بحث تیراژ کتاب‌ها و روند نزولی تیراژ در کشور مدت‌هاست که داغ بوده. و از علائم کاهش کتابخوانی شمرده می‌شده. در چند سال اخیر مساله‌ی نوبت چاپ هم به آن اضافه شده است. هرچقدر در بازار کتاب تیراژها روند نزولی دارند، اما روی بالا رفتن نوبت‌های چاپ تاکید می‌شود. در تبلیغات بازار نشر روی این مساله تاکید فراوان می‌شود که فلان کتاب در مدتی کوتاه به چاپ چندم رسیده. این روزها با منتشر شدن کتاب «آیشمن در اورشلیم» از سوی نشر برج این بحث دوباره بالا گرفت. کتاب در مدتی کوتاه (کمتر از دوماه) به دوازده چاپ رسیده است که با متوسط تیراژ در هر چاپ می‌توان گفت این کتاب (که در مجموع اثری نخبه‌گرایانه است) دوازده هزارنسخه فروش داشته است. ادعایی که روزنامه شرق در گزارشی آن را زیر سوال برده است. در این گزارش چه چیز نوشته شده؟

گزارش روزنامه شرق
علی سالم از خبرنگاران حوزه اندیشه روزنامه شرق در گزارشی مدعی شده است که این تعداد چاپ در چنین مدت کوتاهی برای این کتاب منطقی نیست و احتمالاً با عددسازی ناشر روبروییم. در این گزارش با یک کارشناس عرصه نشر صحبت شده (که در متن گزارش عنوان می‌شود به جهت شخصی نشدن مساله او از معرفی خود خودداری می‌کند) و این کارشناس در بخشی از گزارش می‌گوید: «من تصویری از این کتاب دیدم که چاپ سوم و پنجم و هفتم هم‌زمان کنار هم قرار داشتند. این یعنی اینکه به احتمال قوی ناشر حجم مشخصی کتاب به همراه چندین جلد چاپ کرده است؛ یعنی اگر قبلا برای هزار نسخه یک جلد چاپ می‌شد، حالا برای ۵۰ نسخه، ۱۰۰ نسخه، ۲۰۰ نسخه، یا در بهترین حالت برای ۵۰۰ نسخه جلد چاپ می‌شود.»
علیرضا رییس دانایی مدیر نشر نگاه، دیگر کسی است که نویسنده گزارش از او نقل قول می‌آورد. مدیر نشر نگاه بدون اشاره به نشر برج معتقد است این عددها تماماً «سیاه بازی» است و این آمارهای دروغین باعث می‌شود اعتماد چندین و چندساله‌ی بین مخاطب و صنعت نشر از بین برود.
روزنامه شرق در انتهای گزارش نتیجه پرس‌وجویش از کتابفروشی‌های مهم پایتخت و سایت سی‌بوک را هم آورده. سی‌بوک، یکی از پرفروش‌ترین سایت‌های فروش اینترنتی نسخه کاغذی کتاب‌ها، فروش «آیشمن در اورشلیم»ش را ۱۲۰۰ نسخه اعلام کرده و مثلا فروشگاه نشر ثالث ۲۵۰ تا ۳۰۰ نسخه و کتابفروشی مولی در خیابان انقلاب ۱۰۰ نسخه و مجموع این سایت و هفت کتابفروشی تعداد ۲۲۰۰ نسخه از این کتاب را تا به حال فروخته‌اند.
گزارش روزنامه شرق

جوابیه نشر برج
نشر برج به عنوان اولین ناشر فارسی کتاب (سه ترجمه دیگر از کتاب هم در راه است و یک ترجمه هم نشر افغانستانی نبشت در اروپا منتشر کرده است) جوابیه‌ای برای سایت «مد و مه» که گزارش را در فضای وب بازنشر کرده است ارسال کرده. در این جوابیه ابتدا به ناشناس ماندن کارشناس گزارش شرق اعتراض شده و امر عددسازی تکذیب شده است. ناشر موجود بودن چند چاپ از کتاب در یک کتابفروشی را ناشی از آن می‌داند که کتابفروشی‌ها پیش از تمام شدن نسخه‌های قبلی با توجه به میزان استقبالی که حدس می‌زنند سفارش جدید به پخش می‌دهند و طبیعی است که ممکن است از چاپ قبلی هنوز نسخه‌هایی باقی مانده باشد. همچنین عنوان شده که گزارشگر شرق چنان از مناسبات بازار کتاب بی‌اطلاع است که به جای جویا شدن آمار فروش از شرکت‌های پخش، با کتابفروشی‌ها تماس گرفته است. آن هم کتابفروشی‌هایی محدود، فقط هم در شهر تهران.
جوابیه نشر برج

