قصه‌ی بازسازی شهرها
«شهر از نو» بازخوانی سرگذشت هفت شهر است که فصل مشترک‌شان مواجهه با بلاست و از خلال این بازخوانی می‌خواهد به سوالاتی پاسخ دهد از قبیل اینکه شهرها چرا بازسازی می‌شوند و یا چه کسی تصمیم می‌گیرد چه خاطره‌ای از فاجعه در ذهن شهروندان باقی بماند؟ نویسندگان تجربیات تعدادی از شهرهای تاب‌آور را به تصویر می‌کشند، بدون اینکه مشکلات و راه‌حل‌های هیچ دو شهری کاملاً با هم مشابه باشند. در این کتاب شهرهایی که دچار فاجعه شده‌اند قصه روی پا ایستادن دوباره‌شان را تعریف می‌کنند.
«شهر از نو» بازخوانی سرگذشت هفت شهر است که فصل مشترک‌شان مواجهه با بلاست و از خلال این بازخوانی می‌خواهد به سوالاتی پاسخ دهد از قبیل اینکه شهرها چرا بازسازی می‌شوند و یا چه کسی تصمیم می‌گیرد چه خاطره‌ای از فاجعه در ذهن شهروندان باقی بماند؟ نویسندگان تجربیات تعدادی از شهرهای تاب‌آور را به تصویر می‌کشند، بدون اینکه مشکلات و راه‌حل‌های هیچ دو شهری کاملاً با هم مشابه باشند. در این کتاب شهرهایی که دچار فاجعه شده‌اند قصه روی پا ایستادن دوباره‌شان را تعریف می‌کنند.
قصه‌ی بازسازی شهرها
«در طول حیات خود بارها ویران شده‌اند، چپاول شده یا به لرزه درآمده‌اند، گاه سوخته‌اند، گاه بمباران شده‌اند، زمانی زیر آب رفته و زمانی قحطی کشیده‌اند، فصلی رد تشعشعات رادیواکتیو را به خود دیده‌اند و فصلی هجوم فساد و آلودگی را»، اما دوباره به‌پاخاسته‌اند: شهرها.
شهرها هم مثل انسان‌ها، اغلب عمیق‌ترین ابعاد خود را زیر فشارهای مرعوب‌کننده بروز می‌دهند. «شهر از نو» قصد دارد با بازخوانی سرگذشت هفت شهر (نسخه‌ی اصلی کتاب روایت‌گر تاب‌آوری دوازده شهر مختلف جهان است که در نسخه ترجمه فارسی پنج شهر حذف شده‌اند)، که فصل مشترک‌شان مواجهه با بلاست – گاه به صورت کلاسیک مثل سیل و زلزله و گاه مدرن و معاصر، مثل جنگ داخلی و انفجارهای تروریستی – و با کاوش در این فجایع و جریان بازسازی‌های پس از فاجعه به سه سوال مهم پاسخ دهد: شهرها چرا بازسازی می‌شوند؟
آینده‌ای که شهروندان و گروه‌های سیاسی حاکم بر شهر برای خود متصور هستند چه تاثیری بر چشم‌اندازِ شهرِ بلادیده دارد؟ و در نهایت اینکه: فجایعِ از سر گذشته به چه صورتی در شهر جدید تفسیر خواهند شد و چه کسی تصمیم می‌گیرد چه خاطره‌ای از فاجعه در ذهن شهروندان باقی بماند؟
«شهر از نو» با ادعایی بزرگ آغاز می‌شود. نویسندگان در نخستین برگ‌های کتاب سعی در اثبات این نکته دارند که در طول تاریخ فقط تعدادی نادر و مواردی استثنایی از شهرهای بلا دیده و با مرگ دست‌وپنجه نرم کرده ثبت شده‌اند که پس از فاجعه تجدید حیات را تجربه نکرده‌اند.
در مسیر اثبات این مدعا، ما تفاوت‌های سطوح مختلف تاب‌آوری شهرهای مختلف، فرهنگ‌های مختلف و نظام‌های سیاسی و عقیدتی مختلف را لمس می‌کنیم و درک خواهیم کرد که چه عواملی باعث می‌شوند برخی از شهرها پس از فاجعه با سرعت بیشتری بازسازی شوند و رعایت چه مواردی است که به شهروندان و دولت‌ها کمک می‌کند آسیب‌های روانی ناشی از فاجعه را بشناسند و بر همان اساس فرهنگ جمعی را اصلاح کنند.
اما چیزی که باعث تمایز کتاب در ویترین کتاب‌فروشی‌ها شده است هیچ کدام از این‌ها نیست، مهم‌ترین وجه تمایز «شهر از نو» گروه نویسندگانش است. شاید از معدود دفعاتی است که نه یک اقتصاددان شهری که چند نفر از برنامه‌ریزان و طراحان شهری، معماران و روزنامه‌نگاران به روایت قصه‌های شهرها نشسته‌اند، و بر همین اساس هر کدام از مقالات را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد.
داستان هر شهر با روایت‌های غالبِ عمومی شروع می‌شود، چیزی که در وهله‌ای اول به چشم شهروندان می‌آید، هر آن چیزی که مردم در بطن فاجعه می‌بینند و برای بقیه تعریف می‌کنند، داستان‌هایی از هرج‌ومرج ناشی از فاجعه که گاه با قوه‌ی تخیل جماعت وحشت‌زده رنگ و لعاب می‌گیرند، مثل قصه‌ی دست‌های بُرنده‌ی نامریی که پس از آتش‌سوزی شیکاگو به شهروندان متمول و بحران‌زده‌ی شهر حمله کرده بودند و راویانی قصد در اثبات این نکته داشتند که مشکلِ از آتش بزرگتر، شورش طبقه‌ی خطرناکِ کارگرِ شهر است.
