وقت نمایش، بخند!

وقت نمایش، بخند!

بعضی‌ها عقیده دارند کل زندگی یک نمایش است، شما می‌توانید خود را بازیگر، کارگردان یا حتی نمایشنامه‌نویس آن تصور کنید. هرکدام باشید، در هرحال نمایش شما اگر قرار باشد به وسعت زندگیتان باشد، حتما در صحنه‌هایی کمدی است.

کمدی از آن آثاری است که در نگاه اول مخاطب عام را جذب می‌کند و در قدم بعدی مخاطب دقیق را به فکر وامی‌دارد. اگر این قول را قبول کنیم که «هیچ شوخی نیست که جدی پشت آن نباشد»، آن‌وقت هنگام دیدن کمدی‌ها عینک دقت را فراموش نمی‌کنیم.

کمدی البته در معنا تعریف مشخصی دارد؛ اول اینکه به یک اثر نمایشی گفته می‌شود (یعنی برای اجرا نوشته شده) و دوم اینکه قرار است شما را بخنداند. ارسطو عقیده داشت تقلیدی است از اطوار و اخلاق زشت آدمیزاد و در مبحث فنی هم نکات زیادی درباره‌اش گفته‌اند، از به‌کار بردن عناصر تضاد و اغراق تا پایان خوش یا مفرح. انواع و اقسام آن از بزن‌بکوب هست تا نمونه‌هایی که فقط نیشخند به لب شما می‌آورد و می‌شود کمدی سیاه.

با نگاهی به همه اینها در این پرونده سعی کردیم نمونه‌هایی از نمایش‌های کمدی و طنز را معرفی کنیم، نمایشنامه‌هایی که گاه قهقهه ما را درمی‌آورند و گاهی لبخند همراه با نیش ایجاد می‌کنند.

وقتی درباره نمایش کمدی صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم یادی از مولیر، کمدی‌نویس معروف فرانسوی نکنیم. او از آن دسته کلاسیک‌های دنیای نمایش است که تا آخر عمر به کمدی وفادار ماند، گرچه خودش خیلی تراژیک زندگی کرد.

خنده‌ی ملتمسانه تمثیل عروس و داماد، ترجمه‌ای قدیمی از نمایشنامه ژرژ داندن مولیر است. گرچه این نمایشنامه را جزو آثار برجسته مولیر نمی‌دانند اما مقایسه این ترجمه با اثر اصلی، داستانی را نشان می‌دهد که جدا از موضوع اصلی اثر، از ماجراهای بسیاری حکایت می‌کند.

این سمت جهان یعنی در ایران نمایش کمدی عمری طولانی داشته. سیاه‌بازی‌، بقال بازی، نمایش‌های روحوضی و حتی تعزیه خنده‌دار نمونه‌هایی از علاقه و ذوق ایرانی‌ها در حیطه کمدی هستند. اما نمایش به شکل امروزی از حدود   170 سال قبل به ایران آمد و جالب است بدانید که اولین نمونه نمایشنامه‌هایی که به زبان فارسی نوشته شد هم در قالب کمدی بود.

نمی‌شود از نمایش و نمایشنامه صحبت کرد و یادی از شکسپیر نکرد. چهره نامدار دنیای نمایش از میان 37نمایشنامه‌ای که نوشته نمونه‌هایی هم در قالب کمدی بوده. از جمله نمایش معروف رویا در شب نیمه تابستان.

آنتوان چخوف را به عنوان طنزنویس می‌شناسند، او نمایشنامه‌های معروفی هم نوشته است. یکی از معروفترین نمایشنامه‌هایش باغ آلبالو است که گرچه امروزه به عنوان نمایش کمدی شناخته نمی‌شود اما خود چخوف آن را یک کمدی می‌دانست.

باغ آلبالو باغ آلبالو پیش‌آگهی از یک تغییر بزرگ‌ در جامعه‌ی اواخر قرن نوزده‌ است که نه‌ توسط قهرمانان و پیشگامان جامعه که‌از طریق رفتار منفعلانه‌ی طبقه‌ی اشرافی رو به زوال به نمایش در‌می‌آيد. انگار هیچ‌‌کس نمی‌خواهد یا نمی‌تواند مسوولیت مشکلات و تغییرات را به‌عهده گیرد.‌ حتی خدمه‌ی آنها نیز دچار توهم و تنبلی و زوال‌اند. هیچ‌کس تصور روشنی از حال حاضر یا آینده‌ی پیش‌رو ندارد‌. آنها فقط به گذشته‌ای چنگ می‌زنند که آنها را به وضع فلاکت‌بار امروز رسانده‌است.

هر کس که اهل تئاتر باشد با نام برشت آشناست. شهرت و تاثیر او در دنیای تئاتر به قدری است که حتی سبکی برای اجرا به نامش وجود دارد. ازمیان نمایشنامه‌هایی که برشت نوشته توران دخت یا کنگره توجیه‌گرها یکی از نمایشنامه‌هایی است که در گروه کمدی دسته‌بندی می‌شود و جالب اینجاست که یک ردپای ایرانی هم دارد.

از چهره‌های به نسبت متأخر و معاصر دنیای تئاتر یکی هم فردریش دورنمات است که در اغلب داستان‌هایش ردپایی از نیش و نوش دیده می‌شود. اما اگر دنبال نمایشنامه‌ای از او هستید که رد کمدی در آن بیشتر باشد و اجراهای ایرانی هم از آن دیده باشید، سراغ این نمایشنامه بروید.

کمتر کسی است که نام وودی آلن را نشنیده یا حداقل یکی از فیلم‌هایش را ندیده باشد. آثار او طنز عجیب و مختص به خودش را دارند. اگر نمی‌دانستید که او نمایشنامه کمدی هم می‌نویسد نگاهی به این مطلب بیندازید.

از معروفترین کمدی‌نویسان معاصر یکی هم نیل سایمون است که آثار زیادی از او به فارسی ترجمه شده. برای آشنایی با کار و سبک و سیاقش معرفی نمایشنامه معروف او پزشک نازنین را بخوانید.

شما هم از علاقمندان به نمایش کمدی هستید؟ آثاری را که دوست دارید به ما معرفی کنید.

طنز