برای زنده ماندن، خشم را نباید دست کم گرفت

پاتریک -کودک یتیم داستان- پدرش را در جنگ از دست داده است. او تا شش سالگی در بروکسل در دامان مهر مادربزرگ و پدربزرگ مادری‌اش و البته مادرش که یک بیوه‌ی جوان است رشد می‌کند. لطافت طبع یک کودک را دارد. اما حالا وقتش است که کمی سرسخت بار بیاید. بنابراین در تعطیلات تابستان او را نزد خانواده‌ی پدری‌اش –نوتومب‌ها- می‌فرستند. در خانواده‌ی پدری شادی و ناامیدی به‌هم آمیخته است.

آملی نوتومب (نویسنده‌ی بلژیکی فرانسوی‌زبان با نام اصلی «فابین کلر نوتومب») قصه‌ی کودک معصومی را روایت می‌کند که حالا در جوانی و در اوایل دهه‌ی 1960 میلادی، به عنوان یک دیپلمات جوان، به کنگو فرستاده شده و باید با مرگ روبه‌رو شود. او، در قالب یک داستان، زندگی پدرش را که در سن 83 سالگی در ماه مارس سال 2020 درگذشت روایت می‌کند و این‌گونه به سوگواری و ادای احترام برای پدر می‌پردازد. پدر آملی که قهرمانی بود در سایه، به‌ دلیل پاندمی و ابتلا به کووید19، یک سال در قرنطینه بود و دخترش نتوانست با او خداحافظی کند.

ماجراهای پاتریک نوتومب درواقع ترسناک است اما نویسنده‌ی بلژیکی، با ترسیم جزئیاتی خردمندانه و نشاط‌آور، لحظه‌های خوبی از زندگی اجدادش را به مخاطب ارائه می‌دهد. آملی نوتومب می‌خواهد یادآوری کند که میان نوتومب‌ها «مردن یک سنت خانوادگی است» و این‌که زمین در چشم کسانی که می‌خواهند ترکش کنند زیباتر به نظر می‌رسد (حتی بوی تند فضولات پرندگان را نیز استشمام می‌کنند و از نفس کشیدن لذت می‌برند).

شیوه‌ی او با طنز و فانتزی همراه است و اغلب باعث ایجاد خنده یا لبخند می‌شود. خواندن دنیایی که او از خانواده‌ی نوتومب‌ ترسیم می‌کند لذت‌بخش است. ادب و سخاوتی که آملی نوتومب در رابطه با بدبختی و شرارت نشان می‌دهد در سراسر کتاب اولین خون به چشم می‌خورد. شرایط زندگی جالب آقازاده‌های بی پول و گزارشی شیرین از غیاب والدین. نوشته‌ای زیبا، شاد، و نامتعارف.

داستان کتاب اولین خون به‌صورت اول شخص روایت می‌شود و درواقع بازنگری بخشی از تاریخ است از چشم یک کودک- بازنگری دوران استعمارزدایی و استقلال کنگو و اسیر شدن بیش از هزار گروگان بلژیکی. آملی نوتومب در مورد چیزهایی صحبت می‌کند که خودش هرگز تجربه نکرده است. رمان در لحظه‌ای کلیدی آغاز می‌شود و مقدمه‌ی آن تکان‌دهنده و خشن و پرشور و موفقیت‌آمیز است؛ قهرمان داستان برابر جوخه‌ی اعدام به «داستایوسکی» حسادت می‌کند و به این ترتیب وحشت مرگ با طنز آمیخته می‌شود.

بخش کودکی پاتریک نیز بسیار دلنشین و با سبکی بدیع نوشته شده است هرچند معماهایی در داستان حل‌نشده باقی می‌ماند؛ از جمله این‌که چرا مادر پاتریک از همراهی با او خودداری می‌کند؟ یا چرا پاتریک با این‌که در قبیله‌ی وحشی‌ها اذیت می‌شود و گرسنگی می‌کشد اما دلش می‌خواهد به میان آنها برگردد؟ بخش پایانی کتاب، برخلاف بخش اول، کمی طولانی و خسته‌کننده به نظر می‌رسد.

آملی نوتومب یک نویسنده‌ی پرکار است. او، پس از انتشار نخستین رمانش در سال 1992، هر سال یک کتاب منتشر کرده است. رمان‌های او جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های ادبی هستند و برخی به چندین زبان ترجمه شده‌اند.

اولین خون که سی و دومین رمان او و یک بیوگرافی صمیمانه و فروتنانه است از پاتریک نوتومب، و آملی از طریق آن یاد پدرش را زنده و جاودانه می‌کند، به‌تازگی جایزه‌ی رنودو را دریافت کرده است. این کتاب شخصی‌ترین اثر نوتومب به حساب می‌آید و شاید بیش از هر چیز بیانیه‌ای طولانی از عشق است. حتی اگر موضوع کتاب اولین خون کمی ازهم‌گسیخته باشد لحن بازیگوش و بااحساس آن خواندنی و دوست‌داشتنی است.