کتاب «بعد از عشق» نوشته‌ی الیف شافاک و ترجمه‌ی ارسلان فصیحی را دیده‌اید؟ جالب است بدانید که الیف شافاک کتابی به این نام ندارد. این کتاب در واقع ترجمه‌ی کتابی‌ست با عنوان ترکی Siyah Süt «شیر سیاه» که به انگلیسی هم با نام مفصل‌تر Black Milk: On Writing, Motherhood, and the Harem Within «شیر سیاه: درباره‌ی نوشتن، مادری، و حرمسرای درون» منتشر شده است.

کتاب درباره‌ی افسردگی بعد از زایمان و تجربه‌ی مادر شدن الیف شافاک است. قطعاً مترجم و ناشر دلایل موجهی برای عوض کردن عنوان اصلی کتاب داشته‌اند؛ صحبت درباره‌ی سیاهی شیر مادر به زعم آن‌ها زیاد خوشایند نبوده و آوردن کلمه‌ی «عشق» در عنوان کتاب، با توجه به فروش فوق‌العاده‌ی کتاب «ملت عشق» (که آن هم نام اصلی کتاب نیست) می‌توانسته انگیزه‌ی دیگری باشد. هرچه هست قابل درک است که گاهی ناشر و مترجم تصمیم بگیرند عنوان کتاب را عوض کنند، اما دلایل عوض کردن عنوان باید در مقدمه‌ی کتاب توضیح داده شود.

کتاب‌هایی هم هستند (بیشتر مجموعه مقاله‌هایی) که نه تنها عنوان کتاب در اصل وجود ندارد، بلکه خود کتاب هم به زبان اصلی وجود خارجی ندارد.

مترجم مقاله‌هایی را از یک نویسنده از منابع مختلف، عموماً از کتاب‌های گوناگون نویسنده، انتخاب می‌کند و آن‌ها را کنار هم تحت عنوان جدیدی منتشر می‌کند. این امر نه تنها بد نیست، بلکه تا اندازه‌ای کتاب را به تالیف نزدیک می‌کند، مشروط بر این‌که خواننده بداند چه اتفاقی افتاده و مترجم به چه انگیزه‌ای این مقالات را انتخاب کرده است.

در این گونه کتاب‌ها باید مشخص شود که تک‌تک مقالات از کدام کتاب انتخاب شده‌اند و در چه تاریخی نوشته شده‌اند. این‌که یک مقاله‌ در چه تاریخی نوشته شده و در پاسخ به چه دیدگاهی و در چارچوب کدام مجادله‌ی قلمی، تاثیر جدی در فهم درست آن دارد.

و سرانجام باید به رویداد بامزه‌ (و شاید خیالی) کتاب‌های فارسی آگاتا کریستی اشاره کرد. وقتی نویسنده‌ی شهیر انگلیسی به ایران آمده بود، میزبان‌ها برخی ترجمه‌های فارسی کتاب‌هایش را به او نشان می‌دهند. او با شنیدن نام کتاب‌ها می‌گوید که عنوان‌های جالبی هستند، اما به یاد ندارد چنین کتاب‌هایی نوشته باشد. از این دست کتاب‌ها عزیز نسین هم دارد. برخی از کتاب‌هایی که به نام عزیز نسین در ایران منتشر شده‌اند، در واقع نوشته‌ی طنزپردازان وطنی بوده‌اند.