تا یکسال قبل از سال ۵۷ تقریبا هیچکس تصوری از وقوع انقلاب در ایران نداشت. پس از آن ده‌ها کتاب و مقاله درباره علل وقوع این انقلاب و پیامدهایش نوشته شد، نوشته‌هایی که هر کدام تلاش می‌کردند از منظری این رویداد را قابل فهم کنند.

در این پرونده سراغ کتاب‌هایی رفته‌ایم که تلاش کرده‌اند تصویری از ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب بدهند. بررسی گذشته می‌تواند درک بهتری از علل تغییرات و نیازهای جامعه بدهد. درکی که بی‌شک در بستر امروز هم برای ما مهم خواهد بود، زیرا که «گذشته چراغ راه آینده است».

پیش از این نیز در وینش پرونده‌ای با عنوان مردم در انقلاب منتشر کرده بودیم. در آن پرونده به معرفی کتاب‌هایی پرداختیم که خاطره‌نگاری‌های مفصل از روزهای انقلاب بودند؛ آثاری که تنه به تنه ادبیات می‌زدند (مثل لحظه‌های انقلاب نوشته محمود گلابدره‌ای)، آثار تئوریک برای فهم رویدادها (مانند انقلاب تصورناپذیر در ایران نوشته چارلز کرزمن)، کتاب‌های پژوهشی درباره آثار هنری که موضوعشان انقلاب بود (همچون کتاب هنر در گرماگرم انقلاب ۱۳۵۷-۱۳۵۹ از مجید جعفری لاهیجی) و مجموعه‌های عکس از روزهای انقلاب.

در این پرونده ضمن بازنشر دوباره نقد و بررسی آن کتاب‌ها و دو پیشنهاد فیلم، چند معرفی کتاب را هم به این مجموعه اضافه کرده‌ایم. تعدادی از کتاب‌های پیشنهادی جدید درباره تاریخ ایران هستند، مثل تاریخ ایران یا ایرانیان از دوران باستان تا دوره معاصر. هدف ما از معرفی این کتاب‌ها ایجاد فرصتی برای به دست آوردن نگاهی کل‌نگر برای تجزیه و تحلیل بهتر یک رویداد در بستر تاریخ است. گمان می‌کنیم با پیدا کردن دیدی گسترده در بستر زمانی و مکانی بزرگتر، امکان شناخت بهتری از رویداد انقلاب را خواهیم داشت.

کتاب 14آبان روز آتش نیز پژوهشی مستند درباره وقایع 14آبان 57 است که هم از جنبه پژوهش اجتماعی-تاریخی و هم به عنوان یک اثر آموزشی در حوزه مستند بررسی شده است. دو کتاب شاهنشاه و کارگران و انقلاب 57 نیز کتاب‌هایی هستند که می‌توانند برای علاقمندان به ماجرای انقلاب ایران خواندنی باشندو

میشل فوکو، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی در شهریور و آبانِ ۱۳۵۷ در اوج تظاهرات خیابانی به ایران آمد تا جستارهایی از انقلاب برای روزنامه ایتالیایی کوری‌یره دلا سرا بنویسد.

نوشته‌های فوکو در حمایت از #انقلاب ایران و تفسیر همدلانه او از آن در همان زمان مورد اعتراض بسیاری قرار گرفت. فوکو به برخی از اعتراضات پاسخ داد گرچه این پاسخ‌ها مقبول معترضین واقع نشد و گاهی موجبات رنجش موافقان تفسیر او از انقلاب ایران را هم فراهم کرد. ابتدا به کتاب فوکو می پردازیم که انقلاب ایران را روایت می کند و سپس به کتاب  فوکو در ایران که نویسنده‌اش عقیده دارد انتقادات به موضع فوکو از دو بدفهمی ناشی می‌شود، بدفهمیِ انقلاب ایران و بدفهمیِ خوانش فوکو از آن.

اما کتاب‌‌های داستان  زیادی هم با اشاره به انقلاب سال 57 ایران نوشته شده‌اند، یکی از این نمونه‌ها رمان پدرکشی نوشته‌ی ملاحت نیکی است که داستان آن درباره دو روز از زندگی دختران دانشجویی است که از شهر‌های مختلف به تهران آمده و در فضای پساانقلابی هر کدام دغدغه‌ها، مشکلات و البته آرمان‌های خودشان را دارند. خواندن نقد این رمان هم بی‌ارتباط با نگاه‌های متنوع به پدیده انقلاب نیست.

رمان 1270 صفحه‌ای براهنی با نام رازهای سرزمین من هم نشانگر دغدغه‌ها و بیم‌ و امیدی است که نویسنده درباره انقلاب ایران می‌پرورانده و میزان وسواسی که برخی ارزش‌ها در ذهن او بر می‌انگیخته. کتابی مفصل با نقدی موشکافانه بر آن.

شما هم می‌توانید کتاب‌هایی را که به نظرتان به شناخت و فهم پدیده انقلاب در ایران کمک می‌کند، در اینجا معرفی کنید. وینش مشتاق دریافت نظرات و پیشنهادهای شماست. این پیشنهادها می‌تواند بستر مناسبی برای گفت‌وگو و درک گذشته فراهم کند.

عکس بنر از کتاب انقلاب به روایت اکبرناظمی