لاک‌پشت پرنده چیست؟

لاک‌پشت پرنده عنوانی است برای فهرستی که هرفصل از کتاب‌های برتر کودک و نوجوان منتشر می‌شود. این فهرست به خانواده‌ها، افرادی که با بچه‌ها سروکار دارند و البته خود بچه‌ها کمک می‌کند که فهرستی از بهترین کتاب‌هایی که در یک فصل به چاپ رسیده داشته باشند.

خوبی دیگر این فهرست این است که اطلاعات اولیه و کاربردی هم می‌دهد، مثل این‌که هر کتاب مربوط به کدام گروه سنی است و چه کاربردی دارد، یعنی خواندن آن بچه‌ها را با چه مفاهیمی آشنا می‌کند یا به درد افزایش و تقویت چه مهارت‌هایی می‌خورد. کنار هر کتاب عدد امتیاز کسب شده‌اش نیز قرار دارد که به رتبه‌بندی آن کمک می‌کند.

لاک‌پشت پرنده در اصل ضمیمه نشریه «پژوهشنامه کودک و نوجوان» است، گرچه اگر به دلایلی چاپ این نشریه به تعویق بیفتد فعالیت لاک‌پشت پرنده متوقف نمی‌شود  و در این سال‌ها هم باوجود بالا و پایین شدن زمان انتشار پژوهشنامه، لاک‌پشت پرنده به کارش ادامه داده. فعالیت داوران داوطلبانه است اما موسسه شهرکتاب مرکزی از فعالیت‌های لاک‌پشت پرنده مثل برگزاری جلسات و جشن امضا و جوایز سالانه حمایت می‌کند.

لاک‌پشت پرنده اولین فهرستش را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرد و آخرین فهرست آن که به تازگی منتشر شده سی‌وچهارمین فهرست است. همچنین در پایان هرسال به کتاب‌های ویژه‌ای که بیشترین نزدیکی را به معیارهای لاک‌پشت پرنده داشته باشند، نشان لاک‌پشت طلایی و نقره‌ای داده می‌شود. این نشان را ناشر کتاب می‌تواند روی جلد آن چاپ کند که به خریداران کتاب هم در شناسایی کتاب‌های برگزیده کمک می‌کند.

کتاب‌ها چطور انتخاب می‌شوند؟

کتاب‌های چاپ شده در هر فصل توسط گروهی از نویسندگان، منتقدان و کارشناسان کتاب کودک بررسی می‌شود. این اعضا ثابت هستند و جلساتشان با حضور اکثریت مطلق برگزار می‌شود.

کتاب‌ها بین داوران پخش می‌شود به شکلی که هر کتاب توسط سه داور خوانده شود. هرکتابی که حداقل سه لاک‌پشت (یعنی سه امتیاز) دریافت کند به فهرست راه پیدا می‌کند اما برای چهار، پنج یا شش لاک‌پشت گرفتن باید حتما نظر اکثریت داوران را جلب کند. نظر اکثریت هم یعنی جلسات گفت‌وگو و تبادل نظر که بین داوران برگزار می‌شود. گاهی برای رسیدن به نتیجه مشترک درباره یک کتاب، آن اثر را تعداد بیشتری از اعضا می‌خوانند. در مواردی که احتیاج به نظر کارشناسی خاصی وجود دارد از همراهی کارشناسان دیگر هم استفاده می‌شود.

معیارهای مختلفی برای ارزیابی کتاب‌ها وجود دارد، از سبک و خلاقیت نویسنده تا توجه به تفاوت‌ها و پیچیدگی‌های کودکان و نوآوری در شیوه‌های تألیف و انتشار. معیارها به شکل شیوه‌نامه مکتوبی وجود دارد که در پایان هرسال بازبینی می‌شود.

کتاب‌ها در پنج گروه ادبیات، علمی و آموزشی، دین و علوم انسانی، هنر و سرگرمی و کتاب‌های زیر پنج‌سال دسته‌بندی و بررسی می‌شوند و به طور معمول همراه با اعلام فهرست هر فصل، اسامی هیأت داوران و معیارهای کلی ارزیابی کتاب‌ها در دسترس قرار می‌گیرد.

اعضای هیأت داوران ثابت هستند گرچه در طی این سال‌ها افرادی کم یا افزوده شده‌اند.

اعلام فهرست کجا و چطور؟

تاپیش از آمدن کرونا، اعلام فهرست‌ها به صورت مراسمی که در شهر کتاب مرکزی تهران برگزار می‌شد انجام می‌گرفت. در این مراسم از بچه‌ها و خانواده‌هایشان برای حضور دعوت می‌شد و علاوه بر اعضای هیأت داوران گروهی از نویسندگان کودک و نوجوان هم حضور داشتند. بچه‌ها می‌توانستند ضمن شرکت در برنامه‌های کتابخوانی مراسم با نویسنده‌های مورد علاقه‌شان آشنا شوند، با آن‌ها گفت‌وگو و کتاب‌های برگزیده را با امضای نویسنده دریافت کنند.

با وقوع کرونا مراسم حضوری لاک‌پشت پرنده هم مثل بسیاری از رویدادهای حضوری تبدیل به مجازی شد و مراسم اعلام فهرست به صورت آنلاین برگزار شده و فهرست از طریق شبکه‌های مجازی در دسترس عموم قرار می‌گیرد.

آخرین فهرست

سی‌وچهارمین فهرست لاک‌پشت پرنده به معرفی بهترین کتاب‌های تابستان ۱۳۹۸ اختصاص دارد که به تازگی منتشر شده. گروه داوران این فهرست عبارتند از: حمید اباذری، محمود برآبادی، شکوه حاج نصرالله، مینا حدادیان، شیوا حریری، شادی خوشکار، فاطمه زمانی، علی اصغر سیدآبادی، گیسو فغفوری، رودابه کمالی، نلی محجوب، مریم محمدخانی، فرمهر منجزی، رویا میرغیاثی و سیدمهدی یوسفی. در آخرین فهرست بیش از پنجاه کتاب ارزشمند برای بچه‌ها که در تابستان ۹۸ به چاپ رسیده‌اند معرفی شده.

برای دیدن این فهرست به این‌جا بروید.

لاک-پشت-پرنده