ایرانی‌تر: سفری به هویت فرهنگی و خاطرات زیسته

ایرانی‌تر: سفری به هویت فرهنگی و خاطرات زیسته

عشق، خودزندگی‌نامه و روابط بین فرهنگی

سفری به تجربه زیسته و هویت فرهنگی

کتاب ایرانی‌تر اثر نهال تجدد، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، اثری است که در مرز میان اتوبیوگرافی و تحلیل فرهنگی حرکت می‌کند. تجدد با مهارت روایتگری، تجربه زیسته‌ی خود از تعامل با فرهنگ‌های متفاوت و زندگی مشترک با همسر فرانسوی‌اش، ژان‌کلود کریر، را بازگو می‌کند. این کتاب نه تنها روایت یک زندگی شخصی است، بلکه سفری هم‌زمان در هویت، فرهنگ و تأثیرات متقابل فرد و جامعه به شمار می‌رود.

ساختار و متن کتاب

اثر در دو بخش اصلی تنظیم شده است: «ایران» و «انیران». در بخش نخست، نویسنده به ریشه‌های خانوادگی، خاطرات کودکی، محیط اجتماعی و سفرهای خود به نقاط مختلف ایران همراه با همسرش می‌پردازد و نشان می‌دهد این تجربه‌ها چگونه در شکل‌گیری هویت فرهنگی و شخصی او نقش داشته‌اند. بخش دوم، «انیران»، با تمرکز بر زندگی مشترک در فرانسه و تجربه‌های بین‌فرهنگی، چالش‌ها و دستاوردهای زندگی در دو فرهنگ متفاوت را بازتاب می‌دهد.

یکی از نقاط قوت کتاب، زبان شخصی و صمیمی نویسنده است. حضور خاطرات روزمره، تأملات فلسفی و بازگشت‌های مکرر به گذشته، روایت را از یک زندگی‌نامه‌ی صرف فراتر می‌برد و آن را به سفری فکری و فرهنگی تبدیل می‌کند.

غنی شدن فرهنگی و مکاشفه

زندگی میان ایران و فرانسه این امکان را به تجدد داد که فرهنگ‌ها را از نزدیک تجربه کند. او نشان می‌دهد چگونه سفر، مطالعه و تعامل با دیگران می‌تواند به غنای هویت فردی و جمعی بینجامد. حس مکاشفه‌ی او، از کشف خویشتن تا کشف جهان پیرامون، به خواننده انگیزه می‌دهد نگاه تازه‌ای به زندگی و فرهنگ داشته باشد. به یاد سخن شمس تبریزی که می‌گوید: «ما آن‌ایم که زندان را بر خود بوستان گردانیم»، نویسنده نشان می‌دهد چگونه حتی چالش‌ها و محدودیت‌های فرهنگی می‌توانند به بستری برای رشد و کشف تازه بدل شوند.

ریشه خانوادگی و تأثیر آن بر هویت

نهال تجدد در خانواده‌ای فرهنگی و هنری در تهران به دنیا آمد. پدرش رضا تجدد نویسنده و مترجم، و مادرش مهین جهانبگلو پژوهشگر و نمایشنامه‌نویس بودند. این پیشینه علاقه او به ادبیات و تاریخ را تقویت کرد و زمینه‌ساز پژوهش‌هایش در فرهنگ ایرانی و چین‌شناسی شد. مواجهه‌ی زودهنگام با کتاب، گفتگو و تحلیل، ستون اصلی روایت در ایرانی‌تر است. در همین راستا، تجدد علاقه عمیقی به کوه دماوند ابراز می‌کند؛ به‌گفته‌ی خودش، چنان به این قله دلبسته است که در برابر آن، رشته‌کوه‌های هیمالیا، آلپ و پیرینه برایش رنگ می‌بازند. این دلبستگی جلوه‌ای دیگر از پیوند ناگسستنی او با ریشه‌های ایرانی‌اش است.

جنبه اتوبیوگرافی و تجربه شخصی

در ایرانی‌تر، اتوبیوگرافی/خودزندگی‌نامه تنها ابزاری برای روایت زندگی نیست، بلکه بستری برای کشف خود و تحلیل فرهنگی به شمار می‌رود. تجدد با بازگویی خاطرات خانوادگی، تحصیلات، حضور در محیط‌های فرهنگی و تعامل با دوستان و همسر خارجی، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی این تجربه‌ها را روشن می‌کند.

او به چالش‌های تفاوت‌های فرهنگی در زندگی مشترک و تلاش برای ایجاد تعادل میان هویت ایرانی و زیست در فرهنگ غربی اشاره می‌کند. این تجربه‌ها، که با نگاه فلسفی و چین‌شناسانه تحلیل شده‌اند، پیچیدگی هویت چندفرهنگی را به‌خوبی نشان می‌دهند.

