گفتگو با طراحان (بخش پنجم: تعرفه قیمت‌های پیشنهادی در بین طراحان)
نخستین برخورد مخاطبان یک کتاب، با روی جلد آن است. در سال‌های اخیر بازار نشر ایران توجه بیشتری به طراحی طرح جلد کتاب کرده است و به نظر می‌رسد که هر سال ناشران بیشتری به اهمیت و ضرورت توجه به ظاهر آراسته و هنرمندانه‌ی کتاب و لزوم صرف هزینه برای طراحی جلد آن پی می‌برند. آنچه می‌خوانید حاصل گفتگویی است که مجله جهان کتاب با چهار نفر از طراحان جلد کتاب، آقایان باسم رسام، علی خورشیدپور، کورش پارسانژاد و حمیدرضا رحمانی انجام داده است. ما در وینش این گفتگوی مفصل را به چند بخش تقسیم کرده‌ایم. بخش پنجم این گفتگو به موضوع تعرفه قیمت‌های پیشنهادی در بین طراحان می‌پردازد.
گفتگو با طراحان جلد کتاب
(بخش پنجم: تعرفه قیمت‌های پیشنهادی در بین طراحان)
جهان کتاب: در شرایط فعلیِ بازار نشر کتاب ایران با همه ویژگی‌های خاص آن، شما چه مشکلاتی با سفارش دهندگان کار دارید؟
رسام: «به نظر من مشکلات کوچکی وجود دارد که چندان درگیری هم پدید نمی‌آورد. یکی از این مشکلات را که من با آن مواجه بوده‌ام می‌گویم. گاهی یک ناشر برای سفارش طرح جلد کتابی رجوع می‌کند ولی چشمش به طرح جلد کتاب دیگری است. در حالی که کتابی که روی جلدش را سفارش می‌دهد با آنچه در ذهن وی است تفاوت بسیار زیادی دارد و آن دو هیچ وجه مشترکی با هم ندارند.
مثلاً یکی کتابی است بسیار جدی و دیگری کتابی است بسیار معمولی. حال انتظار دارد که برای یک کتاب در سطح حتی پایین‌تر از متوسط یک اثر هنری بسیار عالی طرح شود. البته همان‌طور که گفتم این نیز مشکل چندان حادی ایجاد نمی‌کند و با یک گفتگوی ساده قابل حل است ولی وقتی چنین مواردی تکرار شود، خسته‌کننده می‌شود و انسان احساس اتلاف وقت را می‌کند.
یکی از مشکلات من صرف وقت زیاد برای بالای سر چاپ رفتن است تا چاپچی رنگی را به دست آورد و خیال من راحت شود. از هزینه این کار می‌گذرم ولی این همه وقتی که صرف می‌شود چه؟ مسائل مالی و تأخیر در پرداخت و خلف وعده‌های سفارش‌دهندگان هم که جای خود را دارد.»
خورشیدپور: «من تنها مشکلی که در کار دارم مسئله کمبود زمان است. اگر ناشر فرصت کافی در اختیار من بگذارد هم می‌توانم ایده بهتری برای موضوع بیابم و هم با تکنیک مناسبتری کار را اجرا کنم و در نتیجه ناشر هم محصول بهتری را به دست می‌آورد.»
پارسانژاد: «یک دسته مشکلات کوچک و بزرگ در کار وجود دارد. یکی از دشواری‌های اصلی کار مشکل کیفیت چاپ است. اکثر طراحی‌های جلدی که من انجام داده‌ام با افت شدید چاپی مواجه شده است و به نظر من علت آن مشکل مالی ناشران است که ناظر چاپ ندارند و کسی بالای سر چاپ نمی‌رود.
اغلب من اوزالید تفکیکی کار را نمی‌بینم و بعد از تحویل کار من یکباره چاپ شده آن را می‌بینم که در اکثر موارد اشتباهات فاحشی در آن پیدا شده که هیچ ارتباطی هم به تخصص لازم یا کهنه و نو بودن ماشین چاپ و … ندارد. مثلاً به جای یک رنگ تعیین‌شده رنگ دیگری که هیچ ربطی به آن ندارد چاپ شده است یا در لیتوگرافی جای یک تیتر یا نوشته عوض شده و به کلی لی آوت کار به هم خورده است. مشکل دیگر مسئله مالی است، طراحی جلد کتاب جزء کارهای گرافیکی فرهنگی است و در همه کارهای فرهنگی مشکل مالی وجود دارد.»
جهان کتاب: شما اشاره‌ای غیرصریح به مشکلات مالی کردید. آیا به نظر شما میانگین حق‌الزحمه‌ای که معمولاً به طراحان جلد پرداخت می‌شود، پاسخگوی انتظارات آنها هست؟
پارسانژاد: «این انتظار به نوعی تبدیل به یک عادت شده است و چون چنین وضعی یافته خیلی نمی‌توان راجع به آن نظر داد. حداقل و حداکثری برای هزینه طراحی جلد مرسوم شده است که تقریباً ۹۰ درصد ناشران به آن عمل می‌کنند و بر سر آن با طراحان به توافق می‌رسند. اما گفتن اینکه این مبالغ چه میزان از زحمت کار را جبران می‌کند برای من دشوار است.
من می‌خواهم نظری را مطرح کنم که قابل بحث است. شاید اگر درصدی از بهای پشت جلد کتاب همانند حق التألیف یا حق الترجمه برای طراحان نیز در نظر گرفته شود که در هر چاپ پرداخت گردد بهتر باشد و این پیشنهاد را می‌توان به بحث گذاشت.»
رحمانی: «به نظر من قیمت‌های کار طراحی کتاب به نسبت تورم کشور خیلی دیر به دیر افزایش می‌یابد و هزینه‌های طراحی جلد واقعاً بسیار پایین است.»
جهان کتاب: در چند سال گذشته یک تعرفه قیمت‌های پیشنهادی در بین طراحان توزیع می‌شد. آیا واقعاً همکاران شما توانسته‌اند قیمت‌های آن تعرفه‌ها را دریافت کنند؟
رحمانی: « بعضی از طراحان توانستند آن مبالغ و حتی گاه بالاتر از آن را بگیرند. ولی به خاطر مشکلات فعلی نشر و رکورد کاری پدید آمده بسیاری از طراحان برای آنکه کارشان را از دست ندهند مجبورند دستمزدشان را کمی پایین‌تر از تعرفه بگیرند. در واقع آن تعرفه‌ها با توجه به تورم موجود در کشور شاخص درستی بودند.»
جهان کتاب: به نظر می‌رسد که سال به سال از تعداد طراحان حرفه‌ای و هنرمندان گرافیستی که به کار طراحی جلد کتاب می‌پردازند کاسته می‌شود. دیگر بسیاری از نام‌های آشنای گذشته را بر پشت جلد کتاب‌ها نمی‌بینیم، اگر چه ممکن است اثر قلم آنها را بر روی یک اعلان تجاری بر روی دیوار فلان خیابان دید. علت چیست؟
پارسانژاد: « علت روشن است و آن مشکلات مالی است و کمی دستمزد کار طراحی جلد کتاب. ممکن است یک طراح خیلی علاقه‌مند به کار طراحی جلد باشد آن هم به خاطر علاقه خاصی که به کتاب دارد. اما او نیز تا مرحله‌ای می‌تواند به این کار ادامه دهد. مشکلات زندگی را نمی‌شود انکار کرد و این طراح نیز یا سر انجام فعالیتش را به سمت دیگری متمرکز می‌کند یعنی به کار تبلیغات و … . و یا ناچار می‌شود مقداری از کارش بزند یعنی بر روی کار کمتر فکر کند و زمان کمتری را به آن اختصاص دهد.
جهان کتاب: از همه آقایان به خاطر حضورشان در این گفتگو سپاس‌گزاریم.
این گفتگو پیش‌تر در مجله‌ی جهان کتاب منتشر شده است.
طراحی جلد
این مقاله را ۶ نفر پسندیده اند
