مجموعه چندجلدی طهران قدیم نوشته جعفر شهری از اولین کتاب‌هایی است که درباره تهران قدیم به شیوه مستند نگاشته شد. محتویات این کتاب برپایه خاطرات و محفوظات جعفر شهری نوشته شده و البته همین موضوع همیشه مورد انتقاد بعضی از افراد بوده است. با وجود این کتاب مجموعه ارزشمندی از بسیاری جزئیات درباره زندگی و آداب و سنن تهرانی‌ها در زمان گذشته است، از آشپزی گرفته تا کسب و کار.
اطلاعات کتاب از نظر زمانی از قبل از دوره پهلوی (یعنی دوران کودکی جعفر شهری) آغاز شده و در دوران پهلوی ادامه می‌یابد. جعفر شهری با لحنی خودمانی شناسنامه کاملی از اوضاع و احوال تهران و تهرانی را در طی پنجاه سال در این مجموعه ارائه می‌دهد. همچنین منبعی فراهم کرده برای آشنایی با اصطلاحات تهرانی‌ها در گذشته. شهری پنجمین جلد این کتاب را به غذاهای تهرانی اختصاص داده و شرح مفصلی هم از غذاها و هم از شیوه‌های آشپزی و باورها و رسوم مربوط به غذا آورده است.
درباره نویسنده
جعفر شهری‌باف سال ۱۲۹۳ در محله عودلاجان به دنیا آمد و سال ۱۳۷۸ درگذشت. او داستان می‌نوشت و شکر تلخ و گزنه از جمله آثار داستانی‌اش هستند اما علاقه او به تهران و تاریخ باعث شد که از سال ۱۳۲۹شروع به ثبت مطالب مربوط به تهران بکند. سرانجام به تشویق انجوی شیرازی این مطالب را که به نوعی ثبت فرهنگ عامه به شمار می‌آمدند در پنج جلد با نام طهران قدیم منتشر کرد.
شهری به غیر از این کتاب، کتاب قند و نمک را که مجموعه‌ای از اصطلاحات تهرانی با توضیح پیشنیه و ماجرای هر کدام است، و تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم را که به مشاغل و حرفه‌های قدیمی تهران می‌پردازد، نوشته است.
بخش‌هایی از کتاب
اولاً چه متمکن و چه فقیر را عقیده بر این بود که باید در زمستان و هوای سرد اغذیه جان‌دار چربی شیرین‌دار و در تابستان غذاهای سبک و خنک بدون گوشت و چربی و شیرینی خورده بشود و این دستوری بود که از طرف اطبای زمان و طب قدیم به آنان رسیده بود، لذا اگر در این قسمت از قاتق فقرا نام برده می‌شود شرط آن نیست که اغنیا از آن استفاده نمی‌کردند، که چه بسا از عکس‌ها و نوشته‌جات و خاطرات سلاطین قاجار و بزرگان و رجال آن این موضوع به خوبی روشن می‌شود که آنان نیز در فصول گرم از حاضری‌های سبک به اصطلاح امروزی فقیرانه مانند نان و پنیر و سکنجبین یا نان و پنیر و هندوانه و امثال آن سد جوع می‌کردند و می‌گفتند همچه که گوشت و چربی و شیرینی حرارت بدن را در زمستان بالا می‌برد در تابستان هم به همین نحو در بدن عمل می‌کند و این از جهت راحت بدن و سلامت تن مضر می‌باشد، برعکس به همان شیوه که غذاهای بی‌رمق حرارت تن را در زمستان تقلیل می‌دهد در تابستان هم به همانگونه رفتار می‌کند و این همان حالت دلخواه می‌باشد، علاوه بر آنکه زحمت پخت و پز نیز برداشته می‌شود.
نویسنده معرفی: گیتی صفرزاده