هویت، عشق و تجربه مشترک

عشق و رابطه نویسنده با ژان‌کلود کری‌یر محور مهمی در کتاب است. تجدد نشان می‌دهد که تجربه‌های عاطفی و زندگی مشترک چگونه می‌توانند بر هویت فردی و فرهنگی تأثیر بگذارند. روایت صادقانه‌ی خاطرات، تضادهای فرهنگی و یادگیری‌های حاصل از آن‌ها، پویایی روابط بین‌فرهنگی و نقش‌شان در رشد شخصی را برجسته می‌کند.

برای آشنایی با ژان کلود کری یر، می‌توانید ترجمه مقاله‌ای از گاردین درباره او را در اینجا بخوانید. 

تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

ایرانی‌تر علاوه بر روایت شخصی، بازتابی از تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران و تعاملات بین‌المللی است. نویسنده با بهره‌گیری از دانش چین‌شناسی خود، تفاوت‌های فرهنگی را تحلیل و پرسش‌هایی درباره هویت، تعصب فرهنگی و انعطاف‌پذیری فردی مطرح می‌کند. این خاطرات، در قالب خودزندگی‌نامه، بخشی از جزئیات تاریخ معاصر ایران را نیز در اختیار خواننده می‌گذارند؛ جزئیاتی که از خلال روایت‌های شخصی به ثبت رسیده و ارزش مستندگونه پیدا می‌کنند.

مقایسه با آثار مشابه

برای درک بهتر جایگاه «ایرانی‌تر»، می‌توان آن را با سه اثر دیگر مقایسه کرد. در ادبیات ایرانی، با کتاب «یادداشت‌های روزانه سیمین بهبهانی-110 روز با سیمین بهبهانی»، که مانند «ایرانی‌تر» خاطرات شخصی را با تحلیل فرهنگی پیوند می‌دهد. بخش عمده خاطرات سیمین دل‌مشغولی‌های او در معاشرت با اهالی فرهنگ و هنر است.

در ادبیات غرب، «خاطرات آنائیس نین» نویسنده و منتقد ادبی فرانسوی-آمریکایی که تجربه‌های شخصی و معاشرت‌های ادبی خود را با زبانی شاعرانه بازگو می‌کند بی شباهت به «ایرانی‌تر» نیست. کتاب به فارسی هم ترجمه شده.

کتاب «Just Kids» که هنوز به فارسی ترجمه نشده هم از پتی اسمیت، شاعر و هنرمند آمریکایی است که خاطرات او از جوانی در نیویورک و رابطه‌اش با رابرت میپل‌‌تورپ، عکاس را روایت می‌کند. تمرکز کتاب بر روابط هنری و فرهنگی، تجربه‌های شخصی و شکل‌گیری هویت هنری اوست.

همانند این آثار، تجدد نیز با روایت زیسته‌ی خود، خواننده را از خاطرات فردی به تحلیل فرهنگی و فلسفی دعوت می‌کند.

مزایا و محدودیت‌ها

ایرانی‌تر روایتی صادقانه و انسانی است که خاطرات شخصی را با تحلیل‌های فرهنگی، فلسفی و روان‌شناختی پیوند می‌دهد. ترکیب جذاب زندگی واقعی با پژوهش، از نقاط قوت آن به شمار می‌رود.

با این حال، پراکندگی روایت در برخی بخش‌ها خواننده را سردرگم می‌کند. بخش‌هایی از کتاب نیز ممکن است برای کسانی که با فرهنگ غربی یا مفاهیم فلسفی آشنا نیستند دشوار باشد. همچنین، بهره‌گیری از اصطلاحات تخصصی گاهی ریتم روایت را کند می‌کند.

در پایان کتاب، نویسنده از نقاشی‌های جولیان شنابل از خود و همسرش یاد می‌کند. با این حال، به‌روشنی مشخص نیست که آیا طرح جلد کتاب نیز از همین آثار گرفته شده است یا خیر.

کتابی برای کشف هویت

ایرانی‌تر نمونه‌ای موفق از خودزندگی‌نامه‌ای است که تجربه شخصی را با تحلیل فرهنگی و فلسفی درهم می‌آمیزد. این اثر نشان می‌دهد که چگونه خاطرات فردی، عشق و روابط بین‌فرهنگی می‌توانند فهم ما از هویت و فرهنگ را غنی کنند. با وجود برخی پیچیدگی‌ها، کتاب برای خوانندگان علاقه‌مند به هویت، فرهنگ و رشد فردی اثری الهام‌بخش و آموزنده است.

سفرمفر