بلندخوانی یکی از راه‌های مناسب برای ترویج کتاب و علاقه‌مند کردن کودکان و نوجوانان به ادبیات است. «با بلندخوانی کتاب‌های باکیفیت برای کودکان، به واژه‌ها جان می‌بخشیم، فضای داستان را در ذهنشان بیدار می‌کنیم و کنش‌ها و رخدادهای داستان را در برابرشان به حرکت درمی‌آوریم. بلندخوانی افسونی است که داستان را در برابر چشم و گوش کودکان به نمایش درمی‌آورد.» انتخاب کتاب برای بلندخوانی، سخت نیست.

کتاب‌هایی که با ویژگی‌های بلندخوانی هماهنگ باشند، زیادند. این کتاب‌ها معمولا برای گروه سنی تا ۱۰ سال به راحتی یافت می‌شود؛ اما بعد از آن کمی کار سخت می‌شود. بچه‌ها دوست دارند کتاب‌های قطور بخوانند یا اگر با متنِ زیاد هم مشکلی داشته باشند کتاب‌های قطور تصویری را دوست دارند. خیلی از بچه‌ها حوصله‌ی شنیدن کتاب‌های قطور را ندارند و عموما وقتی هم برای یک‌سره خواندن این کتاب‌ها نیست.

بعضی از کتاب‌ها اما با محتوای مناسب بالای ۱۰ سال هستند که برای بلندخوانی مناسب است. یکی از این کتاب‌ها اندوه بالابان نوشته‌ی مهدی رجبی با تصویرگری بهزاد شفق است.

اندوه بالابان ۳۰صفحه بیشتر ندارد و بچه‌ها با تصویرگری‌های گیرا مجذوب آن می‌شوند. مخصوصا آنکه شخصیت اصلی داستان او روی لنج کار می‌کند. فضایی که معمولا برای کودکان و نوجوانان امروزی نا آشناست. همین فضا خواندن این کتاب را جذاب‌تر هم می‌کند. دیالوگ‌های کتاب براساس لهجه‌ی جنوبی‌ها تنظیم شده‌‌اند طوری که انگار با خواندن هر دیالوگ این شمایید که روی لنج کار می‌کنید و داستان را پیش می‌برید.

روزها روی لنج ماندن و دور از خانواده، مندو را از دنیای کودکی‌اش کمی فاصله داده است. او پسری جنوبی است که یک روز کاری‌اش را ما در اندوه بالابان می‌خوانیم. روزی که او با اتفاقی روبه‌رو می‌شود که قبلا از آن خبر نداشته و به شدت او را از لحاظ روحی آزار می‌دهد. مندو تلاش می‌کند که نقشی در از بین بردن آن اتفاق داشته باشد که به خوبی هم این نقش را ایفا می‌کند.

او تا روزی که «برسام» وارد لنج‌شان نشده بود خبر از وجود بالابان نداشت. بالابان پرنده‌ای است از تیره‌ی عقاب‌ها که از ایران به کشورهای عربی خلیج‌فارس برای شیوخ عرب قاچاق می‌شود برای همین جزو حیواناتی است که در رده‌ی قرمز یعنی پرنده‌های در حال انقراض قرار می‌گیرد.

این پرنده معمولا با آزارهای زیاد «دستی» می‌شود و به عنوان سرگرمی از آن استفاده می‌کنند. مندو هم در جریان یکی از روندهای قاچاق این پرنده قرار می‌گیرد و هرچه سعی می‌کند به تنهایی پرنده را از صندوق چوبی تاریک نجات دهد، موفق نمی‌شود. با هرکسی هم که حرف می‌زند راه به جایی نمی‌‌برد و می‌فهمد که بقیه‌ی کارکنان لنج هم از وجود بالابان در صندوق چوبی ناراحتند. مندو سعی می‌کند یک‌جوری به ناخدا برساند که این باری که می‌برد قاچاق است ولی ناخدا او را از اتاقش بیرون می‌اندازد و مندو مغموم گوشه‌ای می‌نشیند.

تا اینکه اتفاقی کل ماجرا را عوض می‌کند. مندو صدای موتورهای گشت را می‌‌شنود و ماموران گشت با کمک نی‌انبان مندو، به صندوق چوبی پی می‌برند و برسام را دستگیر می‌کنند، اما چرا فقط برسام دستگیر شد؟ مگر ناخدا به‌عنوان هم‌دست برسام نباید دستگیر می‌شد؟ ماجرا از چه قرار است؟

کتاب اندوه بالابان یکی از کتاب‌های خوبی است که دغدغه‌های محیط‌زیستی و ظلم عظیمی را که به حیوانات در ایران می‌رود، به خوبی نشان می‌دهد. جایی از کتاب هم گریزی می‌زند به اینکه خلیج فارس، خلیج نیست بلکه خلیج فارس است.

تصویرگری کتاب با تکنیک سیاه قلم فضایی را که بر داستان حاکم است، به شکل درستی نشان می‌دهد. تصویرگری کتاب هم موقعیت‌هایی را که مندو توصیف می‌کند به ما نشان می‌دهد و هم احساسات مندو را با تیرگی و روشنی تصویر به ما می‌فهماند. این کتاب را بعد از بلندخوانی با پرسش‌های زیادی که بچه‌ها را وادار به فکر کند می‌توان به پایان برد. اندوه بالابان را انتشارات نردبان چاپ کرده است و این کتاب برگزیده‌ی جایزه‌ی محیط‌زیستی «سپیدار» هم است.