دیگران
نویسنده: ماهر اونسال اریش
مترجم: مژده اُلفت
ناشر: نشر نو
نوبت چاپ: ۲
سال چاپ: ۱۴۰۲
تعداد صفحات: ۱۲۰
شابک: ۹۷۸۶۰۰۴۹۰۳۱۱۰
دیگری (دیگران)
مفهوم «دیگری» از جمله مفاهیم بنیادی و فلسفی است که امروزه در گستره‌های مختلفی چون آموزش و پرورش، ادبیات، اخلاق، روانشناسی و سیاست می‌توان جست‌و‌‌جو کرد. اثرات آن در نظریه‌های فیلسوفانی همچون باختین، سارتر، هایدگر، هگل و بسیاری دیگر دیده شده است. آنچه در میان یک فرد و «دیگری» شکاف ایجاد می‌کند، متفاوت‌بودن است. دیگری یا «غیر» مفهومی است که وجود آن نسبت با وجود «خود» رقم می‌خورد و عواملی چون زبان، مذهب، جغرافیا، جنسیت و دین ماهیت آن را شکل می‌‌دهند.
مفهوم «دیگری» علاوه بر مبنای تفاوت‌های قومی، زبانی، جنسینی، می‌تواند بر مبنای تفاوت‌های فیزیکی، فکری، فرهنگی و حتی در پیوند با پدیده‌ی مهاجرت، طبقه‌ی اجتماعی و ایدئولوژی نیز صورت گیرد. با این حال می‌توان گفت که دیگری و دیگران، هر فرد، موجود و مجموعه‌ای غیر از خود من و ما است.
درباره‌ی کتاب
کتاب «دیگران» (Öbürküler) نخستین رمان کوتاهی است از ماهر اونسال اریش نویسنده‌ی معاصر ترک که توسط مژده اُلفت از زبان ترکی استانبولی به زبان فارسی ترجمه شده است. کتاب «دیگران» پیرامون اوضاع و احوال سیاسی- اجتماعی، فرهنگی ترکیه در سال‌های ۱۹۶۰ می‌گذرد. داستان رمزآلود با ترک‌کردن از زادگاه، کوچ و مهاجرت و سفری پُرزحمت آغاز می‌شود و با احساس بیگانگی و همراه با ترس و وحشت در خانه‌ای رازآلود و پُرماجرا در استانبول ادامه می‌یابد. داستان در دو بخش مجزا با دو روایت مختلف از یک اتفاق نوشته شده است.
ماهر اونسال اریش نحوه‌ی زندگی و تفکر مردم در آن سال‌ها و مواجهه‌شدن آن‌ها با خرافات و واقعیات، فضای سیاسی و تاریخی را با ظرافت ترسیم می‌کند و اشاره به دوران عدنان مندرس (نخست وزیر) و احزاب گوناگون آن دوران تا کوچ اجباری و مهاجرت ناخواسته‌ی یونانیان مقیم ترکیه بعد از ماجرای سپتامبر ۱۹۶۰، که نقطه‌ی عطف و پایانی بر سال‌ها همسایگی و دلبستگی‌ها است.
«دیگران» با موضوع محوری مهاجرتِ اجباری و ناخواسته‌ی خانواده‌ای از شهر کوچک به شهر بزرگ به موضوعات مختلفی پرداخته است. داستان کوچ‌های غریبانه و ناخواسته‌ای که با آمدن نیروهای اقتدارگر و پشتوانه‌ی توده‌های بی‌شکلِ وسیع، بر دیگر خرده‌فرهنگ‌ها تحمیل می‌کنند. داستانِ کندوکاو دقیق زمینه‌های روان‌شناختی و اجتماعی جامعه‌ای که تغییرات عمیق سیاسی را از سر گذرانده و پس‌لرزه‌های آن، تحولات اجتماعی را در سطوح گوناگون رقم زده است.
فرهنگ اجتماعات کوچک و بزرگ ترکیه نیز از درونمایه های اصلی دیگران است. داستان کتاب «دیگران» یک جستار روایی است.
دیگران
داستان دیگران درباره‌ی خانواده‌ی پنج نفره‌ای است که از شهر کوچکی به نام «نیده» به استانبول کوچ می‌کنند. پدر خانواده، آقای فخرالدین، کارمند بانکی در آن شهر است و با توصیه‌ی دوست قدیمی دوران کودکی‌اش، آقای اسعد ممتاز که نماینده‌ی مجلس است، قرار است در شعبه‌ی سومر بانک بشیکتاش استانبول، به عنوان معاون مدیر مشغول به کار شود. دوستش برای او در محله‌ای خوب و آبرومند خانه‌ای قدیمی و بزرگ و تمام مبله را که قبل از کوچ اجباری یونانیان مقیم ترکیه، متعلق به دکتر «اوانگلیدیس» بوده برای خانواده‌ی آقای فخرالدین از پیش اجاره کرده است.
