کتاب‌هایی که پیش‌ازاین در وینش در حوزه اقتصاد رفتاری معرفی‌شده است، یعنی نابخردی‌های پیش‌بینی پذیر و سقلمه ، به موضوع انگیزه‌هایی که افراد را در انجام کارهایشان و عموماً تصمیم‌گیری‌های اقتصادی رهنمون می‌شود، اشاره‌شده است. کتاب پاداش به‌طور اخص به مقوله منطقی می‌پردازد که پشت تصمیم‌های ما انسان‌ها است. منطقی که اگرچه بسیاری از ما ممکن است به وجود آن‌ها اعتقاد نداشته باشیم،‌ یا فکر کنیم که آن را تحت کنترل داریم، ولی ماجرا چیز دیگری است.

دن آریلی که در حال حاضر استاد روان‌شناسی و اقتصاد رفتاری در دانشگاه دوک است و سال‌ها در دانشگاه ام.آی.تی تدریس کرده، یکی از پیشروان اقتصاد رفتاری به‌حساب می‌آید. آثار آریلی هم موردتوجه جامعه دانشگاهی، هم جامعه کسب‌وکار و هم افراد عادی قرارگرفته است. این استقبال به‌اندازه‌ای بوده  که سه کتاب او همچنان بعد از گذشت چند سال در بین پرفروش‌ها قرار دارد.

دلیل این استقبال شاید این باشد که او یافته‌هایش را در چارچوبی مرتبط با دنیای کسب‌وکار مدرن و البته پیچیده در لایه‌هایی داستان‌وار و روایت‌های جذاب ارائه می‌دهد و باعث می‌شود که هر خواننده‌ای، با هر سلیقه و دانشی، از خواندنشان لذت ببرد.

او در این کتاب به پاداش (payoff) و به موضوع بنیادی «انگیزه» پرداخته است. موضوعی که خرد و کلان اقتصاد و البته زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده و می‌دهد. انگیزه به‌عنوان عاملی پنهان، تقریباً در تمام کارها و حرکات ما نقش داشته و مثل یک نیروی محرکه روحی ما را بر آن می‌دارد که سختی‌ها و ناخوشی‌ها را برای رسیدن به اهدافی والاتر تحمل‌کنیم.

شناخت عناصر تشکیل‌دهنده، تقویت‌کننده و مخرب انگیزه‌های ما باعث می‌شود که دیدگاهمان درباره بسیاری از جنبه‌های زندگی شخصی، اجتماعی و کاری تغییر کند و بتوانیم آگاهانه بهبودی قابل‌توجه را در همه این جنبه‌ها ایجاد کنیم. مهم‌ترین اصل در هدایت و مدیریت هر پدیده (در زندگی شخصی یا اجتماعی یا کاری) شناخت عناصر هدایت‌کننده آن پدیده و کنترل آن است.

نکته مهمی که این کتاب را از کتاب‌های مشابه و بعضاً زرد بازار متمایز می‌کند، آن است که کتاب به هیچ رو مدعی آن نیست که همه عوامل انگیزه را به‌درستی می‌شناسد و نسخه‌ای کامل برای شناخت رفتارهای خودمان است. بلکه برعکس آریلی می‌گوید انگیزه همچون جنگلی ناشناخته و مملو از عناصر گوناگون است که ما تازه در ابتدای راه شناخت آن هستیم. و دیگر نقطه قوت کتاب آن است که این شناخت هم بر اساس آزمایش‌ها و پژوهش‌های علمی است.

آریلی می‌گوید که این کتاب به کاوش در جنگل واقعیت انگیزه می‌پردازد و بی‌خبری ما از شگفتی‌های آن را به تصویر می‌کشد. او امید دارد که برخلاف برداشت مرسوم که انگیزه را خیلی ساده در حد معادله موشی به دنبال پنیر می‌پندارد؛‌ بتواند زوایای پنهان این جهان زیبا، عمیقاً انسانی و ازنظر روانی پیچیده را روشن کند.

باری، کتاب بحث را با تعریف انگیزه شروع می‌کند. بر اساس تعریف دیکشنری مریام-وبستر انگیزه «کنش یا فرآیندی است که به انسان دلیلی می‌دهد برای انجام یک کار» و همچنین «حالت اشتیاق برای کنش یا انجام کار». در ادامه برای نشان دادن پیچیدگی انگیزه پیشنهاد می‌کند که معادله‌ای برای انگیزه بنویسیم. به عقیده او احتمالاً چیزی شبیه این خواهد بود: انگیزه= پول + دستاورد + رضایت + هدف + احساس پیشرفت + تأمین بازنشستگی + توجه به دیگران + میراثی که از شما به جا می‌ماند + تعداد بچه‌های کوچکی که دارید + احساس غرور + همه عناصر دیگر.

همان‌طور که می‌بینید، این فهرست بلند است، عناصر بسیاری دارد و ما درک کاملی از انواع و اقسام مشوق‌هایی که ما را تهییج می‌کند نداریم و تازه دانش‌مان درباره نحوه تعامل و ترکیب مشوق‌ها برای ساختن چیزی به نام انگیزه از آن‌هم کمتر است. معادله انگیزه شامل عناصری است که به نظر می‌رسد ربط چندانی به لذت ندارند. در حقیقت یکی از اعجاب‌انگیزترین موضوعات در این حوزه این است که انگیزه، اغلب ما را به‌سوی دستاوردهای مشکل، چالش‌برانگیز و دردآور هدایت می‌کند.

پس از مقدمه نسبتاً طولانی کتاب، به فصل با عنوان چطور انگیزه را نابود کنیم می‌رسیم که بسیار جذاب است. مثال‌هایی واقعی از دنیای کسب‌وکار با آزمایش‌هایی که نتایج آن‌ها نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با بی‌معنا کردن کار، انگیزه‌ها را نابود کرد. یا چطور سازمان‌ها با نادیده گرفتن افراد یا نتایج کارشان، قاتل انگیزه هستند.

فصل دوم با عنوان لذت ساختن یک ‌چیز نشان می‌دهد که چگونه با توجه کردن به عنصر میل به ساختن در افراد، می‌توان مشاغل جذاب، کالاهای جذاب، محیط خانه جذاب و جامعه جذاب ساخت.

فصل سوم به سراغ پول می‌رود و نشان می‌دهد که چرا پول خیلی کمتر از آن چیزی که فکر می‌کنیم، مهم است. مثال‌ها و آزمایش‌هایی را در این فصل می‌خوانیم و می‌بینیم که نشان می‌دهد در چه مواردی پرداخت پول بیشتر به‌عنوان پاداش؛ به نتیجه معکوس می‌انجامد و باعث کاهش بهره‌وری می‌شود.

فصل نهایی نیز به موضوع بنیادین دیگری اختصاص دارد؛ میل دیوانه‌وار به جاودانگی نمادین و اینکه عشق چگونه همه‌چیز را تسخیر می‌کند.

به‌این‌ترتیب، در این کتاب قرار نیست به دنبال یک فرمول ساده و یکسان برای شناخت انگیزه باشیم، بلکه می‌توان امیدوار بود با درک نکات و یافته‌های گفته‌شده و استفاده از آن با توجه به شرایط شخصی و شغلی، زندگی و کسب‌وکار را بهبود بخشید.

در باب پیچیدگی انگیزه، معنا و لذت