ريال، فروش ریالی کتاب‌ها

میزان فروش کتاب‌ها در نمایشگاه مجازی کتاب تهران 33 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است. سال گذشته (1399) میزان فروش کتاب‌ها مجموعاً 64.05 میلیارد تومان بود و امسال فروش کتاب‌های نمایشگاه به 85.2 میلیارد تومان رسید. 

اگر این عدد را با فروش کتاب‌های در طرح‌های فصلی (بهاره، تابستانه، پاییزه، زمستانه) مقایسه کنیم به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟ در آخرین طرح فصلی (پاییز 1400) میزان فروش کتاب‌ها در کلیه کتابفروشی‌های عضو طرح 28.8 میلیارد بوده است. یعنی میزان فروش در نمایشگاه مجازی چیزی نزدیک به سه برابر یکی از طرح‌های فصلی است.

یک توضیح: در طرح‌های فصلی یارانه دولتی به کتابفروشی‌ها تعلق می‌گیرد. مکانیسم طرح به این شکل است که درصد تخفیف اعمال‌شده روی کتاب را با وقفه‌ای چندماهه دولت با کتابفروشی‌ها تسویه می‌کند و به این ترتیب فروش ناشران، پخشی‌ها و کتابفروش‌ها به یکسان بالا می‌رود و سود خریداران هم از کیسه یارانه دولتی تامین شده است.

اما در نمایشگاه مجازی کتاب تهران، از مثلث ناشر-پخش-کتابفروش دوضلع پخش و کتابفروشی حذف شده‌اند و تنها فروش ناشران است که بالا می‌رود. درصد تخفیف اعمال‌شده روی قیمت کتاب در واقع سهم کتابفروش از قیمت تمام‌شده بوده. کمک دولتی در این طرح تنها به تخفیف اداره پست برای ارسال مرسولات محدود شده است.

خریداران می‌توانند کتاب را با 20 درصد تخفیف دریافت کنند (تقریباً مشابه طرح‌های فصلی)، ارسال کتاب برایشان رایگان است (برخلاف خرید اینترنتی از سایت‌های فروش کتاب) و امتیاز اصلی این است که خرید کتاب برای دور از مرکزترین مناطق کشور هم به همان سادگی است که برای یک مقیم مرکز شهر تهران.

چند جلد کتاب فروخته شده است؟

در حالی که فروش ریالی کتاب‌ها 33 درصد بیشتر شده است اما تعداد نسخه‌های کتاب فروش‌رفته نسبت به نمایشگاه مجازی سال گذشته کاهشی بسیار مختصر داشته است. سال گذشته 1 میلیون و 364 هزار نسخه کتاب فروخته شد و امسال 1 میلیون و 331 هزار نسخه. خب، مسلم است که این گران شدن شدید کتاب (و هر کالای دیگری) در این یک سال بوده که باعث شده است فروش ریالی کتاب‌ها یک سوم افزایش بیابد.

در طرح پاییزه‌ی 1400 میزان فروش کتاب‌ها 435 هزار نسخه بود. یعنی فروش اینترنتی کتاب‌ها چیزی کمی بیشتر از سه برابر فروش در کتابفروشی‌های عضو طرح فصلی بوده است.

متوسط قیمت کتاب

اگر مبلغ فروش کتاب‌ها را بر تعداد کتاب‌های فروش رفته تقسیم کنیم، متوسط قیمت کتاب به دست خواهد آمد. سال گذشته متوسط قیمت هر کتاب 47 هزار تومان بود و امسال 64.9 هزار تومان. یعنی قیمت کتاب در طول یک سال 37 درصد افزایش پیدا کرده است. کمی کمتر از نرخ تورم سالانه!
متوسط قیمت کتاب در طرح پاییزه 1400 مبلغ 66 هزار تومان و در پاییزه‌ی سال 1399 مبلغ 43 هزار تومان بوده است. (53 درصد تورم)

خریداران چه کسانی هستند؟

103 هزارنفر از خریداران مرد بوده‌اند و 77 هزارنفر از خریداران زن. (57 درصد مردان و 43 درصد زنان) تعداد خریداران مرد نسبت به سال گذشته 12.9% و تعداد خریداران زن 11.3% افزایش داشته است که تغییر معناداری به لحاظ جنسیتی نشان نمی‌دهد. اما از نظر سنی چطور؟ بیشتر جوان‌ها از نمایشگاه خرید کرده‌اند. 

کدام مناطق کشور بیشترین خرید را از نمایشگاه مجازی کتاب داشته‌اند؟

تهران بیشترین جمعیت کشور را دارد و مشخص است که بیشترین خرید کتاب هم از همین شهر صورت بگیرد. اما این آمار وقتی معنادار می‌شود که خرید کتاب نسبت به جمعیت هر استان ارزیابی شود. با این معیار استان محروم ایلام که تعداد کتابفروشی‌های خیلی کمی دارد، بیشترین خرید را از نمایشگاه مجازی کتاب انجام داده است.

بعد از ایلام به ترتیب استان‌های سمنان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، چهارمحال و بختیاری، زنجان، یزد، بوشهر، اردبیل، قزوین، قم، مرکزی، کردستان و همدان قرار داشته‌اند. این آمار یعنی استان‌هایی که دسترسی کمتری به کتابفروشی دارند از این نمایشگاه بیشتر استقبال کرده‌اند و بیشتر منتفع شده‌اند.

یک مقایسه با طرح‌های فصلی: در آخرین طرح فصلی (پاییزه‌ی 1400) 810 کتابفروشی عضو بوده‌اند. مثلاً از استان ایلام فقط 7 کتابفروشی در این طرح عضویت داشته (تعداد کتابفروشی‌های ایلام چقدر است؟ این کتابفروشی‌ها چقدر کتاب می‌فروشند و چقدر لوازم تحریر؟)
در طرح فصلی، از میان خریداران کتاب 14.5% در تهران بوده‌اند و 85.5% در سایر شهرستان‌های کشور. همچنین 78.6% از خریداران کتاب در مراکز استان‌ها بوده‌اند و باقی در شهرهای کوچکتری که مرکز استان نیستند.

بنابراین می‌توان گفت نمایشگاه مجازی کتاب تهران مستقیماً به نفع محروم‌ترین مناطق کشور است. یک امتیاز.

چه موضوعاتی مورد توجه مخاطبین بوده است؟

نسبت به سال گذشته کتاب‌های تالیفی رشد داشته‌اند. سال پیش، 54.8% از کتاب‌های فروش‌رفته تالیفی بود. اما امسال 57.5%. اما موضوعات مورد توجه تقریباً تغییری نداشته است. در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از گروه موضوعی کودک و نوجوان استقبال بیشتری صورت گرفت و به‌واقع میزان توجه والدین به مطالعه فرزندانشان قابل تحسین است. پس از آن نیز به ترتیب کتاب‌ها در گروه موضوعی ادبیات، علوم اجتماعی، دین و تاریخ جغرافیا بیشترین میزان فروش را داشتند.

قیمت هر صفحه کتاب چقدر بوده است؟

هر صفحه کتاب عرضه‌شده در نمایشگاه امسال 295 تومان بوده است (یعنی یک کتاب 100 صفحه‌ای 29500 تومان قیمت می‌خورد) (39 درصد افزایش نسبت به سال قبل)
هر صفحه کتاب فروخته‌شده در نمایشگاه امسال 155 تومان بوده است.
این تفاوت احتمالاً ناشی از این است که خریداران کتاب‌های بالنسبه ارزان‌تری را انتخاب کرده‌اند و خریده‌اند.