«عهد» نوشته‌ی دیمون گالگوت پرتره‌ای است از یک خانواده سفیدپوست در آفریقای جنوبی در آستانه پایان دوران آپارتاید. هیات داوران جایزه بوکر در بیانیه خود «عهد» را «به نمایش گذاشتنی تماشایی از همه‌ی آنچه ما را به دیدن یک داستان وامی‌دارد و افکارمان را نو می‌کند» توصیف کردند و گالگوت را با ویلیام فاکنر و ویرجینیا وولف مقایسه کردند. داوران همچنین کتاب را تفسیری بدون ابهام از تاریخ آفریقای جنوبی و به تبع آن جهان دانسته‌اند که در یک سوال خلاصه می‌شود: آیا عدالت واقعی در این جهان وجود دارد؟

دیمون گالگوت سومین بار است در بین نامزدهای نهایی بوکر قرار می‌گیرد (آخرین بار در سال 2010 بود) ولی اولین بار است که برنده این جایزه معتبر و البته 50 هزار پوند جایزه نقدی آن می‌شود. همچنین او سومین نفری است که از آفریقای جنوبی به این مهم دست پیدا می‌کند. قبل از او جی ام کوتسی و نادین گوردیمر از آفریقای جنوبی برنده بوکر شده بودند.

«عهد» درباره وصیتی است که اجرا نمی‌شود. رمان از دریچه‌ی چهار تشییع جنازه که هرکدام در دهه متفاوتی اتفاق می‌افتند، زندگی یک خانواده سفیدپوست اهل آفریقای جنوبی را که در مزرعه‌ای خارج از پرتوریا به سر می‌برند، در طول زمان تعقیب می‌کند. عنوان عهد یا قول که نام رمان از آن گرفته شده به قولی برمی‌گردد که زنی از این خانواده به یکی از خدمتکارهای سیاه داده. وصیت کرده خانه‌ای در مزرعه خانوادگی‌شان را برای پیشخدمت سیاهپوست‌شان به ارث می‌گذارد و دیگران نمی‌خواهند این وصیت اجرا شود.

داوران حسابی از این رمان تجلیل کرده‌اند. از جمله مایا جاسانوف یکی از داورها به گاردین گفته است: «قبل از اینکه در مورد تک‌تک رمان‌ها بحث کنیم، یک بحث گسترده در بین داورها داشتیم درباره اینکه چه چیزهایی یک کتاب را لایق برنده بودن می‌کند. یکی از داورها بین خیلی خوب و عالی تفاوت قائل شد. به نظر من، «عهد» مجموعه‌ای از توانایی‌های درخشان برای داستان‌گویی را هدایت می‌کند. با توجه به ساختار و سبک ادبی آن، در هر دفعه مطالعه چیزهایی جدیدی از آن آشکار می‌شود.»

دیمون گالگوت از کجا آمده؟

گالگوت در پرتوریا بزرگ شده (جایی که رمان عهد در حومه‌ی آن می‌گذرد) و حالا همراه با خانواده‌اش در کیپ تاون زندگی می‌کند. او خانواده Swart در داستان را «ترکیبی از همه آن چیزهایی که در پرتوریا با آن بزرگ شده بودم» توصیف می‌کند. در مصاحبه بعد از برنده شدن بوکر گفته است: «آن‌ها ترکیبی از انگلیسی بودن و آفریقایی بودن هستند. چیزی که در آن گوشه ازدنیا نامعمول نیست. اما آنچه که آن‌ها را «نماینده» می‌کند و آن‌چه آن‌ها بازنمایی می‌کنند، شخصیت‌شان نیست. بلکه دورانی است که در آن دارند زندگی می‌کنند.»

دیمون گالگوت پیش از این گفته بود داستان در سطحی گسترده از زندگی خود او در دهه‌هایی شصت و هفتاد و هشتاد در میان اقلیت سفید کشورش سرچشمه گرفته و در سطحی خودآگاهانه‌تر: «ایده این کتاب در یک بعدازظهر که تقریبا مست بودم به ذهنم رسید، زمانی که به صحبت‌های دوستم که مراسم خاکسپاری والدین، برادر و خواهرش را توصیف می‌کرد گوش می‌دادم. دست‌کم یکی از داستان‌هایش –درباره یکی از بستگان مضطرب که متصدی مراسم را مجبور کرده بود تابوت را باز کند تا مطمئن شود جسد درست را داخل آن گذاشته‌اند- در رمان آمده است.

چیزهای تلخ، البته با حاشیه خنده‌دار و انسانی. نمایش‌نامه‌نویسِ درونم قدرت بالقوه‌ای در به نمایش گذاشتن یک تاریخچه خانوادگی در چهار پرده دید که هریک بر محور یک تدفین متمرکز بود. و اگر هر پرده در دهه متفاوتی، با رئیس جمهور متفاوتی در قدرت اتفاق می‌افتاد، می‌توانستم ملتِ پشت این خانواده را نشان دهم و طعم آن دوران را به خواننده بچشانم.»

گالگوت همچنین گفت برای او جنبه سرگرم‌کننده داشتن و خنده‌دار بودن داستان هم مهم بوده است. «فکر نمی‌کنم بخواهم چهارسال از وقت و نویسندگی‌ام را برای کاری بگذارم که مرا پایین بکشاند. طنز برای من راهی باز کرد تا درباره جنبه انسانی چیزها بنویسم. چون در نهایت کتاب من درباره زنده‌هاست نه درباره مرگ.»

سال آفریقایی‌ها!

امسال جایزه نوبل به عبدالرزاق گورنه نویسنده تانزانیایی رسید که از حدود بیست سالگی به بریتانیا گریخته و در آن‌جا زندگی کرده است و البته همیشه درباره وطن غریبه‌اش نوشته. جایزه گنکور فرانسه به محمد امبوگار سر نویسنده سنگالی فرانسوی‌زبان رسید و حالا با اهدای جایزه بوکر (که تا چندسال پیش مختص نویسندگان انگلیسی و ایرلندی و کشورهای همسود بود و حالا مختص به تمام انگلیسی‌زبان‌هاست) به دیمون گالگوت، می‌توان گفت هرسه جایزه اصلی دنیای ادبیات در سال 2021 به آفریقایی‌ها رسید. یک سال درخشان برای آفریقا!