رویین پاکباز
کتاب رویین پاکباز در حرفه: هنرمند شامل نوشته‌هایی به قلم خود پاکباز و یا درباره وی در حدفاصل سال‌های 1381 تا 1400 است. مسئله خیلی از روشنفکران دهه‌های 40 و 50، تلقی جدید آن‌ها از هنر در جوامع غرب و همسان‌سازی یا ایرانیزه کردن آن بود. پاکباز نیز با دید آرمان‌گرایانه، مدافع ایده‌های مدرنیستی اما اجتماعی بود. او معتقد است که چون ما درک درست و دقیقی از مدرنیته نداریم و یا حتی آن را تجربه نکرده‌ایم؛ لذا هنری که خلق یا ارائه می‌کنیم، خام‌دستانه و یا تقلیدی پر نقص و ابهام از آن چیزی است که دریافت کرده‌ایم.
کتاب رویین پاکباز در حرفه: هنرمند شامل نوشته‌هایی به قلم خود پاکباز و یا درباره وی در حدفاصل سال‌های 1381 تا 1400 است. مسئله خیلی از روشنفکران دهه‌های 40 و 50، تلقی جدید آن‌ها از هنر در جوامع غرب و همسان‌سازی یا ایرانیزه کردن آن بود. پاکباز نیز با دید آرمان‌گرایانه، مدافع ایده‌های مدرنیستی اما اجتماعی بود. او معتقد است که چون ما درک درست و دقیقی از مدرنیته نداریم و یا حتی آن را تجربه نکرده‌ایم؛ لذا هنری که خلق یا ارائه می‌کنیم، خام‌دستانه و یا تقلیدی پر نقص و ابهام از آن چیزی است که دریافت کرده‌ایم.
«در زمانه‌ای که کار فکری و فرهنگی کردن چون فریاد زدن در خلأیی است که امید پاسخگویی مخاطبی را در دل گوینده برنمی‌انگیزد؛ نقد و تحلیل، بزرگترین ادای دین به کسی است که عمر خود را وقف کاری فرهنگی کرده است. بر این باوریم که با توصیف و تحلیل و نقد نوشته‌های استادمان، حق شاگردی را به جا می‌آوریم.»
کتاب رویین پاکباز در حرفه: هنرمند را انتشارات حرفه: هنرمند در خردادماه 1400 با گردآوری مقالاتی به صورت دیجیتالی منتشر کرده است. این کتاب شامل نوشته‌هایی به قلم خود پاکباز و یا درباره وی در حدفاصل سال‌های 1381 تا 1400 است. مقاله‌ها بر اساس رویکرد تحلیلی/انتخابی از نوشته‌ها و دیدگاه‌های پاکباز چیده شده است.
در آغاز با تاریخ‌نگاری زندگی حرفه‌ای او آَشنا می‌شویم. سپس رویین پاکباز به عنوان یک نویسنده، پژوهشگر و منتقد از طریق مقاله‌ای با عنوان «رویین پاکباز در نوشتار» معرفی و سپس در مقاله‌ای با عنوان «بازنگری یک پروژه آموزشی» به شیوه خاص تدریس و طرح آموزشی منحصر به فرد او اشاره می‌شود. چراکه وجه تمایز پاکباز با مدرسین و محققین دیگر، شیوه نگاه او به آموزش نظری و عملی هنر در ایران معاصر است.
در لیست مطالب، ما با مقالاتی روبرو می‌شویم که شاکله‌ی ذهنی پاکباز را می‌سازند. مثلاً؛ مسئله خیلی از روشنفکران دهه‌های 40 و 50، شروع نگاه متفاوت و تلقی جدید آن‌ها از هنر در جوامع غرب و همسان‌سازی یا ایرانیزه کردن آن بود. پاکباز نیز با دید آرمان‌گرایانه، مدافع ایده‌های مدرنیستی اما اجتماعی بود. او معتقد است که چون ما درک درست و دقیقی از مدرنیته نداریم و یا حتی آن را تجربه نکرده‌ایم؛ لذا هنری که خلق یا ارائه می‌کنیم، خام‌دستانه و یا تقلیدی پر نقص و ابهام از آن چیزی است که دریافت کرده‌ایم.
در کتاب #رویین-پاکباز سعی شده است، تا با انتخاب و ترتیب قرارگیری مقالات ارائه شده، جریان فکری وی و تجربه‌های انتقادی‌اش نمایان شود. پاکباز، نگاه چپ‌گرایانه و متعهدانه خود را در خلق، تفسیر و تعریف اثر هنری می‌جوید. او تعریفی ویژه از تاریخ هنر دارد. هنر ملی، یا به زبان دیگر مدرنیسم ایرانی از سوی او مفهوم می‌شود. پی‌گیری او برای تعریف و ارائه هنر ملی، طبعاً در حیطه هنر ناسیونالیستی نیست. مسئله وی، مدرنیسم است. در آموزش‌هایش بر فهم مفهوم مدرنیسم تکیه دارد.
