سایت معرفی و نقد کتاب وینش
سایت معرفی و نقد کتاب وینش

در خدمت و خیانت ترجمه!

در خدمت و خیانت ترجمه!

 

ترجمه همیشه حکم یک شمشیر دولبه را داشته. از طرفی خدمتگزار بی‌منتی است که به ما امکان آشنایی با هنر و اندیشه میلیون‌ها انسان متفاوت و مختلف را می‌دهد و از سمت دیگر همیشه در معرض این قضاوت است که آیا واقعا در انتقال معنی و مقصود نویسنده اثر موفق بوده؟ در ایران ترجمه‌های اولین آثار خارجی حتی نقش مهمی در سمت و سوی جهت‌گیری روشنفکرانه و تغییرات جامعه داشتند. از آنجا که اولین گروه تحصیلکردگان فرنگ رفته ایرانی اغلب از فرانسه آمده بودند یا به آن زبان آشنا بودند، عمده آثار ادبی و نقادانه هم از آن زبان ترجمه و باعث شد اولین تفکرات مدرن در ایران شکلی متمایل و همانند آن بخش از اروپا بگیرد.

ترجمه همیشه حکم یک شمشیر دولبه را داشته. از طرفی خدمتگزار بی‌منتی است که به ما امکان آشنایی با هنر و اندیشه میلیون‌ها انسان متفاوت و مختلف را می‌دهد و از سمت دیگر همیشه در معرض این قضاوت است که آیا واقعا در انتقال معنی و مقصود نویسنده اثر موفق بوده؟ در ایران ترجمه‌های اولین آثار خارجی حتی نقش مهمی در سمت و سوی جهت‌گیری روشنفکرانه و تغییرات جامعه داشتند. از آنجا که اولین گروه تحصیلکردگان فرنگ رفته ایرانی اغلب از فرانسه آمده بودند یا به آن زبان آشنا بودند، عمده آثار ادبی و نقادانه هم از آن زبان ترجمه و باعث شد اولین تفکرات مدرن در ایران شکلی متمایل و همانند آن بخش از اروپا بگیرد.

 

 

ترجمه همیشه حکم یک شمشیر دولبه را داشته. از طرفی خدمتگزار بی‌منتی است که به ما امکان آشنایی با هنر و اندیشه میلیون‌ها انسان متفاوت و مختلف را می‌دهد و از سمت دیگر همیشه در معرض این قضاوت است که آیا واقعا در انتقال معنی و مقصود نویسنده اثر موفق بوده؟

در ایران ترجمه‌های اولین آثار خارجی حتی نقش مهمی در سمت و سوی جهت‌گیری روشنفکرانه و تغییرات جامعه داشتند. از آنجا که اولین گروه تحصیلکردگان فرنگ رفته ایرانی اغلب از فرانسه آمده بودند یا به آن زبان آشنا بودند، عمده آثار ادبی و نقادانه هم از آن زبان ترجمه و باعث شد اولین تفکرات مدرن در ایران شکلی متمایل و همانند آن بخش از اروپا بگیرد.

در این پرونده نگاهی به مسائل و نکته‌های ترجمه انداخته‌ایم، چالش‌های مترجمان ایرانی را می‌شنویم و نگاهی هم به ظرایف ترجمه در زبان‌های دیگر می‌اندازیم.

 

هری پاتر

تصور این‌که برای واژه‌های ابداعی نویسنده، معادلی بسازم و بعد با ذهنیت نویسنده جور درنیاید، کابوس شب‌هایم شده بود

هری پاتر را در ایران با نام ویدا اسلامیه می‌شناسیم، مترجمی که برای بار اول خوانندگان فارسی زبان را با این اثر که شهرت جهانی پیدا کرده بود آشنا کرد. گرچه به رسم ناخوشایند بازار کتاب بعدها ترجمه‌های متعدد دیگری از کتاب‌های هری پاتر به چاپ رسید اما ترجمه اسلامیه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی داشت که آن را از بقیه ترجمه‌های این کتاب متمایز کرد. 

