در جستجوی فردی

شاید برای خواندن کتاب در جست‌و‌جوی فِرِدی نباید لحظه‌ای تردید کرد چون هم نام نویسنده آریل دورفمان و هم نام مترجمی همچون عبدالله کوثری را بر خود دارد. چند مقاله و یاداشت پراکنده که شاید حتی بتوان در یک نشست تمام کرد.

کتاب با یک سفرنامه متفاوت شروع شده است. در واقع فصلی از کتاب خاطرات صحرا، سفری به به منطقه‌ی کویری شمال شیلی که مدتی به شدت پرطرفدار شد و جهانگردان به آنجا سفر کردند. آریل دورفمان همراه همسرش در جست‌و‌جوی استخوان‌های دوستش به شهری دورافتاده در کشور خود باز می‌گردد. دوست او در زمان پینوشه اعدام شده است. آن‌ها تنها مهمانان هتلی هستند که پیش‌تر زندان بوده است، زندانِ دوستش و دیگر همفکرانشان. او سلول دوستش را در زندان که اکنون تبدیل به بخشی از هتل شده، پیدا می‌کند.

این کتاب چیزى بیش از بازگویى خاطره بر مرگ یک دوست آزادی‌خواه است، یادی است از دوران وحشتی که پینوشه آن را به وجود آورد، بسیاری را شکنجه کرد و کشت و بسیاری ناپدید شدند. وحشتی که در کتاب با آن روبه‌رو می‌شوید باعث می‌شود تعریفتان از یک هتل تغییر کند!

پس از این سفرنامه که طولانی‌ترین بخش کتاب است، چند یاداشت و مقاله آمده است که همه به نحوی مرتبط با سرنوشت شیلی و آمریکای جنوبی و گاهی عجیب آشنا برای ما هستند. دورفمان تحلیل‌هایش درباره‌ی ادبیات آمریکای لاتین در قرن بیستم و نقش آن به‌عنوان ابزار مقاومت در برابر فشارهایی که ملت‌های این بخش از جهان تحمل می‌کنند را به صورت مقاله منتشر کرده که چند مورد از آن‌ها در این کتاب قرار دارد. خداحافظی با پدربزرگ، آخرین وسوسه‌ی ایوان کارامازوف، حرف اول و آخر درباره‌ی مرگ و دختر جوان از جمله مقالات این کتاب است.

درباره نویسنده

آریل دورفمان ۶ مه ۱۹۴۲ در بوئنوس آیرس آرژانتین به دنیا آمد، پدرش اوکراینی بود. بعدها به آمریکا رفت و با همسری شیلیایی ازدواج کرد. هرچند اولین کتابش را در سال 1968 در آمریکا نوشت، اما نوشتن را در شیلی دنبال کرد و ملیت این کشور را برگزید. بیشتر جهان او را به‌عنوان نویسنده‌ای شیلیایی می‌شناسد، کسی که از کودتای آمریکایی پینوشه در شیلی می‌نویسد.

او و بسیاری دیگر به سالوادور آلنده دل بسته بودند و دورفمان حتی چندسال هم مشاور فرهنگی آلنده بود؛ می‌گویند حتی شب کودتا قرار بود در کاخ باشد که اتفاقی شیفت خود را با همکارش عوض کرد و پس از آن چندین ماه مخفی بود تا توانست به اروپا بگریزد.

دورفمان از دوران دیکتاتوری پینوشه می‌نویسد تا اتفاقات آن زمان فراموش نشود. گویی این کابوس رهایش نمی‌کند یا می‌ترسد مردم آن را فراموش کنند و مي‌داند ملتی كه به فراموشی خو كرده بايد هرلحظه منتظر تكرار فاجعه باشد.

از آریل دورفمان کتاب‌های اعتماد را با ترجمه عبدالله کوثری، مرگ و دخترجوان با ترجمه حشمت کامرانی و شورش خرگوش‌ها -که رمان کودک است- با ترجمه امیلی امرایی منتشر شده‌اند. ناپدیدشدگان (احمد گلشیری) و اعتماد (عبدالله کوثری)، بیوه‌ها (بهمن دارالشفایی) و شکستن طلسم وحشت (زهرا شمس) از دیگر آثار ترجمه شده او در ایران است.

بخش‌هایی از کتاب

* اینجا ایستاده‌ام. جلو سلولی که فردی تابرنا آخرین شب بر این خاک را در آن گذراند. اینجایم. در این زندان واقع در پیسگورا، همان زندانی که رئیس نظامی‌اش به دوست من فردی خبر داد فردا جوخه‌ی اعدام تیربارانش خواهد کرد.

* چقدر راحت می‌توان به فردی فکر کرد که وقتی آن‌ها دارند تفنگ‌هاشان را آماده می‌کنند، آواز می‌خواند، و چه دشوار است فکر کردن به لحظه‌ای که گلوله‌ها به بدن او رسید… سربازهای جوخه‌ی اعدام از همین سربازهای معمولی بوده‌اند، تیراندازی‌شان خوب نبوده و وقتی کارشان تمام شده تازه اسپینوزا داویس، سروانی که بعدها فرمانده‌ی یکی از شکنجه‌خانه‌های پینوشه شد، به سراغ پیکر سوراخ سوراخ فردی رفته و تیر خلاص را شلیک کرده.