نویسنده‌ی روسی در این کتاب از یک روز ایوان دنیسوویچ شوخوف از سحرگاه تاریک و سرد تا شامگاه سردتر، بعد از گذران روزی سخت و طاقت‌فرسا در زندان و اردوگاه کار اجباری در دوره استالین می‌گوید. این کتاب توصیفی است واقع‌گرایانه از زندگی طاقت‌فرسای شوخوف و دیگر زندانیان و زندانبان‌ها و  شرحی از وضعیت حقیقی اردوگاه جزایر گولاگ دوره‌ی استالین. زندانیان برای زنده‌ماندن در این شرایط چه می‌کنند؟ راه تحمل این همه رنج چیست؟

منتقدان درباره‌‌ی‌ این کتاب گفته‌اند: یک روز از زندگی … کتابی است که شوروی را تکان داد.

و اما داستان…

 راوی سوم‌شخص از یک روز زندگی ایوان دنیسوویچ و زندانی‌های دیگر در اردوگاه کار اجباریِ دوره استالین می‌گوید. زندان و یا اردوگاه کار اجباری در مجمع‌الجزایر گولاک در سیبری‌ است. تبعیدیان سیاسی را بعد از دستگیری به آنجا می‌فرستادند. شخصیت اصلی این داستان ایوان دنیسوویچ، به‌خاطر زنده‌ماندن، اتهام دروغین جاسوسی برای آلمان‌ها را به ناچار می‌پذیرد. او به ده سال محکومیت با اعمال شاقه متهم می‌شود. زندانیانِ اردوگاه (از میانسال تا نوجوان ۱۷ساله، گناهکار و بی‌گناه) با کار پرمشقت در برف و یخ و جیره‌ی غذایی اندک در حد نان خشک با سوپ‌های بی‌مزه، شانس زنده‌ماندن کمی دارند.

روایت باورپذیر یک روز با کلی خرده‌داستان‌ها به صد و چند صفحه می‌انجامد که خواننده علاوه بر دیدن و لمس آن شرایط طاقت‌فرسا می‌تواند علت تلاش برای بقا و تحمل آن همه رنج را دریابد. می‌خوانیم و حواسمان هست تا نکته‌ها را برگزینیم. چگونه؟ با صدای زنگ صبح اردگاه بیدار می‌شویم و… .

«یک روز از زندگی ایوان دنیسوویچ» اولین رمان سولژنیتسین است که تجربه‌های دوران زندانش را می‌نویسد و همچنین درباره‌ی سیستم سرکوب‌گر استالینی و ابزارهای خشونت‌بار در جهت اسارت و بهره‌کشی از انسان‌ها می‌گوید. آنچه در متن و مرکز این رمان است، تلاش برای بقاست؛ نیازی که اولویت این زندگی اردوگاهی است. در این مجموعه آن‌ها سعی می‌کنند همزیستی با هم و سازگاری با شرایطی را بیاموزند که در طی سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۵۶ در حکومت کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی رخ داده بود. این کتاب مستندهایی باورنکردنی از نظام حاکم پیش‌روی خواننده‌ها می‌گذارد و از اهمیت دوره‌ای می‌گوید که گویا در کتاب‌های درسی روسیه‌ی امروز هم قرار دارد.

از نویسنده چه می‌دانیم…

الکساندر سولژنیتسین نویسنده و شاعر روس در ۱۱ دسامبر ۱۹۱۸ متولد شده و درگذشته به سال ۱۹۹۴ است. او یکی از مشهورترین مخالفان شوروی و منتقد صریح کمونیسم بود و به افزایش آگاهی جهانی از سرکوب اتحاد جماهیر شوروی، به‌ویژه در گولاگ کمک کرد.

 با آغاز جنگ جهانی دوم، سولژنیتسین به ارتش سرخ پیوست و یک سال بعد با درخواست خودش به یک مدرسه‌ی نظامی رفت. او در ارتش مدارج نظامی را طی کرد و در جنگ جهانی دوم به عنوان افسر در ارتش اتحاد جماهیر شوروی خدمت کرد و در ۱۹۴۴ نشان «ستاره سرخ» گرفت.

او نامه‌ای تند با لحن شدید به استالین نوشت که سبب دستگیری و محکومیتش به هشت سال زندان در اردوگاه کار اجباری شد. پس از پایان دوران محکومیت، باز هم تحت مراقبت و در تبعید به‌سر می‌برد. دوران تبعیدش در قزاقستان، بیش از سه سال به‌طول انجامید. در همین زمان بود که سولژنیتسین، همکاری با روزنامه‌ی نوی میر را آغاز کرد و به نوشتن مطالبی ادبی برای آن پرداخت. بعد از نوشتن کتاب یک روز از زندگی ایوان دنیسوویچ در سال ۱۹۶۰، آلکساندر تواردوفسکی، شاعر و سردبیر نشریه ادبی نوی میر و عضو حزب کمونیست،  توانست مجوز چاپ آن را بگیرد. این کتاب در نوامبر ۱۹۶۲ به چاپ رسید و همه‌ی نسخه‌ها فروخته شدند.

کتاب یک روز از زندگی… به آگاه‌شدن روشنفکران غرب از وجود اردوگاه‌های گولاگ و ماهیت کمونیسم شوروی سابق کمک زیاد کرده است؛ بعد از این کتاب بود که کمونیست اعتبارش را از دست داد و مورد انتقاد قرار گرفت. این کتاب در  ایران هم برای اولین بار در آبان سال ۱۳۴۳ در چاپخانه صبح امروز با ترجمه‌‌ی جواد میرکریمی به چاپ رسید. دو ترجمه‌ی دیگر از این کتاب از مترجمان دیگر منتشر شده است.

مشابه این کتاب در ادبیات دنیا وجود دارد: در زمینه‌ی سیاسی – اجتماعی در دوران خاص می‌توان به مزرعه حیوانات و ۱۹۸۴ از جورج اورول، مرشد و مارگاریتا از میخاییل بولگانف و کتاب‌های داستان‌گویی که از دوره‌ی دیکتاتوری حاکمان وقت، واقعیت را در لابه‌لای داستان بیان می‌کنند.

از روی کتاب یک روز از زندگی ایوان ‌دنیسوویچ فیلمی به همین نام در سال ۱۹۷۰ محصول مشترک نروژ – انگلستان و به کارگردانی کاسپار ورده ساخته شده است.

سولژنیتسین در سال ۱۹۷۰ جایزه‌ی نوبل ادبیات را دریافت کرد.

با این جمله‌ها  ترغیب می‌شویم به کتاب سر بزنیم…

آرزو می‌کرد هیچ‌گاه صبح نشود اما صبح همانند همیشه فرا رسیده بود.

وقتی که در سرما هستی، توقع همدردی از کسی که در گرما است، را نداشته باش.

نویسنده معرفی: آزیتا موسوی

یک روز از زندگی ایوان دنیسوویچ

نوشته های شما