دغدغه دوم پاکباز، مسئله تعهد اجتماعی هنرمندان و خلق آثاری در این زمینه است. ما در صورت‌بندی این کتاب، با نگاه و تعریف او از هنر متعهد و هنر اجتماعی، بازتاب آن در آثار هنرمندان، به‌طور مثال آثاری که از تجربه‌های جنگ داشته‌اند، برخورد می‌کنیم. پاکباز در مقاله‌های «از کلام‌ها و تصویرها» و «هم‌مرزی قلمروهای نقاشی و شعر»، اشاره می‌کند که شاعران چون از پشتوانه و زیرساخت محکم و بی‌نقصی در ادبیات برخوردار بودند در مواجهه با پدیده مدرنیسم، به خوبی عمل کردند.
طبیعتاً شیوه متفاوت آنان نسبت به هنرمندان تجسمی، ریشه در عمق ساختار و بنیان ادبیات ایران دارد. در مطالبی از این کتاب، به خوانش پاکباز از آثار هنرمندانی چون: منصور قندریز، بهمن محصص و ابوالقاسم سعیدی و ریچارد دیبن‌کرن برمی‌خوریم. انتخاب این هنرمندان برای پاکباز، حائز اهمیت است. چرا که به بخشی از دیدگاه‌های وی نزدیک‌ترند.
در آثار سعیدی و به نوعی در آثار قندریز، به رنگ و فرم ایرانی و در عین حال فضای تغزلی ادبیات فارسی برمی‌خوریم. سعیدی، دانش‌آموخته مدرسه بوزار است مواجهه او با هنر آبستره در آثارش هویداست. در آثار محصص مسئله انسان‌گرایی و هنر اجتماعی و تعهد او به تجربه‌های انسانی/ اجتماعی مشهود است.
در مقاله «محصص، هنرمند تکرو» به عکس‌العمل محصص نسبت به هنر مدرن و جریانات فکری/ هنری دهه 1340، برمی‌خوریم. به نظر محصص، «هنر پدیده‌ای‌ست روشنفکری، به معنای فعالیت مغزی». او به تعهد اجتماعی هنرمند اعتقاد داشت و در تکروی متعهدانه‌اش راسخ بود. قرابت ریچارد دیبن‌کرن با سعیدی از این منظر است که هر دو به فرم و فضای شاعرانه می‌پردازند.
بازنمایی صرف از طبیعت ندارند. در مقاله «کشمکش در زیر آرامش» که اختصاص به ریچارد دیبن‌کرن دارد. به شیوه بازنمایی از اشخاص، طبیعت و اشیاء به صورت هندسی یا دفرمه با پالت رنگی خاص خودش، دست می‌یابد. تعهد صددرصدی به واقع‌گرایی ندارد. اشتراک هر کدام از این هنرمندان با دیدگاه پاکباز به هنر مدرن؛ یافتن مفهوم و تعریفی از مدرنیسم؛ به‌دست آوردن مدرنیسمی که تاریخ‌مند باشد، همسوست
بعضی از عناوین مقالات منتشر شده در کتاب رویین پاکباز را مرور می‌کنیم:
– رویین پاکباز در نوشتار به قلم هدا اربابی و ایمان افسریان
– پاکباز و الخاص به قلم ثمیلا امیرابراهیمی
– بازنگری یک پروژه آموزشی، گفت‌وگو با معصومه مظفری، امین نورانی و حمید پوربهرامی درباره کلاس‌های رویین پاکباز
– تاریخ هنر، رویکردهای سنتی و جدید به قلم رویین پاکباز
– چهره‌ای از قندریز به قلم رویین پاکباز
– تعادل سنت و نو به قلم رویین پاکباز
– شرق‌سازی‌های غربی گفت‌وگو با رویین پاکباز و…
با خواندن این مقالات مخاطب به درک صحیحی از نگرش، دیدگاه‌ها، فعالیت‌ها، راهکارها و شخصیت هنری/ اجتماعی رویین پاکباز می‌رسد. بخشی از مقدمه کتاب به بیانیه گروه نقاشان تالار قندریز به قلم رویین پاکباز اختصاص داده شده است که نگاه وی را به عنوان یکی از پایه‌های شکل‌گیری هنر نوگرای ایران نشان می‌دهد.
«گروه ما با توشه ناچیز خود، در ابتدای راهی است که برای کشف یک حقیقت هنری باید طی کند. و در این طی طریق، جستجو و کاوش ممتد و صداقت در کار، به ما نیرو می‌دهد که هر چیز ناقض اندیشه‌مان را به دور افکنیم و هر بدعتی را به محک تجربه زنیم و هر پدیده ناآزموده‌ای را بیازماییم. به این جهت، قالبی که ما برای این نمایشگاه برای بیان حرف‌هایمان انتخاب کرده‌ایم لایتغیر نیست و شاید روزی ما را در هیئت دیگری بازشناسید».
برای دریافت این کتاب دیجیتالی، به سایت حرفه: هنرمند بخش نسخه‌های دیجیتال مراجعه کنید.
رویین پاکباز
این مقاله را ۳۲ نفر پسندیده اند