داستان کتاب حول محور سکونت این خانواده در این خانه‌ی قدیمی و اتفاقات و وقایع عجیب و غریب و وحشتناکی که در خانه رخ می‌دهد می‌چرخد. کتاب از دو نیمه‌ی مختلف تشکیل شده است که هر نیمه از نگاه و منظری متفاوت به داستان و به آن خانه‌ی قدیمی و وقایعی که در آن رخ می‌دهد می‌پردازد.
نویسنده در داستان از منظر سیاسی و اجتماعی و تاریخی به وقایع دوران مندرس نخست‌وزیر و کودتای نظامی سال ۱۹۶۰ در ترکیه و به‌قدرت‌رسیدن «عصمت اینونو» رئیس جمهور ترکیه و همچنین تاریخ سیاسی- اجتماعی ترکیه پرداخته است. از لحاظ بُعد مذهبی و دینی نیز سطح فکر مردم معتقد به باورهای نادرست و خرافات را به تصویر می‌کشد. در واقع «دیگران» که در کتاب به آن اشاره شده، همان کسانی هستند که فخرالدین و خانواده‌اش با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند و پس از آن، اتفاقات خانه‌ی قدیمی در استانبول برایشان هولناک و رازآلود می‌شود. اما این دیگران که هستند؟
پیرزنی که در همسایگی‌شان است به خانه‌ی آقای فخرالدین می‌آید و با فیروزه، خانم آقای فخرالدین درباره‌ی دیگران صحبت می‌کند. او معتقد است اجنه‌ها و ارواح در خانه هستند. گوشزد می‌کند که کارهایی را انجام ندهند که باعث ناراحتی دیگران شود. این پیرزن به دعا، طلسم، اجنه و ارواح اعتقاد زیادی دارد.
بر این اساس کتاب به از ما بهتران و به هر کس غیر از ما! یعنی هر کس که دیگری یا جامعه به‌نوعی از خود می‌راندش، اشاره می‌کند. در واقع هر فرد جامعه برای سایر افرادش «دیگری» محسوب می‌شود و این کتاب حکایت همان «دیگران» است.
ساختار کتاب
مقدمه‌ی کتاب دیگران با عنوان «یادداشت مترجم» شروع می‌شود. کتاب در دو بخش نوشته شده است که هر کدام به زیر فصل‌هایی تقسیم شده‌اند. در آغاز هر فصل، شعری از کتاب «مناظری از انسان‌های کشورم» اثر ناظم حکمت آمده است که شاید به نوعی با وقایع و ماجراهای آن فصل مرتبط و پیوند دارد. علاوه بر این، ماهر اونسال اریش هر بخش از کتاب خود را به یکی از نویسندگان پیش‌کسوتش تقدیم کرده است. بخش اول کتاب با عنوان «این نیمه» به رفیک حالید کارای تقدیم شده است و بخش دوم با عنوان «نیمه‌ی دیگر» به حسین رحمی‌گُرپینار.
این دو فصل به‌نوعی بیان یک روایت هستند اما از دو زاویه دید متفاوت. گویی از زبان دو راوی سوم شخص روایت شده است. تقدیم هر بخش اثر به نویسندگان محبوب اونسال اریش، صرفا به خاطر احترام و یاد و خاطره‌ی آن‌ها نبوده، بلکه به دلیل ارتباط روایات نویسنده است با آنچه آنان سال‌ها پیش نوشته‌اند.
مترجم کتاب به این نکته اشاره کرده که در حین ترجمه‌ی این اثر هر کجا اندک ابهامی برایم پیش آمده با نویسنده مشورت کرده‌ام تا کتاب به بهترین شکل ممکن به دست مخاطب برسد. کتاب‌های دیگری از ماهر اونسال اریش، مترجم کتاب خانم مژده اُلفت ترجمه کرده است. در کتاب دیگران، در برخی از صفحات متن اثر کلمه‌ها، واژه‌های خاص و یا اصطلاحاتی وجود داشته که نیاز به توضیح داشته که به صورت پانویس در صفحه‌ی مورد نظر نوشته شده است. نگارش و ترجمه‌ی کتاب خوب و روان است. زبان نگارش کتاب زبان شکسته‌نویسی است.
