دست‌به‌قلم شدن ممکن است به نیت نوشتن متن‌های مختلفی انجام بگیرد. شاید شما بخواهید یک فیلمنامه بنویسید و چه بسا کتاب سفر نویسنده را برای فیلمنامه‌نویسی به شما پیشنهاد بدهند. اما این کتاب می‌تواند برای همه کسانی که در نوشتن به دنبال ساختار مناسب هستند، مفید باشد.

سفر نویسنده، در اساس ساختار اسطوره‌ای را برای نویسندگان شرح و پیشنهاد می‌دهد. منظور از ساختار اسطوره، استفاده از کهن الگوی سفر قهرمان برای پیشبرد داستان است. در این نگرش مراحل سه‌گانه‌ی سفر قهرمان (عزیمت، آزمون، بازگشت موفقیت آمیز)، امکان تلفیق با تقسیم‌های سنتی درام (مراحل گره، اوج و فرود) پیدا می‌کنند.

این الگو در اصل وامدار اندیشه‌های جوزف کمپل است، یکی از مشهورترین اسطوره‌شناسان معاصر که در کتاب قهرمان هزار چهره (که خوشبختانه به فارسی هم ترجمه شده)، مفهوم سفر قهرمان را با عنوان تک‌اسطوره مطرح می‌کند. البته این مفهوم در حوزه‌های دیگری هم مطرح است و یونگ روانشناس سوئدی هم از سفری سیروسلوکی برای رسیدن به آگاهی می‌گوید. در همه این موارد سفر یکی از کهن الگوهایی شمرده می‌شود که برای دستیابی به حقیقت یا خواسته‌ای انجام می‌گیرد و در طی آن دگرگونی حاصل می‌شود.

ووگلر با همین نگاه کتاب خود را در دو بخش تنظیم کرده است: نقشه‌ی سفر و مراحل سفر. در قسمت نقشه‌ی سفر او شروع ماجرای سفر را به سادگی بیان می‌کند: قهرمان محیط راحت و روزمره‌ی خود را ترک می‌کند و وارد دنیایی پرمخاطره و ناآشنا می‌شود. سپس توضیح می‌دهد که این سفر ممکن است بیرونی یا درونی باشد اما درهرحال مراحل سفر در همه این موارد وجود دارد. ووگلر سپس با نگاه به کهن الگوها و کتاب کمپل به شرح بخش‌ها و شخصیت‌های مختلف این سفر می‌پردازد.

در بخش بعدی از مراحل سفر می‌گوید، یعنی مراحلی که باید برای سفر قهرمان در نظر گرفت و نکات مهمی که در هر قسمت برای به قلاب انداختن خواننده مهم هستند.

با این‌که این کتاب به عنوان یکی از کتاب‌های مطرح و مهم برای کمک به فیلمنامه‌نویسان شناخته می‌شود و در جای جای کتاب هم مثال‌های فراوانی از آثار سینمایی وجود دارد اما شیوه و نگاه پیشنهادی کتاب می‌تواند برای همه علاقمندان به نوشتن راهگشا باشد و چه بسا به نگاه دوباره و تحلیل گرایانه‌ای درباره آثار کلاسیک ایرانی هم منجر شود، همان‌طور که در مقدمه کتاب به قلم ناشر آمده:

«آیا می‌توان الگو و روش‌های ووگلر را امکان مناسبی برای نزدیک شدن ما به مثلا، رمانس‌های وطنی (از سمک عیار گرفته تا امیرارسلان نامدار)، حماسه‌های قهرمانی (هفت خوان رستم)، حماسه‌های عرفانی (منطق الطیر) و امثالهم دانست که تاحدی عناصر آشنای تک اسطوره را بازمی‌تابانند؟»

نکته جالب توجه دیگر انتخاب نام سفر نویسنده برای کتاب است که بیانگر این مقصود است که نویسنده هم در چالش خود برای خلق اثر، به سفری دست می‌زند که مراحل و تجربه‌ی آن مشابه سفر قهرمان است. زیرا ووگلر معتقد است کلمات قدرت شفابخشی دارند و نویسندگان مثل «شمن»ها (جادوگر-پزشک) می‌مانند که با تحمل کردن آزمایش‌های هولناک برای کارشان آماده می‌شوند. با این توضیحات شما حتی اگر نخواهید نویسنده هم بشوید، کتاب به شما نگاه تازه‌ای برای نوشتن داستان زندگی خودتان می‌دهد!