 

با این‌که ترجمه‌های متعددی از هری پاتر به فارسی منتشر شده اما برای مخاطب فارسی اسامی و دنیای هری پاتر با ترجمه ویدا اسلامیه در ذهن جا گرفته. بخشی از علت این ماجرا در انتخاب معادل‌های مناسب و ترجمه روان از اشعار این کتاب است. در این گفت‌وگو اسلامیه از مشکلاتی می‌گوید که در این مسیر داشته.

 

ترجمه به فارسی تا کجا

ایرانی کردن تا کجا؟

اولین مترجمان فارسی، اسامی شخصیت‌ها و مکان‌های فرنگ را فارسی می‌کردند. سن پترزبورگ می‌شد لاله‌زار و پدرزن داماد می‌شد از طایفه قراجه‌لر. با گذشت زمان و آشنا شدن بیشتر مخاطب تحصیل‌کرده ایرانی با اسامی و فرهنگ غربی، دیگر لازم نبود مترجمان به این شکل دست به فارسی کردن رمان‌های خارجی بزنند. اما در سطحی دیگر، ابداع نثری در فارسی به عنوان معادلی برای زبان نویسنده‌ی غیرفارسی‌زبان همچنان ادامه دارد. پرسش اینجاست: فارسی کردن تا کجا ممکن است؟

 

اگر نگاهی به اولین نمونه‌های آثار ترجمه در ایران بیندازیم متوجه می‌شویم که در بسیاری از آن‌ها نه تنها عنوان اثر دستخوش تغییراتی شده بلکه حتی اسامی شخصیت‌ها نیز ایرانی شده. اولین مترجمان دلیل این کار را غرابت‌زدایی از اثر برای خواننده ایرانی ذکر می‌کردند اما این ماجرا به شکل دیگری هم بعدها تکرار شد. روبرت صافاریان در این مقاله نگاهی به دلایل این ماجرا انداخته و این‌که ایرانی کردن آثار ترجمه چقدر ضروری یا درست است .

 

بیشعوری و بی خیالی هنر ظریف

هنر ظریف ترجمه‌‌ی عنوان‌های بی‌ادبی

یکی از عوامل فروش کتاب‌های خودیاری در کشورهای غربی استفاده از واژه‌های بی‌ادبانه است. مترجمان و ناشران ایرانی برای تطبیق این گونه عنوان‌ها با شرایط فرهنگی و ممیزی کشور، ابتکاراتی به خرج می‌دهند. اما نکته این است که این واژه‌ها در زبان مبدا آن قدر هم که به نظر می‌رسد بی‌ادبانه نیستند.

 

بخشی از بازار کتاب در آن‌سوی جهان در این سال‌ها اختصاص به کتاب‌هایی پیدا کرده که با عناوین به‌ظاهر خودمانی، هنجارشکن یا حتی بی‌ادبانه باعث جذب مخاطب شده‌اند. اما این عناوین هنگام ترجمه به زبان فارسی چه اتفاقی برایشان افتاده است؟ و آیا در اساس معنایی که ما از این عناوین می‌گیریم با معنایشان در زبان اصلی همسو است؟

 

 

آلبر کامو

درباره‌ی ترجمه‌ی جمله‌ی اول رمان بیگانه‌ی آلبر کامو

برداشت‌های اول مهم‌اند و برای چهل و دو سال، آمریکایی‌ها با خواندن جمله سرد و رسمی Mother died today. با مورسو آشنا شدند. کلمه Mother یک کلمه‌ی ایستا است که در مکالمات روزمره هم استفاده نمی‌شود، چه برسد در مورد کسانی که با آن‌ها رابطه‌ی نزدیکی داریم. در این کلمه هیچ خونگرمی، پیوستگی، نزدیکی یا عشقی وجود ندارد. استفاده از این کلمه مثل این است که سگ خانگی‌مان را «سگ» یا همسرمان را «همسر» صدا کنیم. 

 

ترجمه و برگردان هر اثری از زبان مبدا چالش‌ها و مسائل خودش را دارد. در این مقاله بلوم توضیح می‌دهد که چطور یک نکته ساده در ترجمه جمله اول کتاب بیگانه کامو توانسته تا سال‌ها نگاه خوانندگان آمریکایی را نسبت به این اثر ادبی متفاوت کند.

 

 

  این مقاله را ۱۰ نفر پسندیده اند

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *