درباره هوش هیجانی

هوش هیجانی مقوله‌ای است که از دهه 1990 میلادی مورد توجه قرار گرفت و بیشتر در پاسخ به این پرسش ظهور کرد:

“چرا وقتی بچه‌های غربال‌ شده با آزمون‌های هوش شناختی (IQ) بالا در دهه 60 و 70 بعد از تحصیلات و ورود به بازار کار آن نتایج درخشانی را که پیش‌بینی شده بود، کسب نکردند؟”

پژوهشگران در دهه‌های 60 و 70 با اتکا بر غربالگری‌های صورت پذیرفته بر روی دانش آموزان آمریکایی پیش‌بینی کرده بودند که بهبود معناداری در کیفیت بازار کار، سرمایه‌های انسانی، سبک زندگی و رضایت اتفاق خواهد افتاد. این بهبودها با نرخ و درصدهای مورد پیش‌بینی رخ نداد و مجدد پژهشگران را وارد فاز گردآوری شواهد و مدارک کرد (همان فاز شناخت و نیازسنجی خودمان).

در این میان مدل‌های جذاب روان‌سنجی، تشکیل تیم، ایجاد سازمان تدوین شدند و در روانشناسی هم دانیل گلمن هوش هیجانی را در دهه 90 به مجامع علمی معرفی کرد و مدعی شد که دارا بودن EQ بالا همبستگی بیشتری (نسبت به IQ) در موفقیت افراد در زندگی فردی و اجتماعی‌شان دارد. از این رو کتا‌بهایی که نحوه اثرگذاری این شاخص در بهره‌وری سازمانی و موفقیت فردی را تشریح می‌کنند می‌توانند کمک کننده باشند.

کتاب شامل 10 مقاله از مقالات دانشگاه هاروارد است که در ارتباط با موضوع هوش هیجانی و بیشتر برای مدیران ارشد کسب و کارها، به ترجمه محمدحسین وحدتی‌نژاد در نشر آموخته منتشر شده است. تاکید بر خصوصیت رهبر سازمان، کیفیت عملکرد و تصمیمات، کار با تیم برای ارتقا هوش گروه، چهارچوب‌ها و عرف‌ها و … است. با توجه به اینکه از دهه نود هوش هیجانی به عنوان متغییر مهمی که در موفقیت افراد، سیستم‌ها و کسب و کارها مطرح شده است؛ لذا در این کتاب مقالاتی که تازگی برای مخاطب می‌تواند داشته شود انتخاب شده‌اند.

مطالب و مقالات مستقل هستند و نویسندگان متفاوت دارند. مخاطب اصلی کتاب مدیران سازمان‎ها هستند که قصد اطلاع از تازه‌ها دارند، و فرض بر این است که اطلاعات پایه در مورد هوش هیجانی قبلا کسب شده است. به روال مقالات منابع انسانی از شاخص‌ها شروع می‌شود و سپس با پرداختن به مقولاتی که بیشتر پرسش‌برانگیز هستند کار را  پی‌می‌گیرد.

عنوان مقالات عبارتند از:

• خصوصیات یک رهبر چیست؟
• رهبری اولیه: عامل پنهان عملکرد عالی
• چرا منصف بودن بسیار سخت است؟
• چرا رهبران خوب تصمیم‌های بد می‌گیرند؟
• ایجاد هوش هیجانی در گروه‌ها
• هزینه گستاخی
• سازوکار تاب‌آوری
• چابکی عاطفی
• هراس از بازخورد
• مدیران جوان و ناشی‌گری

پرسش بنیادینی که در کتاب تلاش شده است به آن پاسخ‌هایی درخور داده شود نقش هوش هیجانی مدیران و اعضای تیم سازمان در ایجاد فضایی پویا و خلاق در سازمان است؛ به شکلی که هم مسائل حل و فصل شود، هم سرعت پاسخ‌دهی افزایش یابد، هم میزان خطا کاهش یابد و هم رضایت در فضا ایجاد شود. به عبارت دیگر چگونه می‌توان جمع اضداد را در جایی گرد آورد؟

مدتی است برخی این مهم را در تحلیل‌های رهبری و هوش هیجانی مدیران ارشد می‌جویند. این کتاب هم در این دسته از راهبردها می‌گنجد. اما خطای اصلی این گونه راهبردها، منظر انتخاب شده برای دیدن سوژه است، تحلیل سیستم دارای ابعاد زیادی است. رهبری سازمان، ایجاد کسب و کار موفق یا کلا ایجاد، راهبری و توسعه سیستم‌های زنده مسئله‌ی چندبعدی و چند دیسیپلینی هستند که ساده‌سازی بیش از حد آن به یک شاخص کلیدی و ارائه تحلیل‌ها بر روی این شاخص به عنوان شاخص مستقل می‌تواند باعث خطاهای بزرگی شود. به عبارت دیگر این روش نمی‌تواند دید کلان‌نگر قابل اعتمادی ارائه دهد هر چند قادر است دید جزیی‌نگر ارائه کند.

نقد دیگری هم که به کتاب وارد است قدیمی بودن نسبی آن است. مقالات بین سالهای 1997 تا 2013 نوشته شده‌اند که برای کسب و کارهایی که تلاش دارند در حد امکان به روز باشند ممکن است تازگی نداشته باشد. البته روش ارائه عملگرای کتاب تا حدی این نقیصه را جبران می‌کند.

مقالات ساختار جذاب و بخش‌بندی مبتکرانه‌ای دارند. بخش اصلی مقاله موضوع را ورز می‌دهد در حالی که در پایین این صفحات به رنگ خاکستری و به نام خلاصه کلام جمع‌بندی خوبی از موضوع ارائه می‌شود. بخش‌های دیگر مقاله، به پیاده‌سازی ایده و بازکردن موضوع در میدان و جنبه‌های مختلف آن می‌پردازد و تلاش دارد به پرسش‌های مهمی در مورد موضوع بپردازد. روش ارائه محتوا بسیار عملگرایانه است و خواننده از خواندن صفحاتی با صفحه‌آرایی زیبا و متن‌های پیراسته، خوشخوان و ماهرانه لذت می‌برد.

کتاب دارای جلد ساده، زیبا و خوش‌دست است؛ بخصوص استفاده از کاغذ بالکی باعث سبکتر بودن کتاب نسبت به تعداد صفحاتش است و رنگ چشم‌نواز صفحات و فونت متناسب نوشتارها برای مدیرانی که ممکن است دچار پیرچشمی باشند مطالعه طولانی‌تر را راحت‌تر می‌کند. کاغذ بالکی با محیط زیست سازگارتر است؛ به علت پروسه تولید کمتر شیمیایی و بیشتر فیزیکی کاغذ بالکی صدمه کمتری به طبیعت و محیط زیست وارد می‌کند و بازگشت آن به چرخه‌های طبیعت و تجزیه سریعتر اتفاق می‌افتد. کاغذ بالکی، با معادل فارسی کاغذ سبک‌بال یا کاغذ سبز نزد کتابخوان‌های ایرانی بیشتر شناخته شده است.

گروه کتابهای 10 مقاله از هاروارد به وسیله انتشارات آموخته و بسیاری ناشرهای دیگر در سالهای اخیر ترجمه و در دسترس مخاطب قرار گرفته‌اند. این گروه از کتابها شامل مقاله‌های برگزیده دوماهنامه کسب و کار هاروارد است که به انتخاب انتشارات هاروارد -وابسته به دانشگاه هاروارد- از سال 2010 در قالب کتابهایی حاوی تجربه‌ها و تحلیل‌های کاربردی و دست اول در حوزه کسب و کار انتشار می‌یابند.

این کتابها به اهتمام نشرهای آموخته، هنوز، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، اژدهای طلایی، راه پرداخت، پندار تابان، دنیای اقتصاد، سمت، آریانا قلم، کتاب مدیران و ….. منتشر شده‌اند و مانند بسیاری از کتابهای پرفروش با مشکل تعدد ترجمه و نشر روبرو هستند که متاسفانه همه آنها ترجمه‌های مناسب و کیفیت چاپ مناسب ندارند. 

هوش هیجانی