اهل غرق

خلاصه داستان:

این داستان حکایت کشتی شکستانی است در عمق آب‌های دریا که تلاش می‌کنند با تعمیر کشتی خود به زندگی زمینی بازگردند و نیز اعتقادات و باورهای مردمان روستایی از روستاهای جنوب ایران و هول و ولایی که از وحشت «بوسلمه»، شیطان قدرتمند دریاها در ذهن دارند، روایت شده است.

درباره نویسنده:

منیرو روانی‌پور نویسنده بوشهری که داستان رعنای او برنده جایزه گلشیری شده در دوم مرداد 1331 به دنیا آمده است. بیشتر داستان‌های روانی‌پور در جنوب ایران می‌گذرد و فضای آن برآمده از طبیعت و مردم جنوب ایران است.

او تحصیلات اولیه خود را در بوشهر گذراند و سپس برای تحصیل در رشته روانپزشکی راهی شیراز شد. وی فوق لیسانس خود را در رشته علوم تربیتی از دانشگاه ایندیانای آمریکا گرفته است. نخستین اثرش کنیزو بود که در سال 1367منتشر شد. او در کلاس‌های داستان نویسی با پسر جهان پهلوان تختی آشنا می‌شود و ازدواج می کند. بابک تختی ناشر نشر قصه بود و پسرشان غلامرضا تختی حاصل این ازدواج است.

او که به آیین‌های جنوب ایران علاقه دارد همواره سعی می‌کند تا آن‌ها را در آثارش منعکس کند. در رمان اهل غرق که آن را به شوه رئالیسم جادویی نوشته است این ارجاعات را فراوان می‌بینیم. جان مایه کتاب‌های روانی پور مبارزه با ناکامی‌ها و دشواری‌های اجتماعی و طبیعی است و زنان در داستان‌های او نقش پر رنگی دارند. او از سال 2006 با خانواده‌اش در آمریکا به سر می‌برد.

قسمتی از کتاب: اهل غرق

-مردان آبادی با حیرت به زنان خود گوش می‌دادند که ترجیع‌بند شعر مدینه را تکرار می‌کردند و زایر در میان ترس و وحشت آبادی به این نتیجه می‌رسید که زنان جهان با عالم غیب ارتباط دارند. عالمی که مردان آبادی را به آن راهی نیست. زائر می‌اندیشید که زن‌ها از آن زمان که آفریدگار جهان آنان را می‌سازد تا نسل آدمیان را ادامه دهند، از آن زمان که بچه‌دان در شکمشان می‌گذارد، چیزی برتر و بهتر از مردان دارند، آنان نگهبان و حافظ اصلی جهانند …

-آدمیان روی زمین تاروپود یکدیگرند و هرگز هیچ کس نمی‌تواند زمینی باشد ، گوشه‌ی عزلت بگیرد و در قلمرو سرنوشت دیگری دخالت نکند… ناخواسته درگیر می‌شوی. دستانت آلوده به خون آدمیانی می‌شود که می‌توانستی آنان را دوست بداری.

نظرات دیگران:

الهه ملک محمدی: «روانی پور تمام آدم‌های داستان‌های دریایی اش را در اهل غرق گرد هم می‌آورد. چون اهل غرق را در قالب رمان می‌نویسد مجال بیشتری برای شخصیت پردازی و استفاده از تمثیل، زمینه و فضاسازی در داستان دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های این داستان نمایش اعتقادات و باورهای بومی مردم منطقه جنوب علی الخصوص جفره است.

وجود آبی‌ها و سرخ‌ها (پریان دریایی)، وجود دیو دریاها، اجنه، نسبت دادن حوادث طبیعی به باورهای خرافی (مثل ماه گرفتگی یا توفانی شدن دریا)، ساکن دریا بودنِ مردگان و … همه از این نوع باورها هستند که منیرو در کودکی و در سفرهایی که بعدها به این مناطق می‌کند می‌بیند. شخصیت اصلی این داستان مه جمال است؛ که مانند غریبه‌ی داستان آبی‌ها نگاهی جادویی دارد و مردم فکر می‌کنند نیمه انسان و نیمه پری است.

طبیعت دراهل غرق و دیگر داستان‌های مربوط به دریا، بیشترین سهم را در فضا سازی و ایجاد اعتقادات و باورهای ذهنی مردم دارد. در واقع آدم‌ها جزء تفکیک ناپذیری از طبیعت هستند. هرچند گه‌گاه با یکدیگر سر ناسازگاری دارند اما زبان یکدیگر را می‌فهمند و با شیوه‌های مخصوص به خود با هم ارتباط برقرار می‌کنند. برقراری ارتباط با بوسلمه دریاها و حفظ فاصله‌شان با او شاید به مراتب ساده‌تر از ارتباط با عناصر مدرن دنیای جدید باشد، دنیایی که دیگر آدم‌ها را با خودش یکپارچه نمی‌داند.

دریا در داستان اهل غرق همه چیز است. روانی پور از تمامِ پتانسیل‌هایی که یک نویسنده می‌تواند از اقلیمش دریافت کند در این داستان استفاده می‌کند. دریا در اهل غرق هم زمینه‌ی داستان است. هم فضای حاکم است. هم موتیفی است تکرار شونده. هم نمادی است مؤثر؛ و هم شخصیتی است مداخله‌گر؛ و هم عنصری‌ست شخصیت پرور. اهل غرق داستانِ دریاست.