آیا استقبال از «آیشمن در…» قابل انتظار بود؟
نه. کتاب‌های پرفروش این دو سه سال اخیر مثل «انسان خردمند» هراری یا «ملت عشق» الیف شافاک کتاب‌هایی بودند که از اساس برای مخاطب وسیع نوشته شده‌ بودند. خارج از ایران هم این آثار پرفروش بوده‌اند. اما در عین حال نشانه‌هایی هم بود که این استقبال (فارغ از نظرمان درباره اینکه استقبال تا چه حد بوده، اصل استقبال کتاب‌خوان‌ها را نمی‌توان زیر سوال برد) قابل حدس بود. قریب به شصت سال بود این کتاب آرنت به فارسی درنیامده بود (شاید به دلیل احتمال مشکل پیدا کردن با دستگاه ممیزی)، در میان آثار هانا آرنت این کتاب برای طیف بیشتری از مخاطبان قابل خواندن است (به هرحال اصل کار گزارشی است برای مطبوعات) و کتاب با تبلیغات خوبی هم عرضه شد. آیا تعداد نوبت‌های چاپ هم بخشی از تبلیغات بوده است؟

چه اشکالاتی در گزارش روزنامه شرق می‌توان دید؟
بخش انتهایی گزارش گرچه قرار است در ظاهر شواهدی باشد مبنی بر اینکه کتاب به اندازه ادعاشده چاپ نشده و فروش نرفته اما در عمل بیشتر درستی ادعای ناشر و نادرستی ادعای گزارش را نشان می‌دهد. همین چند روز پیش فهرست پرفروش‌ترین کتابفروشی‌های طرح پاییزه که منتشر شد دیدیم تنها دو کتابفروشی از تهران در میان ده کتابفروشی اول قرار داشتند. در شهرستان‌ها به خاطر کمتر بودن تعداد کتابفروشی در هر شهر، همه خریدها از چند کتابفروشی معدود صورت می‌گیرد. خب وقتی در همین گزارش گفته شده سایت سی‌بوک ۱۲۰۰ نسخه و هفت کتابفروشی تهران (چشمه‌ی کریم‌خان و کارگر و کورش، آگه، بیدگل، ثالث و مولی) ۹۰۰ نسخه از کتاب را فروخته‌اند می‌توان نتیجه گرفت عدد ۱۲ هزار چندان هم بی‌راه نیست. به علاوه ناشر وقتی اقدام به چاپ جدید می‌کند که شرکت پخش، کتاب را سفارش بدهد، نه وقتی که نسخه‌های همه کتابفروشی‌ها تمام شده باشد. یعنی یک مرحله زودتر. بنابراین وقتی دوازده هزار نسخه از کتابی چاپ شده طبیعی است که هفت یا هشت هزار نسخه از آن فروش رفته باشد. و وقتی یک کتابفروشی محلی اما خوشنام در مرکز تهران ۵۰نسخه از این کتاب را فروخته است می‌توان حدس زد در شهرکتاب‌ها، یا کتابفروشی‌های بزرگی مثل رشد اهواز یا دنیای کتاب قم، فروش رقم بالاتری داشته و عدد هفت یا هشت هزار برای فروش کتاب کاملاً دست یافتنی است.

به علاوه درمورد تیراژ هم باید به گذشت زمان و تاثیر تکنولوژی توجه کرد. بله درست است که زمانی [به گزارش شرق رجوع شود] انتشارات خوارزمی «سووشون» را در ۵۵ هزار نسخه چاپ می‌کرد یا کتاب‌های شاملو و دولت‌آبادی در نیمه دهه هفتاد با تیراژ ۵۰ هزارتایی چاپ می‌شدند اما امروز با پیشرفت تکنولوژی تفاوت قیمت برای چاپ پنجاه تایی و پنجاه هزارتایی از بین رفته (چیزی که در گذشته باعث می‌شد تیراژ پایین از لحاظ اقتصادی برای ناشران صرفه نداشته باشد) و با چاپ کردن مقادیر کمتر از کتاب می‌توان خواب سرمایه را که ضرر اقتصادی بزرگی برای هر فعال اقتصادی در وضعیت تورمی است به حداقل رساند و در عین حال هزینه انبارداری هم نداد. به این ترتیب ده چاپ هزارتایی در طول زمان، از هر لحاظ برای ناشر به صرفه‌تر از یک چاپ ده هزارتایی و نگه داشتن کتاب‌ها در انبار است. دنیا تغییر می‌کند، صنعت نشر هم به تبع آن!