در انتهای کتاب و در بخش پیوست‌ها علاوه بر کتابشناسی و فیلم‌شناسی و واژه نامه و نمایه که دسترسی به موارد را آسان می‌کند، صفحه‌ای هم تحت عنوان برگه‌ی تمرین سفر قهرمان آورده شده که به ساده‌ترین شکل نکات کلی را مشخص کرده.

درباره نویسنده و مترجم

کریستوفر ووگلر نویسنده و #فیلمنامه‌نویس آمریکایی متولد 1949 است. او فیلمسازی خوانده و با بسیاری از استودیوهای #هالیوود از جمله دیزنی همکاری کرده است. همچنین به عنوان مربی تکنیک‌های خود را در کلاس‌های بسیاری تدریس می‌کند.

محمد گذرآبادی متولد 1345 از مترجمان شناخته شده در حوزه ترجمه کتاب‌های آموزش فیلمنامه‌نویسی است. او در این حوزه کتاب‌های مهمی مثل: راه داستان، نگارش فیلمنامه داستانی، بوطیقای ارسطو برای فیلمنامه‌نویسان و اثر معروف رابرت مک کی با نام داستان را ترجمه کرده.

بخش‌هایی از کتاب سفر نویسنده

*اکنون مسئله قهرمان این است که چگونه به دعوت به ماجرا پاسخ دهد. اگر خودتان را جای قهرمان بگذارید، خواهید دید که تصمیم دشواری است. از شما خواسته شده تا به ناشناخته‌ای بزرگ، به ماجرایی جواب مثبت بدهید که هیجان انگیز اما در عین حال خطرناک و حتی تهدیدکننده‌ی زندگی است؛ و اگر هم جز این باشد ماجرایی واقعی نیست. در آستانه‌ی وحشت قرار گرفته‌اید و یکی از واکنش‌های قابل درک این است که مردد باشید و حتی دعوت را رد کنید، دست کم موقتاً.

*سفر ما نویسندگان به دنیاهای دیگر نه فقط به عنوان رویابین یا خیالپرداز، بلکه به عنوان «شمنی» است که با قدرت جادویی خود می‌تواند دنیاهای دیگر را به دام بیندازد و آن‌ها را در قالب داستان در اختیار دیگران قرار دهد. داستان‌های ما قدرت درمان دارند، جهان را دوباره نو می‌کنند و استعاره‌هایی را در اختیار مردم می‌گذارند که به کمک آن‌ها زندگی خود را بهتر درک کنند.

*برای دادن چهره انسانی به سایه‌ها راه دیگر آن است که آن‌ها را آسیب پذیر کنیم. گراهام گرین رمان‌نویس، شخصیت‌های تبهکار خود را به شکل استادانه‌ای واقعی و شکننده می‌کند. او غالباً قهمران را در شرف کشتن یک تبهکار قرار می‌دهد اما در همین لحظه معلوم می‌شود فرد بیچاره بیمار یا در حال خواندن نامه‌ی دختر کوچکش است. تبهکار ناگهان از مگسی که باید با یک ضربه کشته شود تبدیل به انسانی واقعی با ضعف‌ها و عواطف خاص خود می‌گردد. کشتن چنین شخصیتی نه واکنشی غیرارادی و از سر لاقیدی بلکه یک گزینش اخلاقی حقیقی است.