گزینه ئی از شاعران بزرگ جهان

 

دهه ۶۰ و ۷۰ هنوز فروش نوار‌های کاست رونقی داشت و در کنار کاست‌های محبوب موسیقی صدای جذاب شاملو در کاست‌فروشی‌ها پخش می‌شد که در آن شعر می‌خواند، شعر‌هایی از شاعران بزرگ جهان مثل لورکا و شاعرانی ناشناخته چون مارگوت بیگل؛ برگزیده‌هایی از شعر شاعران جهان.

ترجمه‌های احمد شاملو از شعر‌های شاعران اگرچه دسته‌بندی خاص خود را داشت، اما انتخابشان بیشتر ذوقی بود و شاعرانی را انتخاب می‌کرد که به نحوی نزدیکی فکری میانشان وجود داشته باشد. با این حال همان طور که خودش گفته است، این ترجمه‌ها ترجمه‌های دست‌کاری شده یا چنان که خودش می‌گوید، بازسازی شده هستند. به نظر شاملو شعر جز با بازسازی امکان ترجمه ندارد.

ترجمه شعر‌های او نیز مانند دیگر ترجمه‌هایش منتقدانی دارد و با حرف و حدیث‌هایی روبه‌رو است، اما تسلط او به زبان فارسی و بازسازی هنرمندانه شعر‌ها چنان جذاب از کار درآمده است که با استقبال بی‌نظیر مخاطبان نیز مواجه شده است.

جلد دوم مجموعه‌ی کتاب‌های احمد شاملو که انتشارات نگاه منتشر کرده است، شعر‌های ترجمه‌ی شاملو را در برمی‌گیرد که همه یک‌جا گرد آمده‌اند و شامل برخی از کتاب‌ها مثل هم‌چون کوچه‌ای بی‌انتها و شعر‌های پراکنده‌ی بسیاری است که این طرف و آن طرف چاپ شده است و برخی از این شعر‌ها را با همراهی دیگران ترجمه کرده است. در برخی از چاپ‌های این کتاب عنوان همچون کوچه ئی بی‌انتها نیز بر روی جلد کتاب آمده است. این کتابی بود که شاملواولین بار در سال ۱۳۵۲ از آثار ۲۴ شاعر جمع‌آوری و ترجمه کرد.

در کتاب همچون کوچه‌ای بی‌انتها تعداد زیادی هایکوی ژاپنی قرار دارد و شاملو برای بخش‌هایی مانند شعر آمریکای سیاهان و شعر معاصر یونان، معرفی کوتاهی نیز نوشته و همچنین زندگی نامه کوتاهی از لورکا و شب اعدامش را پیش از اشعارش قرار داده است. اما در بخش دوم مجموعه آثار شاملو می‌توان ترجمه مجموعه شعر‌هایی ازلنگستون هیوز، گابریل ماریانو، اویدیو مارتینس، اکتاویو پاز، ویلئام فاکنر، فدریکو گارسیا لورکا، ایلیا ارنبورگ، بوریس پاسترناک، یقیشه چارنتس، ناظم حکمت،‌یانیس ریتسوس و دیگران را کنار هم قرار گرفته‌اند مطالعه کرد.

شاملو در مقدمه‌ی این کتاب به تأثیر فریدون رهنما در آشنایی‌اش با شعر فرانسه و جهان و فاصله گرفتنش از شعرنو نیمایی اشاره کرده است.

 

درباره مترجم

احمد شاملو متخلص به «الف. بامداد» در ادبیات معاصر ایران چهره‌ای استثنایی است. او یکی از درخشان‌ترین قله‌های شعر و بنیان‌گذار شعر سپید و بی‌وزن فارسی است، اما فعالیت‌های او بسیار متنوع و تأثیرش فراتر از دنیای ادبیات است. آثار او در ۵۰ سال اخیر همواره مورد توجه مردم بوده است، آثاری که حوزه‌های متنوعی را شامل می‌شود.

احمد شاملو تحصیلات منظمی نداشته و خیلی زود از تحصیلات رسمی فاصله گرفته است، اما تسلط و آشنایی‌ا‌ش با ادبیات کهن به ویژه نثر فارسی و ارتباطش با چهره‌های مهم ادبی و فرهنگی ایران و پژوهش‌های فردی جای خالی تحصیلات را پر کرده است. او سال ۱۳۰۴ از پدری که تبارش به افغانستان می‌رسید و مادری با تباری قفقازی در تهران به دنیا آمد و به خاطر شغل پدر خیلی زود ناگزیر شد در شهر‌های زیادی در چهارگوشه‌ی ایران زندگی کند.

او جوانی پرفراز و نشیبی داشت. زندگی در دوره‌ی جنگ او را به مبارزه با متفقین کشاند و سر از زندان شوروی در رشت درآورد. آشنایی با نیما یوشیج دنیای او را دگرگون کرد و به یکی از نزدیکان نیما و یکی از شاعران مطرح شعرنو تبدیل شد، اما در ادامه آشنایی‌اش با شعر فرانسه و تجربه‌های جدید راه او را از نیما جدا کرد و اولین کتاب شعر‌های سپید و بی‌وزن خود را منتشر کرد و به عنوان بنیان‌گذار شعر سپید شناخته شد و خیلی زود شعرش هواداران بسیاری پیدا کرد و دفتر‌های شعرش با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد.

شاملو با اینکه به عنوان شاعر بزرگ شناخته می‌شود، اما در روزنامه‌نگاری هم دستی پر دارد و برخی از مجلاتی که او سردبیری‌ش را کرده است از مجلات تأثیرگذار روزگار خود بوده‌اند، مثل کتاب جمعه. برای کودکان هم آثار متنوعی به شعر و نثر نوشته است و در زمینه‌ی پژوهش هم آثار مهمی از خود بر جای گذاشته است که کتاب کوچه مهم‌ترین این آثار است.

