مدیری که از یک عمر سروکله زدن با دشواری‌های دایر کردن نخستین کارخانه‌ی خودروسازی کشور می‌گوید، مادری که از تجربه‌ی تربیت فرزند خودآموزش می‌نویسد و فیلمسازی که حاصل تجربیات خود در مستندسازی را ثبت می‌کند. خودزندگی‌نامه از گونه‌های پرخواننده‌ی ادبیات غیرداستانی‌ است.

در خودزندگی‌نامه (اتوبیوگرافی) معنای دقیق آن، نویسنده قصد می‌کند تمامی زندگی خود را شرح دهد، در حالی که در کتاب‌هایی که ما معرفی کرده‌ایم انگیزه‌ی اصلی نویسنده انتقال تجربه‌ها‌ی خود به دیگران است، اما از آن‌جا که بخش مهمی از زندگی خود را صرف همین تجربه‌ها کرده، خواه نا خواه، غیرمستقیم، زندگی خود را هم نقل می‌کند. و این شاید حتی جالب‌تر باشد.

چون این گونه خودزندگی‌نامه دیگر صرفاً شخصی نیست و می‌تواند برای دیگرانی هم که با مشکل یا موقعیت مشابهی سروکار دارند، کاربرد داشته باشد. کما این‌که کتاب پسر دیرآموز من نوشته‌ی مهوش کیان‌ارثی چنین است و خواننده‌ی آن اگر خود نیز فرزندی دیرآموز دارد می‌تواند از تجربه‌های نویسنده بسیار بیاموزد.

پشت چهره‌ها

خودزندگی‌نامه به این معنا در ضمن سند تاریخی می‌تواند باشد و به کار روشن کردن گوشه‌هایی نادیده از تاریخ بیاید. کتاب پیکان سرنوشت ما خاطرات احمد خیامی مدیر و موسس کارخانه‌ی خودروسازی ایران ناسیونال است که به همت فرزندش مهدی خیامی گردآوری شده و شرحی به دست می‌دهد از شرایط دورانی که بنیانگذاری نخستین کارخانه‌ی خودروسازی کشور اتفاق افتاد.

پیکانی که از گردنه‌های کندوان بالا رفت

از سرد و گرم روزگار نوشته‌ی احمد زیدآبادی به خودزندگی‌نامه به معنای دقیق آن نزدیک‌تر است. نویسنده خاطرات کودکی و نوجوانی خود را در روستایی در حوالی کرمان با جزئیات تمام شرح می‌دهد. در ابتدا زندگی در فقر باورنکردنی در دهه‌ی چهل شمسی در روستایی از توابع سیرجان و سپس شوروشر نوجوانی در کرمان در بحبوحه‌ی انقلاب در دهه‌ی پنجاه.

در فرار از سرنوشت محتوم

نوشته‌های سال‌های بخصوص: ناکامی و کامیابی‌های مستندسازی نوشته‌ی ابراهیم مختاری، فیلمساز مشهور سینمای ایران، از این دست است. در این کتاب او بیش از هر چیز در پی این است که چرا مستندساز شد و از مستندسازی چه آموخت، اما برای برای انتقال تجربه‌های حرفه‌ای‌اش هم زندگی خود را نقل می‌کند و هم گوشه‌هایی از تاریخ رسانه‌های کشورمان را.

یک عمر مستندسازی

از نمونه‌های خارجی خودزندگی‌نامه کتاب میشل اُباما شدن در ماه‌های اخیر با استقبال خوبی در بازار نشر روبه‌رو شده است. در این کتاب همسر رئیس جمهور سابق آمریکا شرح زندگی خود و صعودش را در کنار همسرش به کاخ سفید شرح می‌دهد که حاوی نکات جالبی درباره‌ی زندگی سیاهان آمریکاست.

دختری از ساوث ساید

دست‌نیافتنی هم که به نوعی زندگی‌نامه‌ی کشتی‌گیر معروف کشورمان، علیرضا حیدری است، بر اساس شصت ساعت گفتگو با خودش تنظیم شده. نشر گلگشت که تنها ناشر تخصصی ورزشی در ایران است در این زمینه کتاب‌های دیگری هم دارد که اغلب ترجمه‌اند.

داستان رسیدن به آرزوهای دست نیافتنی

خاطرات هنری شاهرخ نادری را هم از زبان خودش می‌توانید در شما و رادیو بخوانید. نادری از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ در رادیو ایران حضور داشت، تهیه‌­کننده­‌ای پرکار و همه‌­فن­‌حریف که نزدیک به دو دهه برنامه‌ی پرمخاطب «شما و رادیو» را در صبح­‌های جمعه و ایام نوروز تهیه می­‌کرد. خودزندگی‌نامه‌ای صوتی و ضبط شده بر روی نوارکاست که به همت نشر نامک به شکل کتاب درآمده است.

همه مردان رادیو

پرونده‌ای درباره‌ی خودزندگی‌نامه‌ها (اتوبیوگرافی)

زندگینامه