لحظه‌هایی که حیرت کردیم لحظه‌هایی که افتخار کردیم

این روزها که با وجود محدودیت‌ها دوباره نقش و جایگاه رسانه‌های مستقل داخلی مورد توجه قرار گرفته است، دلم می‌خواهد به گذشته سر بزنم، به دورانی که جوان بودیم و پر شور، دورانی که هنر و ادبیات نیز به اندازه سیاست و اقتصاد مورد توجه بود و امکان نقد سیاست‌ها و دستورالعمل‌های اجباری مقامات ممکن تر بود.

*

بخش فرهنگ و هنر رسانه‌ها در ایران بر خلاف آنچه که در نشریات بین‌المللی مرسوم است، ذیل سرگرمی و مد تقسیم‌بندی نمی‌شود. اینجا هنر و فرهنگ هم زیر سایه سیاست و تصمیمات نهادهای رسمی و غیررسمی است. آن روزها برای ما اصل، به چالش کشیدن سیاست‌های محدودکننده و سانسور در عرصه کتاب و هنر و سینما بود.

هرچند در مقاطعی به نظر می رسید که راه تولید محصولات فرهنگی گشوده شده است و توانسته از زیر سایه سیاست بیرون بیاید و خبری از مداخله‌های دولتی نیست و محدودیت‌ها کمرنگ است، اما در همان دوره هم تضادهایی باعث می شد که آثار هنری و فرهنگی دچار مشکل شوند.

مثلا هنگامی که فیلم «مارمولک» با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اکران شد، با شایعه احتمال بمب‌گذاری سالن‌هایش گاهی تخلیه شد. یا وقتی «#بهرام-بیضایی» بعد از سال‌ها نمایشی را در تئاترشهر اجرا می‌کرد و تماشاگران مشتاق حتی به نشستن روی پله‌ها یا لبه‌های بالکن راضی بودند، خیلی زودتر از موعد اجرا پایان یافت و بازیگران در حالی روی صحنه می رفتند که نمایندگان برخی نهادها در رختکن منتظر پایان این نمایش بودند که درباره قتلهای زنجیره‌ای بود.

درست در همان شبی که زلزله بم رخ داد و بسیاری از خبرنگاران دنبال وسیله برای رفتن به این منطقه بودند، ما خبرنگاران هنری در حال پیگیری و پوشش خبر بازداشت یک گروه تئاتری بودیم که وسط اجرایشان در تالاروحدت با مینی بوس به زندان اوین برده شده بودند.

این روند در آستانه انتخابات و در حالی که دولت داشت تغییر می‌کرد هم ادامه داشت. روزی را به یاد می‌آورم که مسعود کیمیایی به دلیل شکایت برخی برای فیلم «سربازان جمعه» روانه دادگاه شده بود و گریمورش با مواد گریم در کنارش حاضر بود تا بتواند به قاضی نشان دهد که چطور پوست ساخته می شود و هیچ دو نامحرمی همدیگر را لمس نمی کنند. همان سال‌ها دو کارگردان به دلیل ساخت فیلمی بدون مجوز روانه زندان شدند و بعدتر خانه سینما مورد هجوم قرار گرفت و تصرف و بسته شد.

ما به عنوان خبرنگار هنری همواره در حالی که پر از تعجب و حیرت و حسرت هستیم فقط باید راوی اتفاق‌ها و رویدادها باشیم، رویدادهایی که دیگر فقط نقد فیلم و نقد کتاب نیست. این روند تضاد سیاست با فرهنگ همه‌ی این سال‌ها ادامه داشته است. در سال‌هایی کم‌رنگ‌تر و در سال‌هایی کاملا شدت گرفته است.

البته در میان این هیجانات و تنش‌های دقایق و روزهای خوش هم کم نبود، گفت‌وگو با کارگردانان و هنرمندانی گفت‌وگو با آن‌ها مانند کلاس درس بود، افرادی چون «اصغر فرهادی»، «رخشان بنی اعتماد»، «بهمن فرمان آرا»، «احمد پوری»، «لیلی گلستان» و ….. یا حتی گفت‌وگو با مدیرانی که در گفت‌وگو با آنها می توانستیم ساختار قدرتشان را زیر سوال ببریم و دچار چالششان کنیم.

امسال ما بیش از هر زمان دیگری به شغل خود افتخار کردیم، وقتی دیدیم که چگونه همکارانمان با دادن هزینه‌های سنگین برای خبرنگاران ایرانی در وطن مانده اعتبار و آبرو کسب کردند. وقتی دیدم همکارانمان چگونه به رغم محدودیت‌ها گزارش‌های تاثیرگذار تولید کردند. به خصوص با دفاعیات «الهه محمدی» و «نیلوفر حامدی» که در دادگاه اعلام کردند به عنوان روزنامه نگار در کنار مردم بودند و به دستاوردهایشان به عنوان خبرنگار را مایه افتخار دانستند.

این دو نفر و همه کسانی که در این 11 ماه، درگیر احضار و بازداشت و توقیف وسایل خود بودند، دوباره به رسانه‌ها و روزنامه نگاری به ظاهر خاموش و بی‌حال ایران آبرو اعتبار بخشیدند، روزنامه نگارانی که در گوشه و کنار کشور سعی کردند از درد و رنج و خواسته مردم بنویسند. از محدودیت‌ها در هر حوزه‌ای، از محیط زیست، از هنر، از اقتصاد، از سیاست و از پای‌بند نبودن مدیران به تعهداتشان.

به بهانه روز خبرنگار