اگر از دوستداران ادبیات داستانی ترکیه هستید یا می‌خواهید با فضای سیاسی و اجتماعی خاص این کشور آشنا شوید این کتاب را حتما بخوانید.
بخشی از کتاب دیگران
اتوبوس که با کناره‌های خمیده‌اش به حیوان غول آسای لاک دار و گوژپشتی می‌مانست از پشت درخت‌زارها پدیدار شد. ابتدا گردو غبار و دودش را نمایان کرد و بعد هیکلش را. غرش شب شکاف اتوبوس پیش از خودش از راه رسیده بود. سنگین سنگین نزدیک شد. با صدایی غریب همچون خرناس سگ خیابانی خسته و محزونی پیش روی جمعیتِ منتظر ایستاد. چند ساعتی از نیمه شب گذشته و کوچه‌های نیده از سرما یخ زده بود. آدم‌های سرمازده، گویی ترسان از رم دادن حیوانی وحشی، بی حرکت سر جایشان ایستاده بودند. اتوبوس که رسید، مردان و زنان، بچه‌ها، جل و پلاس‌ها، گونی‌ها، بقچه‌ها، زنبیل‌ها و چمدان‌ها به حرکت درآمدند.
آقا فخرالدین به طرف سکو رفت. ساندویچ و نوشابه خرید و برگشت. گفت: حسابی بخورین که تا شب چیز دیگه ای نیست. سعاد و ساجده برای اولین بار در زندگیشان ساندویچ می‌خوردند. سعاد آن قدر خوشش آمده بود که فکر کرد نصفش را نگه دارد تا هر وقت طعمش از یادش رفت یک گاز دیگر بزند و آن حس جادویی را بار دیگر تجربه کند.
فوزیه با چشمان گشاد و نگران، با دقت به حرف‌های پیرزن گوش می‌داد. پیرزن ادامه داد: از من نشنیده بگیر دخترم، ولی میگن دیگران توی این خونه هستن. فوزیه نتوانست اضطرابش را پنهان کند: دیگران؟ پیرزن همسایه به حرف زدن ادامه داد: اینجا نوشته الجن الجن. به دیوار آویزونش کن تا دیگران دور بشن. فوزیه نوشته‌ی بی سر و ته را توی دست چرخاند و گفت: خدا از تون راضی باشه خانم بزرگ.
با خودش گفت قدیمی ها این چیزها را از ما بهتر می دانند. او حتما چیزی می‌داند. کمی آرام گرفت و نوشته را روی طاقچه گذاشت. پیرزن پچ پچ کنان به فوزیه گفت: اما اول تدبیر بعد توکل. خوب به حرفای من گوش کن و همه رو انجام بده که اهل خونه از دیگران بدی نبینن.
درباره‌ی نویسنده کتاب
ماهر اونسال اریش در سال ۱۹۸۰ در «چاناکاله» ترکیه متولد شد. او مترجم، نویسنده‌ی داستان کوتاه و رمان نویس است. از اونسال اریش تاکنون چند مجموعه داستان و رمان منتشر شده است. گرچه ماهر اونسال اریش دست‌کم برای مخاطبان پیگیر نشریات ادبی نامی آشناست، چراکه تاکنون چند داستان کوتاه او توسط مژده اُلفت و مرتضی هاشمی، ترجمه و در مجلات منتشر شده و بازخوردهای مثبتی دربر داشته است.
یکی از اولین مجموعه داستانش به نام«فِرِدی در خانه گرومپ گرومپ می‌نوازد» در سال ۲۰۱۲ منتشر شد و در سال ۲۰۱۴ موفق به دریافت جایزه‌ی ادبی «سعید فائیک» شده است. اثری که از نظر داوران جایزه شامل داستان‌هایی از ضعف‌ها و قدرت‌های انسان این روزگار با قلمی توانا و زبانی صمیمی بوده است.
اولین رمان او به نامDunya Bu Kadar ، «دنیا همین قدر است» در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و خانم مژده اُلفت آن را ترجمه کرده است. از اونسال اریش دو رمان مصور نیز منتشر شده است. یک از آن‌ها رمان «دیگران» است که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد. این رمان کوتاه صدو بیست صفحه‌ای از وجوه مختلفی قابل بررسی است. متن کتاب را نقاشی‌هایی از م. ک. پرکر، نقاش و کارتونیست ترک که آثاری در نیویورک تایمز و وال‌استریت ژورنال دارد همراهی کرده است.