او برای امرار معاش هم‌چنین فیلم‌نامه‌هایی برای فیلم‌های سینمایی نوشته است، اما بخش دیگری از کارنامه‌ی شاملو را ترجمه‌هایش تشکیل می‌دهند.

درباره‌ی ترجمه‌های شاملو حرف و حدیث بسیار است و برخی حتی برخی از آثار او را ترجمه مستقیم نمی‌دانند؛ مانند ابراهیم گلستان که معتقد است شاملو که نه زبان انگلیسی، نه فرانسه و نه روسی نمی‌داند، ترجمه‌های اعتمادزاده در دن آرام و فارسی فوق‌العاده و درجه اولی دکتر منشی‌زاده برای گیل‌گمش را تغییر داده. اما زبان ویژه او در آثار ترجمه‌ای‌اش به ویژه در ترجمه‌ی شعر کارنامه‌ی او را متفاوت کرده و باعث استقبال مخاطبان از آثار ترجمه‌ای او شده است.

شاملو ۲ مرداد ۱۳۷۹ در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و در جمع طرفداران بی‌شمارش در امامزاده طاهر کرج در کنار دوستانش هوشنگ گلشیری، محمد مختاری و پوینده در خاک آرمید.

کتاب کوچه، باغ آینه، آیدا در آینه، مدایح بی‌صله، حدیث بی‌قراری ماهان و… از مجموعه اشعارش است و ترجمه آثاری نظیر قصه‌های بابام از ارسکین کالدول، عروسی خون از فدریکو گارسیا لورکا، درخت سیزدهم از آندره ژید، دماغ از ریونوسوکه آکوتاگاوا و خزه از هربر لو پوریه در کارنامه‌اش به چشم می‌خورد.

بخش‌هایی از کتاب

* من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن هیچ انسانی انسان دیگر را خوار نمی‌شمارد/ زمین از عشق و دوستی سرشار است/ و صلح و آرامش، گذرگاه هایش را می‌آراید./ من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن همه‌گان راه گرامی آزادی را می‌شناسند/ حسد جان را نمی‌گزد/ و طمع روزگار را بر ما سیاه نمی‌کند./ من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن سیاه یا سفید/ از هر نژادی که هستی ــ/

از نعمت‌های گستره‌ی زمین سهم می‌برد./ هر انسانی آزاد است/ شوربختی از شرم سر به زیر می‌افکند/ و شادی همچون مرواریدی گران قیمت/ نیازهای تمامی بشریت را برمی‌آورد./ چنین است دنیای رویای من!

* تو را دوست می‌دارم
تو را به جای همه زنانی که نشناختهام دوست می‌دارم
تو را به جای همه روزگارانی که نمی‌زیسته‌ام دوست می‌دارم
برای خاطر عطر گسترده بیکران
و برای خاطر عطر نان گرم

برای خاطر برفی که آب می‌شود،
برای خاطر نخستین گل‌ها
برای خاطر جانوران پاکی که آدمی نمی‌رماندشان
تو را برای خاطر دوست داشتن دوست می‌دارم

 

#احمد-شاملو

۷۷ شعر احمد شاملو

شاید این مطالب را هم دوست بدارید:

1. آیدا در آینه

   • شاملو در آغاز یکی از شاعرانی بود که به سبک نیمایی شعر می‌گفت. در سبک نیمایی شعر وزن و قافیه داشت، اما قافیه‌بندی به شکل منظم و بر اساس مصرع‌ها و بیت‌ها نبود. هم چنین او دنیای مفهومی شعر فارسی را تغییر داده بود و نگاه تازه‌ای داشت. شاملو در آغاز به شیوه‌ی نیما شعر می‌گفت، اما رفته رفته با آشنایی بیشتر با ادبیات کهن و به ویژه نثر فارسی و تحت تاثیر نثر فارسی از جمله تاریخ بیهقی و برخی کتاب‌های دیگر، در شعر دست به نوآوری زد و با حذف وزن عروضی و جایگزین کردن نوعی موسیقی بنیان‌گذار شعر سپید شد و با استقبال خوانندگان شعر روبه‌رو شد… 

2. نقد احمد شاملو بر «یکلیا و تنهایی او»

   • نشاملوی سی‌وسه ساله بسیار مجذوب کتاب اول تقی مدرسی، نویسنده‌ای یازده سال جوان‌تر از خود او، شده است. از مطلبی که برای نشریه «اندیشه و هنر» نوشته پیداست. گرچه در این مطلب هم سویه‌های انتقادی فراموش او نشده است: «برای یکلیا از افسانه‌های تورات الهام گرفته شده است و آن را می‌توان تنها با –مردی که مرده بود- اثر دی. اچ. لاورنس، مقایسه کرد…

3. سر به سر گمشده‌ احمد شاملو

   • سربه‌سر قطعه شعری از احمد شاملو گذاشته‌ایم. آشنایی خودتان با این قطعه را امتحان کنید و سر فرصت متن کامل شعر را پیدا کنید و بخوانید…

4. احمد شاملو درباره صمد بهرنگی

   • نشر آبان در سال 1357 یادنامه‌ای در قالب کتاب منتشر کرد که در آن نویسندگان و شاعران و روشنفکرانی چون احمد شاملو، محمود دولت‌آبادی، غلامحسین ساعدی، اسد بهرنگی و غیره درباره شخصیت و آثار صمد نوشته‌ بودند. متن شاملو البته طبق امضای آن در سال 51 نوشته شده. در این متن شاملو …

 

نویسنده معرفی: گیسو فغفوری