با تمام کهن الگوها، افسانه‌ها و واقعیت‌هایش. دریایی که در آغاز داستان بکر و دست‌نخورده است و اذهان اهالی‌اش را تسخیر کرده و تمامِ زندگی آن‌هاست. در پایان داستان با ورود صنعت مغلوب ِ انسان‌ها می‌شود؛ و با تمام داستان‌هایش از زندگی مردم کنار می‌کشد.»

سیده نرگس رضایی: «رمان اهل غرق منعکس کننده کشـمکش دو نظـام فکـری مـدرن و سـنتی اسـت و روانی پور بیشتر بر جهات منفـی گسـترش صـنعت جدیـد متمرکـز اسـت. زیـرا بـا ورود تدریجی تمدن به این روستا آرام آرام اثر خود را بر صلح و صفای باطنی مردم آن ولایـت نشان می دهد و با آنچه بر اثر آن برای مردم پیش می‌آید با ایـن واقعیـت روبـه رو می‌شویم که سهم اهالی جفره از تمـدن جدیـد از دسـت دادن شـکل اصـیل و طبیعـی زندگی و نیز فساد و دربه‌دری است.

روانی پور، رمان اهل غـرق را بـا اندیشـه هـراس از بی‌هویتی و دگردیسی سنت‌های بومی می‌نویسد. از نگاه او، اسـتخراج نفـت و حـوادث پیرامونی آن سبب نابودی دریا و تمامی اجزا و عناصر آن است. نـابودی دریـا بـه معنی‌ نابودی افسانه و باورهای بومی آن نیز است.

روانی پور نه‌تنها از عناصر بومی و محلی برای فضاسـازی در داسـتان‌هـایش اسـتفاده می‌کند، بلکه با کاربرد واژه‌های محلـی، کلمـات عامیانـه و گفتـاری، بیش‌ازپیش بـه داستان‌هایش رنگ و نشان بومی و اقلیمی می‌دهد. منیرو روانی پور نمادهـای بـومی و محلی زادگاه خود را زمینه‌ساز بیان مسائل و دغدغه‌های فکری خـود و انتقـاد از مسـائل اجتماعی و گاه سیاسی قرار می‌دهد.»

مرضیه کمالی سروستانی: «بی‌شک نویسندگانی چون منیرو روانی‌پور، برآنند که تا به شیوه و سبک ویژه خود حاصل تجربیات، اندیشه‌ها، باورها و اندوخته‌های خود را با مخاطب خود در میان بگذارند.

آنچه از مطالعه آثار روانی‌پور می‌توان درک کرد، این است که او در داستان‌هایش دغدغه استفاده از عناصر طبیعی و میل به قهرمان‌پروری در قالب شخصیت‌های زنانه را پی می‌گیرد. هرچند سبک و زبان نویسنده در طول سال‌ها تغییر می‌کند. دغدغه‌های او ثابت است؛ عناصر ویژه داستانی، طبیعت حاکم بر فضای داستان‌ها و نقش برجسته زن‌ها، از همان کتاب اول در داستان‌ها حضور دارند.

او گرچه سال‌هاست که درگیر در آبادی «جفره» زندگی نمی‌کند، با این وجود آداب و رسوم و حتی خرافات آن‌جا را در ذهن دارد. گرچه گذشت زمان و تحولات روحی و روانی نویسنده باعث شده در آثار جدیدش تحولی عمیق ایجاد شود. در اولین مجموعه داستانی او کنیزو در سه داستان نخست آن کنیزو، شب بلند و آبی‌ها عناصر تکرارشونده مهمی چون دریا و افسانه‌های آن، طلسم‌ها، پریان دریایی، ماهی‌گیران و زنان بومی، نمود چشم‌گیری دارد.

این باورها در رمان اهل غرق تکامل می‌یابد؛ اما بعدازاین دو اثر در آثار دیگر نویسنده با حوادثی که جنبه اساطیری و جادویی کمتری دارد روبه‌رو می‌شویم.

روانی‌پور، با استفاده از لغات جنوبی و بوشهری و استفاده از واژه‌های محلی داستان‌های ویژه‌ای را با محوریت زن پی ریخته است. اغلب مرگ و پوچی پایان داستان‌های او می‌باشد و درواقع قهرمانان داستان‌هایش بازنده زندگی هستند. او با افسانه و خرافات و باورها حوادث داستان را پیش می‌برد.»

منابع:

• نظرات مربوط به معرفی کتاب اهل غرق، الهه ملک محمدی، سایت www.laklakbook.com
• بررسی و تحلیل حضور عناصر فولکلوریک در داستان‌های منیرو روانی پور (اهل غرق، سیریا سیریا، سنگ های شیطان و کنیزو)، سیده نرگس رضایی، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار 1395 شماره 40
• زنان و مردانِ داستان‌های منیرو روانی پور، شخصیت‌پردازی زنان و مردان در داستان‌های منیرو روانی پور، مرضیه کمالی سروستانی، سایت مد و مه