از دنیای ادبیات همسایه‌ها چه می‌دانیم؟ دغدغه توجه به کتاب‌ها و ادبیات کشورهای همسایه را در وینش با همسایه‌ی همزبان شرقی‌مان افغانستان شروع کردیم و در پرونده‌ای به رمان‌های افغانستان و تصویر این کشور در ادبیات و آثار پژوهشی ایرانی پرداختیم. در قدم بعد به سراغ ادبیات -شعر و داستان- در کردستان عراق رفته‌ایم. قصد پرداختن به ادبیات ترکی، ارمنی و ادبیات عرب را هم در آینده داریم.
زبان و ادبیات کردی در پیوندی تنگاتنگ با زبان فارسی است و چهره‌های ادبیات کرد در کشور ما نیز شناخته‌ شده‌اند. شعر شیرکو بیکس دهه‌هاست در ایران خواننده دارد و از نسل جدید بختیار علی در ایران هم مانند اروپا موردتوجه قرار گرفته است.

در این پرونده تلاش کرده‌ایم دورنمایی از ادبیات کردستان ارائه دهیم تا خوانندگان بتوانند جایگاه هر اثر و هر نویسنده را در ادبیات معاصر کردی بیابند. کاوان محمدپور با جریان شناسی شعر کردی، شمایی از تحولات ادبی و شعری این منطقه به دست داده است. شعر در کردستان عراق همواره پرتب و تاب و پرتاثیر بوده است. شاعران مطرحی چون عبدالله گوران، شیرکو بیکس (که در ایران و با معرفی احمد شاملو بسیار شناخته‌شده است)، لطیف هلمت و فرهاد پیربال در این منطقه و به کردی شاعری کرده‌اند. در این مقاله سه نسل متفاوت از رویکرد به شعر کردی تشریح شده‌اند و مانیفست‌های جریانات ادبی کردستان مورد تحلیل قرار گرفته است.

فرازهای شعر نو کُردی در کُردستان عراق

اگرچه ادبیات داستانی کُردی در زمانی طولانی زیر سایه شعر قرار داشت اما امروز داستان‌نویس‌های کرد از این سایه خارج شده‌اند. تحولات سیاسی همیشه تاثیر مستقیمی روی ادبیات این منطقه گذاشته و با برهم نهادن جوشش‌های ادبی و اتفاقات سیاسی، می‌توان دوره‌های مختلفی را در ادبیات داستانی کردستان عراق تشخیص داد که هرکدام ویژگی‌های متفاوتی دارند. از «دوره‌ی تولد و تلاش برای ماندگاری» حدفاصل ۱۹۲۵ تا دهه هشتاد گرفته تا «مرحله‌ی طلایی ادبیات داستانی» در دهه هشتاد میلادی و بعدها باز شدن فضای نفس کشیدن کُردها و رویش نویسندگان جدیدی که جهانی‌تر می‌اندیشند.

مقدمه‌ای بر ادبیات داستانی کردستان عراق

بختیار علی ابتدا با آخرین انار دنیا در ایران شناخته شد. موفقیت رمان او از فضای اروپایی و زبان‌های انگلیسی و آلمانی به ایران رسید. بختیار علی اما شاعر هم هست و این وجه از کار ادبی او در ایران کمتر شناخته شده است. در این مقاله که که حاصل ترجمه و گردآوری اطلاعاتی در رسانه‌های آلمانی و انگلیسی و عربی است، کاراکتر ادبی این نویسنده و شاعر سلیمانیه‌ای و ساکن آلمان معرفی می‌شود.

راویِ سرزمینی از کلام

عطا محمد هم یکی دیگر از نویسندگان کردستان عراق است که آثاری درباره مهاجرت دارد. عطا محمد در این مجموعه‌ی داستانی به بازخوانی وجهی از زندگی انسان‌هایی پرداخته که خوراک، پوشاک، رقص و ترانه، سیگار و قلیان، ایمان و خدا را در قلب خود جای داده و با خود می‌گردانند؛ با این امید که روزی در دل یکی از شهرهای اروپایی برای خود میهن کوچکی به شکل میهن پیشین‌شان بسازند.

پناهنده آدمی است که تَرَک برداشته است