حیوانات در کتاب‌های کودک نقش مهمی دارند. مخاطب در این گروه سنی با حیوانات در انواع کتاب‌ها به خوبی ارتباط برقرار می‌کند و نویسندگان زیادی برای شخصیت‌های داستانی به سراغ انواع جانوران می‌روند. کتاب‌هایی در میان آثار ادبی و علمی وجود دارد که برای دوستی و یا اگر بدبینانه بگوییم برای آشتی کودکان و نوجوانان با حیوانات اهمیت دارند.

امروزه تعداد این کتاب‌ها چه ترجمه شده و چه تالیفی کم نیست بنابراین انتخاب کردن از میان آن‌ها زمان‌بر است. در این نوشته ۷ کتاب را از میان این کتاب‌ها انتخاب کرده‌ام، این ۷ کتاب دست کودکان و نوجوانان را می‌گیرد، آن‌ها را به دنیای مشترک حیوانات و انسان‌ها می‌برند و آن‌ها را به دوستی با بخش مهمی از محیط زیست تشویق می‌کند.

به جز کیفیت محتوای نوشتاری و بصری کتاب‌ها، چند معیار دیگر را در نظر گرفته‌ام: کتاب‌ها از یک ناشر خاص نباشد، گروه سنی متفاوتی باشد و در نهایت تنوع آن‌ها رعایت شود، همانطور که خواهید دید به ترتیب کتاب‌ها در دسته‌ی افسانه، داستان، داستان طنز، کتاب علمی، کتاب تصویری، رمان و رمان کلاسیک قرار دارند. راستی اگر کتاب‌های دیگری با این موضوع مد نظر دارید خوشحال می‌شویم تا برایمان بنویسید.

افسانه‌ی ماهی‌گیر و مرغ آه

نویسنده: مژگان کلهر

تصویرگر: علی تجدد

چاپ اول: ۱۳۹۶

ناشر: نردبان(واحد کودک و نوجوان انتشارات فنی ایران)

این افسانه ماجرای ماهی‌گیر تنهایی است که پرنده‌ی سرخ خوش رنگی داشت. دلخوشی او این بود که به صدای پرنده‌ی سرخ گوش بدهد اما آوازهای پرنده غمگین بود. یک روز ماهی‌گیر از اینکه در دریا چیزی صید نکرده بود آه می‌کشد. مرغ آه سر می‌رسد و کاری می‌کند تا صیاد صید خوبی به دست بیاورد. او در ازایش پرنده‌ی در قفس را می‌خواهد. صیاد قبول می‌کند اما دلش نمی‌آید پرنده‌ی سرخ را به او بدهد.

در این داستان کودکان با طمع و خودخواهی بیش از اندازه‌ی انسان در مقابل حیوانات آشنا می‌شوند. اینکه جای پرندگان در قفس نیست و حیوانات به طبیعت تعلق دارند از مفاهیمی است که به شکل غیر مستقیم در این اثر وجود دارد. این داستان با توجه به افسانه‌های قدیمی نوشته شده و کودکان را با بخشی از میراث فرهنگی آشنا می‌کند. در ابتدای کتاب در کمتر از یک صفحه افسانه‌ی تاریخی مرغ آه از کتاب تلخون و داستان‌های دیگر نوشته‌ی صمد بهرنگی آمده است.

پرنده در زمستان

نویسنده: ایلن کریلیس

تصویرگر: استفان ژیرِل

مترجم: زهره هدایتی بیدهندی

چاپ اول: ۱۳۹۶

ناشر: کتاب‌های پرنده آبی(واحد کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی)

مِیکِن دختری است که در مهمانخانه‌ی مادرش کار می‌کند. او هشت سال دارد و دلش می‌خواهد به جای کار روی یخ‌ها بازی کند. آن روز یک پرنده را در برف‌ها پیدا می‌کند که بالش شکسته و نمی‌تواند پرواز کند. میکن یواشکی از پرنده مراقبت می‌کند و برایش غذا می‌برد.

این اثر در مجموعه‌ی کتابی کوچک با الهام از هنرمندی بزرگ قرار دارد. پرنده در زمستان ضمن اینکه قدرت بصری کودکان را تقویت و آن‌ها را با یک اثر مهم در تاریخ هنر نقاشی آشنا می‌کند، برای محافظت از حیوانات نیز مشتاق‌کننده است. توجه به حیوانات آسیب دیده و دوست داشتن‌ آن‌ها از اثرات این داستان خواهد بود. کتاب با الهام از نقاشی پیتر بروگل نوشته شده است. در پایان مخاطب با بروگل آشنا می‌شود و توضیحات مختصری در مورد سبک نقاشی و زندگی او را می‌خواند.

تق تق ماا، گاوهایی که تایپ می‌کنند

نویسنده: دورین کرونین

مترجم: اکرم حسن

چاپ اول: ۱۳۹۱

ناشر: آفرینگان

این که گاوها خودشان دست به کار بشوند و برای براون کشاورز نامه بنویسند، هم بامزه است و هم نکات آموزنده‌ی زیادی در خود دارد. گاوها درخواست‌شان را به کمک دستگاه تایپ می‌نویسند. آن‌ها از کشاورز پتو می‌خواهند. کشاورز می‌گوید خبری از پتو نیست. گاوها هم می‌گویند ما امروز شیر نداریم.