و ادعاهای شهردار و گزارش‌های پلیس مبنی بر مشاهده نکردن آثار قانون‌شکنی و آشوب‌طلبی کمترین تاثیری در باور عمومی نداشت. در ادامه، بخش‌هایی از روایت‌های نیمه‌رسمی و تاب‌آورانه‌ی فاجعه به داستان هر شهر اضافه می‌شود، روایت‌هایی که ناشی از ایمان به آینده هستند و نویسندگان‌شان معمولاً توانایی خوبی در تبدیل فاجعه به حماسه دارند. راویان کتاب در این بخش سعی می‌کنند ابعاد نمادین بازسازی شهری را بازگو کنند و دقیقاً اینجاست که تفاوت بزرگشان با یک اقتصاددان شهری نمود پیدا می‌کند و تبدیل به برگ برنده‌ی کتاب می‌شود.
برای نویسندگان «شهر از نو» نکته‌ی مهم جمع‌آوری یا چگونگی تامین منابع مالی برای بازسازی شهر بحران‌زده نیست، آن‌ها سعی می‌کنند اهداف خاصی که منابع مالی در خدمت آن‌ها هستند یا قرار است برای رسیدن به آن‌ها تامین شوند را آشکار و بازگو کنند، مثل تجربه‌ی برلین و تقسیم آن به دو بخش غربی و شرقی که ساخت دوباره‌اش تبدیل به یکی از مناقشه‌برانگیزترین مباحث دوران جنگ سرد شد.
هر دو بخش شهر خود را وارث برلین پیشانازی می‌دانستند با این تفاوت که در شرق بمب‌افکن‌های انگلیسی – آمریکایی مادر تمام ویرانی‌ها معرفی می‌شدند و در غرب نازی‌ها مسبب بر باد رفتن هر چه که نابود شده بود. در نهایت در بخش سوم و پایانیِ روایت قصه‌ی هر شهر، نویسندگان از ماهیت منازعه‌برانگیز بازسازی شهری پرده برمی‌دارند. قسمت پایانی به ماجرای تقابل معماران و طراحان با سیاست‌مداران و سرمایه‌داران می‌پردازد.
منازعه همواره بر سر این است که یک فاجعه با چه فرمی باید به یادگار بماند؟ این یادبود باید بر کدام بخش شهر آسیب‌دیده جا خوش کند؟ چطور باید طراحی شود و از همه‌ی این‌ها مهم‌تر، چه کسی باید قرار نهایی را صادر کند؟
شاید نیروهای سیاسی اشغالگر ورشو یا برلین در این زمینه آزادانه‌تر رفتار کرده و دست بازتری داشته باشند، اما شورش‌های سال ۱۹۹۲ در لس‌آنجلس داستان دیگری داشت. تقسیمات عمیقی که بین گروه‌های جمعیتی درگیر در شورش وجود داشت در مراحل اولیه مانع اجرای هرگونه طرح بازسازی شده بود و مدیران محلی را وادار به بازی‌دادنِ هر چه بیشتر بخش خصوصی در عملیات دوباره‌سازی شهر کرد.
به این ترتیب نویسندگان تجربیات تعدادی از شهرهای تاب‌آور را به تصویر می‌کشند بدون اینکه مشکلات و راه‌حل‌های هیچ دو شهری کاملاً با هم مشابه باشند. نمونه‌های موردی به حدی متنوع هستند که بتوان پس از خواندن تمام روایت‌ها گفت تاب‌آوری شهری چیزی جز ادای احترامی به ماندگاری چند هزار ساله‌ی شهرها در طول تاریخ حیات بشری، و شاید به روح انسان، نیست و دقیقاً به همین دلیل است که معنا و ارزشی بزرگتر از مرزهای شهر آسیب‌دیده پیدا می‌کند.
نویسندگان در جایی از کتاب می‌نویسند: «وقتی مکزیکوسیتی، بیروت، ورشو یا توکیو متحمل درد می‌شوند، همه‌ی مکزیک، لبنان، لهستان یا ژاپن پیامدهای آن را احساس می‌کنند، منشا تروما هر چه که باشد، یک فاجعه‌ی طبیعی، یک جنگ یا حمله‌ی تروریستی، تقریباً غیرممکن است که امور محلی و ملی با هم تلفیق نشوند»، و به همین ترتیب هر چه شهرها جهانی‌تر باشند، سلسله‌ی معانی و سطوح درگیری هم به همان نسبت بین‌المللی‌تر خواهند شد.
بعد از این همه توصیف و توضیح، شاید برای ترغیب به مطالعه‌ی شهر از نو، فقط کافی بود از شما بخواهم فرض کنید که شهرها بخواهند برای‌تان قصه بگویند….
این مقاله را ۲۲ نفر پسندیده اند
2 دیدگاه در “قصه‌ی بازسازی شهرها”
این کتاب رو با دانشجویان شهرسازی سر کلاس خوندیم. دانشجوها بسیار استقبال کرده بودند و بعدا گفتند که باز هم کتاب‌هایی از این دست به ما معرفی کن. ممنونم از مرور خوب شما.