یک کتابفروش مشهور، از مراکش، کشوری که 26 درصد از مردمش سواد خواندن و نوشتن ندارند.

شهرت جهانی او از یک عکس شروع شد. عکسی که مردی مسن را نشسته در ورودی یک کتابفروشی دنج و نقلی نشان می‌دهد که انگار از دنیا بریده و در حال کتاب خواندن است. چندین عکس از او و کتابفروشی‌اش در فضای اینترنت پخش شده بودند و منبع عکس‌ها مشخص نبود.

اولا کووالسکی خبرنگار و نویسنده سایت readerupdated می‌نویسد من زمان زیادی صرف پیدا کردن او کردم و عاقبت یافتمش: نامش محمد عزیز است و قدیمی‌ترین کتابفروش در شهر رباط پایتخت مراکش.

محمدعزیز زمانی شروع به کتابفروش شدن کرد که متوجه شد به خاطر گرانی تحصیل نمی‌تواند درسش را ادامه بدهد. از اواسط دهه شصت میلادی داریم صحبت می‌کنیم، زمانی که نرخ بی‌سوادی در مراکش بالای هشتاد درصد بود. نرخی که در سال 2018 به 26 درصد رسیده است.

محمدعزیز در سن بالای هفتادسالگی بالای دوازده ساعت در روز کار می‌کرد و به طور متوسط روزی یک یا دو کتاب می‌فروخت. او خودش در مصاحبه با مراکش ورلدنیوز گفته بود: «من اینجا هستم تا همه بتوانند بخوانند. من بیشتر از 4 هزار کتاب خوانده‌ام و بنابراین بیشتر از 4 هزار بار زندگی کرده‌ام و می‌خواهم همه این شانس را داشته باشند.»

محمدعزیز ماهیگیر دوران کودکی و کتابفروش بعدی، همچنین در مصاحبه‌اش با مراکش ورلدنیوز چنین گفته بود: «من به این شکل انتقام خودم را از فقر دوران کودکی‌ام می‌گیرم» کتابفروشی او بیش از چهل سال از مناظر محلات شهر قدیمی رباط موسوم به مدینه است. او کتاب‌هایش را از فروشندگان کتاب‌های دست دوم می‌خرد و بعد به مغازه‌اش می‌آورد و به انبوه کتاب‌های روی هم چیده شده در مغازه‌اش اضافه می‌کند و به قیمتی کمی گران‌تر از آن‌چه خریده، اما همچنان ارزان می‌فروشد.

تنها دو چیز این پیرمرد را ناراحت می‌کند: کتاب‌هایی که بعضی صفحات آن‌ها کنده شده یا از بین رفته است؛ و کودکانی که به جای درس خواندن و مطالعه کردن مجبورند کار کنند. عزیز روزی پنج بار قرآن جلد قرمزی را که روزش را با آن شروع می‌کند می‌بندد و به مسجد می‌رود. او به خبرنگاران در مورد قرآن می‌گوید خدا در قرآن گفته است که بخوان به نام پروردگارت که تو را آفرید. خواندن موهبتی است که خدا به بندگانش داده است و باید از آن استفاده کنند.

عزیز یک مرد خودآموخته بود. او که به لهجه محلی داریا، یک نوع عربی محاوره‌ای معمول در بخش‌هایی از مراکش صحبت می‌کرد با کتاب‌ها بود که توانست عربی فصیح و کتابی و همچنین فرانسوی و بعداً اسپانیایی را یاد بگیرد. خودش اعتراف می‌کرد که شرمنده است هنوز در آموختن ایتالیایی و آلمانی تازه‌کار است! کتاب‌هایی به همه‌ی این زبان‌ها در کتابفروشی‌اش جمع کرده بود.

در سال 2011 چالش جدیدی برای او ایجاد شد. دولت مراکش در چارچوب اصلاحاتی که در آن سال و از ترس سرایت بهار عربی به کشور، اِعمال کرد، زبان آمازیغ (بربرها) را به زبان‌های رسمی کشور افزود. اما عزیز در هشت سال فقط یک کتاب به زبان آمازیغ پیدا کرد که به مجموعه‌اش اضافه کند. یک کتاب دیکشنری رنگ‌وروفته که خریداری هم نداشت. «اشتباه کردم این کتاب را خریدم چون هیچکس نمی‌خواهد به آمازیغ بخواند یا بنویسد.» 26.7 درصد از جمعیت مراکش آمازیغ صحبت می‌کنند، در حالی که 89.8 درصد داریا و 66 درصد فرانسوی صحبت می‌کنند.

کتابفروشی دنج و نقلی محمدعزیز، Bouquiniste El Aziz نام دارد و در خیان سیدی فاتح 26 در شهر قدیمی رباط قرار دارد. عکس‌های او که بعدها مشهور شدند را هم استیون هیگینز برای مراکش ورلدنیوز گرفته است.

حالا خبر آمده که محمدعزیز کتابفروش مشهور شهر رباط مراکش، که در تمام دنیا معروف شده بود، از دنیا رفته است. کسی که مردم مراکش درموردش می‌گفتند بیشتر از هر مراکشی دیگر چیز می‌داند.