زنبورها چشم گذاشتند تا من قایم بشوم.» صفحه 14
اما آیا این تغییر شیوهی بازی که در ابتدا جذاب و خلاقانه به نظر میرسد، با ماهیت بازی قایم باشک همخوانی دارد؟
در تصویر صفحهی 14 کتاب زنبوره، کجا؟ کجا؟ تعداد زنبورهایی که به دنبال بیزبیز هستند به تعداد زنبورهای یک کندو نشان داده شده که بر وحشت و ترس آخر کتاب اضافه میکند.
از دیگر مزیتهای کتاب تصویرگری آن است که برای مخاطبش جالب، مناسب و هیجانانگیز است. در هر صفحه تصویری قرار دارد که با کشفی همراه است. زنبور و مخاطب در دو موقعیت قرار میگیرند. این موقعیتها با تصاویر و کاغذ متحرک بر روی صورت و بدن حیوانات نشان داده شدهاند. کودک میتواند با حرکتهای سادهی کاغذ متحرک، موقعیت زنبور کوچک راروی صورت تکتک حیوانات ببیند و از این بازی در حین شنیدن قصه لذت ببرد.
در گفتوگوی زنبور با جوجه: «بیزبیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! روی نوکت، زیر نوکت.» حرکت کاغذ بر این طرف و آن طرف نوک جوجه است. وقتی که زنبور با زرافه حرف میزند: «بیز بیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! این بر لپت،آن بر لپت.» حرکت تصویر بر این طرف و آن طرف لپ زرافه است و بعد همین بازی را این طرف و آن طرف بال جغد داریم، جایی که زنبور به جغد میگوید: «بیز بیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! زیر این بالت زیر آن بالت.»
ماجرا درمورد گربه در اطراف گوشهایش دنبال میشود: «بیز بیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! پشت این گوشت، پشت آن گوشت.» و زنبور وقتی به شیر میرسد میخواهد در جای غیرمنتظرهای قایم شود. «بیز بیز، بگذار یک جایی قایم بشوم! میان موهایت، توی دهانت.» در تصویر دهان شیر باز میشود!
این تکرارهای کلامی و ترکیبشان با تصاویر، خلاقانه است و برای گروه سنی بالای چهار سال بازی مناسب و لذتبخشی را فراهم میکند. همچنین تصویرگر به خوبی احساساتی مثل خشم، ترس، بیتفاوتی، اضطراب، شادی و شیطنت را در چهرهی حیوانات نشان داده که این خودش میتواند زمینهی گفتوگوی خوبی را بین کودک و کسی که برای او کتاب را میخواند فراهم کند.
قسمتهای متحرک کتاب زنبوره کجا؟ کجا؟ با حساسیت و ظرافت بسیار با دست چسبانده شده و در مجموع صفحهآرایی، تصویرگری و متن خوب زنبوره ، کجا؟ کجا؟ نشان از تعاملی سازنده و اثرگذار بین نویسنده، تصویرگر و صفحهآرای اثر دارد.
زنبوره، کجا؟ کجا؟ درمرداد سال 1399، برندهی مرغک سیمین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و در سال 1400 از سوی جشنوارهی رشد، در بخش کتابهای پیشدبستانی، برگزیده شناخته شده است.