پویشی برای دسترسی عمومی به پیکره فرهنگستان زبان و ادب فارسی
پیکره متنی فرهنگستان، مجموعه متنی دیجیتالی است که امکان جستجوی واژگان در طیف گستردهای از متون فارسی، اعم از کلاسیک و معاصر را برای کاربر فراهم میسازد. از آنجایی که این مجموعه دیجیتال شامل حدود هزار و پانصد متن منظوم و منثور از انواع ادبی گوناگون است، ابزاری بسیار کاربردی و ضروری برای تمام پژوهشگرانی که به نوعی با متن سروکار دارند محسوب میشود. این روزها پویشی متشکل از پژوهشگران، دانشأموختگان و دانشجویان رشتههای زبان و ادبیات فارسی و رشتههای مشابه خواستار عمومی شدن دسترسی به این پیکره هستند. پیکره، برای همه.
پیکره متنی فرهنگستان، مجموعه متنی دیجیتالی است که امکان جستجوی واژگان در طیف گستردهای از متون فارسی، اعم از کلاسیک و معاصر را برای کاربر فراهم میسازد. از آنجایی که این مجموعه دیجیتال شامل حدود هزار و پانصد متن منظوم و منثور از انواع ادبی گوناگون است، ابزاری بسیار کاربردی و ضروری برای تمام پژوهشگرانی که به نوعی با متن سروکار دارند محسوب میشود. این روزها پویشی متشکل از پژوهشگران، دانشأموختگان و دانشجویان رشتههای زبان و ادبیات فارسی و رشتههای مشابه خواستار عمومی شدن دسترسی به این پیکره هستند. پیکره، برای همه.
در مرداد ماه سال ۱۳۹۹، پویشی دانشگاهی با همراهی اساتید، پژوهشگران، دانشآموختگان و دانشجویان رشتههای زبان و ادبیات فارسی، زبانشناسی، فرهنگ و زبانهای باستانی و ایرانشناسی شروع به فعالیت کرد که مطالبه اصلی خود را عمومیشدن دسترسی به پیکره متنی فرهنگستان زبان و ادب فارسی عنوان نمود. این پویش از همان ابتدای کار خود اعلام کرد که پس از کسب مجوز دسترسی عمومی، پیگیر تحققیافتن آن میشود و صرفا به کسب مجوز بسنده نخواهد کرد.
منظور از پیکره متنی فرهنگستان، مجموعه متنی دیجیتالی است که امکان جستجوی واژگان در طیف گستردهای از متون فارسی، اعم از کلاسیک و معاصر را برای کاربر فراهم میسازد. از آنجایی که این مجموعه دیجیتال شامل حدود هزار و پانصد متن منظوم و منثور از انواع ادبی گوناگون است، ابزاری بسیار کاربردی و ضروری برای تمام پژوهشگرانی که به نوعی با متن سروکار دارند محسوب میشود.
مزیت این پیکره بر نرمافزارهای مشابه نه تنها غنای متنی آن، بلکه اعتبار بالای منابعی است که در آن به کار گرفته شدهاند.
در این مجموعه، که بهطور پیوسته در حال به روزرسانی است، تنها معتبرترین چاپهای متنی وارد شدهاند و از این نظر، پژوهشگر میتواند با اطمینان از اینکه نتایج یافتهشده در پیکره از قابلاعتمادترین متون استخراج شدهاند از آنها در پژوهش خود بهره ببرد، در حالی که سایر جستجوگرهای متنی برای پژوهشهای آکادمیک سطحبالا قابل ارجاع نیستند.
پیکره فرهنگستان تا به امروز در انحصار اعضای گروه فرهنگنویسی فرهنگستان است و دیگر پژوهشگران حق بهرهبری از آن را ندارند. در واقع، این مجموعه به منظور تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی که از پروژههای تعریف شده در فرهنگستان است، فراهم آمد و با تلاشهای ارزشمند پژوهشگرانی که با نظارت استاد دانشمند، دکتر علیاشرف صادقی، مشغول به کارند به مرور کاملتر و غنیتر گشت.
اعضای پویش با در نظرگرفتن اهمیت چنین ابزاری در امر پژوهش درخواست عمومیشدن دسترسی به این مجموعه را در فضای علمی طرح کردند، چراکه این مجموعه از چند نظر برای پژوهشگران ضروری مینماید: نخست اینکه با دسترسی به چنین جستجوگر دقیقی، سطح کیفی و ضریب دقت پژوهشهای زبانی و ادبی به طور چشمگیری ارتقا خواهد یافت.
بهرهگیری از پیکره به صرفهجویی در زمان و تسهیل روند فیشبرداری نیز خواهد انجامید. همچنین پژوهشگر قادر خواهد بود به راحتی به معتبرترین منابع ارجاع دهد بیآنکه زمان زیادی را صرف جستجوی منابع گوناگون نماید.
با در نظرگرفتن این مسائل و البته این نکته که پیکره توسط نهادی دولتی و با بودجه عمومی فراهم آمده و متولی اصلی آن فرهنگستان است که مهمترین غایت خود را حمایت از زبان و ادب فارسی میداند، درخواست عمومیسازی این ابزار برای تسهیل پژوهشهای زبانی و ادبی درخواستی منطقی و شدنی به نظر میرسد.
با رایزنیهایی که اعضای پویش با متخصصان حوزه نرمافزار و افراد آگاه به قانون حق تکثیر (کپی رایت) آثار چاپی داشتهاند، آمادهسازی بستر دسترسی عمومی نیاز به زمان و هزینه بالایی نخواهد داشت و ناقض حقوق ناشرین و پدیدآورندگان آثار چاپی نیز نخواهد بود. اعطای دسترسی عمومی به پیکره متنی فرهنگستان اقدامی است بسیار ارزشمند که نامی نیک از مسئولان پدیدآورنده و حامیان آن به یادگار خواهد گذاشت.