بیست و پنجمین دوره جشنواره گلاویژ به پایان رسید. بیست و پنج سال عدد کوچکی نیست. نشانه‌ای است از تلاش، ممارست و انگیزه. در این تکه از جهان که نامش خاورمیانه است، سخت می‌شود عمر پدیده‌ای، آن هم از نوع ادبی و فرهنگی‌اش به چنین عددی برسد. نه این‌که ما جوایز، جشنواره‌ها و یا پدیده‌هایی شبیه گلاویژ نداشته باشیم، اما حقیقتش این است که هیچ‌کدام به گستردگی چیزی که در گلاویژ رخ می‌دهد نیستند.

جشنواره فرهنگی، ادبی و هنری گلاویژ دارد به نماد منطقه کردستان تبدیل می‌شود، حالا دیگر لااقل در میان اهل ادب، هنر و فرهنگ همسایه با اقلیم کردستان عراق، نامی شناخته‌شده و معتبر است. اعتبار به آسانی به دست نمی‌آید. گلاویژ در مسیر اعتبار در حرکت است و هر دوره‌اش گامی رو به جلو به حساب می‌آید.

هر حرکتی به خصوص در منطقه ما نقدهایی خواهد داشت. جشنواره گلاویژ هم از این قاعده مستثنی نیست. ضعف و به دنبال آن نقد همیشه وجود دارد. می شود به فرم فعلی این جشنواره بی‌شمار نقد ریز و درشت وارد کرد. مهم‌ترینش این‌که علی‌رغم ادعای برگزارکنندگان مبنی بر بین‌المللی بودن گلاویژ، در نهایت اما چیزی که ما در اختتامیه‌اش دیدیم تقلیل واژه ادعایی بین المللی به یک جشنواره‌ی محلی و بومی بود.

نبود بخش‌های مرتبط با سایر زبان‌ها، یا بهتر است بگویم نادیده گرفتن این حجم وسیع نقدها و کتاب‌ها و مقالاتی که در زبان‌های دیگر و به‌خصوص فارسی و عربی درباره ادبیات، فرهنگ و هنر کردی نوشته می‌شود، به شدت توی ذوق می‌زد. اما هدف این نوشتار نقد این فستیوال نیست، بلکه هدف، بیان یک نکته مهم است و آن این‌که در این برهوت سایه‌گسترده بر فرهنگ، ادب و هنر خاورمیانه، گلاویژ اتفاق مهم و فرخنده‌ای است.

 واضح است که هر پدیده‌ای در کنار نقدها، نقاط مثبت و قابل ذکر نیز زیاد دارد. مهم‌ترین شاخصه جشنواره گلاویژ برای من ایجاد بستری برای گفتگوست. گفتگو که همان حلقه‌ی مفقوده‌ی منطقه ما در تمام عرصه‌هاست، با گلاویژ گامی هرچند کوچک به سمت تبدیل شدن به یک عادت برمی‌دارد. گلاویژ هرچند نه به تمامی، اما در حد بضاعت خود، فضایی برای شکل‌گیری فرهنگ گفتگو ایجاد کرده است و این برای سه فرهنگ کرد، عرب و فارس که سال‌ها زیر سایه‌ی بدبینی‌ها، سوءظن‌ها و سوتفاهماتِ اکثراً ناشی از گفتار سیاسی رایج در این منطقه زیست کرده‌اند، فرصتی مغتنم است.

گفتگوی ملت‌های خاورمیانه در جشنواره گلاویژ 

در جشنواره گلاویژ می‌شود برخورد نزدیک از نوع سوم را میان این سه فرهنگ غالب منطقه‌ی خاورمیانه دید. وقتی پرده‌ها می‌افتد و زبان‌های مشترک ورای سوءتعبیرهای رایج شکل می‌گیرد، اصل آنچه باید بشود، رخ داده است. وقتی می‌شود بیرون از قضاوت‌ها، سوءظن‌ها و نگاه‌های پوسیده‌ی توام با دشمنی‌های ریشه‌دار در سیاست و سیاسیون حرف زد، گفتگو و حتی مخالفت کرد، آن وقت مشخص می‌شود نزدیکی فرهنگی ما چقدر بیشتر از تفاوت‌هاست.

دیوار بین ما که ساخته‌ی سیاست‌های نادرست هر سه سمت ماجرا بوده، در سایه‌ی گفتگو و زیر برند ادبیات و فرهنگ فرو می‌ریزد. اصلاً مگر غیر از این نقشی برای فرهنگ می‌شود متصور بود؟ مگر غیر از این است که فرهنگ و ادبیات باید پلی باشند برای نزدیکی ملت‌ها؟

مشابهت‌ها و نزدیکی فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و حتی زبانی و آداب و رسومی سه ملت کرد، عرب و فارس کم نیست. گفتگو زیر سایه هنر و فرهنگ می‌تواند این نزدیکی‌ها و هم‌خونی‌ها را به ما یادآوری کند تا مباد فراموشش کنیم. هرچند که البته هنوز حتی در خود جشنواره صداهای رادیکال و پانیستی از هر سه نوع کرد و فارس و عرب شنیده می‌شود که خود زخمی است بر فلسفه‌ی وجودی چنین جشنواره‌ای که تلاشی محترم در راستای ایجاد فرهنگ گفتگو دارد.

از صداهای رادیکال گفتم، دور از انصاف است که نگویم هرسال و به وضوح تمایل به دوری جستن از این نگاه‌ها، پرهیز از کوبیدن بر طبل اختلافات و تلاش برای بازتعریف رابطه تحت لوای فرهنگ به جای سیاست‌های قهری، در تمام ارکان جشنواره گلاویژ بیشتر دیده می‌شود. تلاشی که قطعاً اگر زیر فشار آن‌هایی که هویت را مختص سرزمین و فرهنگی خاص می‌دانند و تمایل به دشمنی‌شان بیش از میل به دوستی است کم نیاورد، می‌تواند تأثیری انکارناپذیر بر فرهنگ نیازمند برساخت فرهنگی این منطقه بگذارد.

استاد عباس مخبر در فرازی از صحبت‌هایش در این دوره‌ی جشنواره جمله‌ای درست و مهم ارائه داد. ایشان گفتند: «ما در خاورمیانه یا یاد می‌گیریم با هم حرف بزنیم، یا همه با هم نابود می‌شویم« این تمام آن چیزی است که باید بدانیم و مدام برای تقویتش تلاش کنیم.

القصه

جشنواره گلاویژ یک بزنگاه و فرصت یگانه است که همگی ما باید قدرش را بدانیم. چه کرد، چه فارس و چه عرب.

گزارش سال گذشته وینش از جشنواره گلاویژ به قلم کاوان محمدپور را می‌توانید از این‌جا بخوانید.