این داستان طنز به شکل غیرمستقیم نشان می‌دهد که حیوانات نیازهایی دارند که ممکن است انسان‌ها از آن غافل بمانند و در دنیای واقعی زبانی برای گفت‌وگو ندارند، به همین خاطر است که توجه به حیوانات اهمیت زیادی پیدا می‌کند. طنز از بهترین روش‌هایی است که با آن می‌توان کودکان را با حیوانات آشتی داد، همانطور که به کمک تصاویر دلنشین و داستان کوتاه و جذاب این کتاب اتفاق افتاده است.

جانوران در حال انقراض

نویسندگان: بن هور – تام جکسون

مترجم: محمدرضا افضلی

چاپ اول: ۱۳۹۹

ناشر: نردبان(واحد کودک و نوجوان انتشارات فنی ایران)

شناخت جانورانی که روزی در زمین آزادانه و بدون هیچ خطری زندگی می‌کردند و حالا در معرض انقراض قرار دارند، مخاطبان را حساس می‌کند تا بیشتر به حیوانات توجه نشان بدهند. این اثر به عنوان یک کتاب علمی شامل مفاهیمی است که مخاطبان را بیشتر با جانداران و مرگ و زندگی آن‌ها آشنا می‌کند.

نوجوانان در این اثر با مفاهیمی همچون انفجار جمعیت جانداران، سنجش میزان خطر انقراض، تغییر اقلیم و تهدیدهای محیط زیستی زیر آب آشنا می‌شوند. این کتاب تعدادی از حیوانات سراسر دنیا اعم از دوزیستان و پستانداران و حشرات که در خطر نابودی قرار دارند را معرفی کرده است. تصاویر متعدد، اطلاعات به روز و جامع بودن آن‌ها باعث شده تا این کتاب به یک مرجع قابل اعتماد برای نوجوانان و حتی بزرگسالان تبدیل شود.

دوست باغچه‌ی من

نویسنده و تصویرگر: رضا دالوند

ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

چاپ اول: ۱۳۹۵

این کتاب تصویری ماجرای دختری را نشان می‌دهد که یک گربه‌ی پشمالو به نام تی تی دارد. آن‌ها با هم قهر می‌کنند. شخصیت داستان به سراغ بقیه‌ی حیوانات می‌رود تا به جای تی تی آن‌ها را انتخاب کند. هر کدام از حیوانات ویژگی‌هایی دارند که باعث می‌شود برای یک حیوان خانگی مناسب نباشند.

این کتاب برای گروه سنی الف (سال‌های اول دبستان) مناسب است و دوستی و محبت و رفتار درست بین انسان‌ها و حیوانات را نشان می‌دهد. تصاویر کتاب سرگرم‌کننده و به شکل ساده‌ای طراحی شده تا کودکان در کمترین زمان با تصاویر و متن ارتباط برقرار کنند. کتاب‌های تصویری از این امتیاز برخوردار هستند که در جمع‌های خانوادگی و یا در مهدهای کودک در میان کودکان از سوی بزرگ‌ترها خوانده شوند.

روباهی به نام پکس

نویسنده: سارا پنی پکر

مترجم: بهرنگ خسروی

تصویرگر: جان کلاسن

ناشر: پرتقال

چاپ اول: ۱۳۹۵

پیتر یک توله روباه یتیم به نام پکس را نجات می‌دهد. پکس و پیتر به بهترین دوستان همدیگر تبدیل می‌شوند. پکس مثل حیوانات اهلی بزرگ شده و به محیط عادی روباه‌ها عادت ندارد. وقتی پدر پیتر در ارتش ثبت نام می‌کند او را وادار می‌کند تا پکس را به خانه‌ی اصلی‌اش ببرد. پیتر پیش پدربزرگش و با فاصله‌ی زیادی از روباه می‌ماند اما بعد به دنبال روباهش می‌رود. در این زمان جنگ نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود. پکس هم منتظر است تا پیتر از راه برسد.

روباهی به نام پکس نشان می‌دهد که بین انسان و طبیعت یک پیوند قوی وجود دارد. دوستی دو شخصیت با یکدیگر از اتفاقات خوبی است که به نوجوانان نشان می‌دهد عدم خشونت در مقابل حیوانات اثرات متقابلی خواهد داشت. این رمان را نشر پیدایش هم با ترجمه‌ی دیگری منتشر کرده است.

سفرهای دکتر دولیتل

نویسنده: هیو لافتینگ

مترجم: مازیار موسوی

ناشر: قدیانی

چاپ اول: ۱۳۹۴

دکتر دولیتل عاشق حیوانات است و چند حیوان خانگی هم دارد. او هرچه درآمد به دست می‌آورد حیوانات خانگی جدید می‌خرد. بیماران دکتر روز به روز کمتر و کمتر می‌شود چون از حیوانات می‌ترسند. فقط یک بیمار برای دکتر دولیتل می‌ماند، قصاب. قصاب وقتی می‌بیند دکتر فقیرانه زندگی می‌کند، به او پیشنهاد می‌کند تا دکتر حیوانات شود. دکتر دولیتل به کمک طوطی‌اش زبان حیوانات را یاد می‌گیرد. او یک مرکز مخصوص برای حیوانات فراهم می‌کند و همه‌ی حیوانات از این کار استقبال می‌کنند.

این رمان در دسته‌ی رمان‌های کلاسیک نوجوان قرار دارد و نشان می‌دهد توجه به همه‌ی حیوانات لازم است و صرفا سود مادی را نباید در نظر گرفت.