خواننده درون کتاب اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری با آغاز داستان فکر می‌کند که در حال خواندن داستانی از ایتالو کالوینوست؛ اما با پیش رفتن متوجه می‌شود که کتاب ایراد چاپی دارد و تا پایان، همان بخش اول مدام تکرار شده‌است؛ پس برای تعویض کتاب به کتابفروشی می‌رود. آنجا با زنی ملاقات می‌کند که دقیقاً به همین مشکل برخورده است. آن‌دو موفق به یافتن نسخه مناسبی از کتاب نمی‌شوند؛ پس یافتن ادامه داستان و ماجرای این کتاب، برایشان جذاب می‌شود و همین خواسته مشترک به دوستی‌شان می‌انجامد.

در دوازده فصلِ کتاب اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری، چندین داستان مجزا وجود دارند که همگی ناتمام هستند. روایت اصلی که خواننده مرد و زنِ پیگیر ادامه کتاب را دنبال می‌کند، تحت‌تأثیر این چند داستانِ نیمه‌کاره قرار می‌گیرد. در میان این داستان‌ها که انگار توسط نویسندگان مختلف نوشته شده‌اند، مرز میان ژانرها از بین می‌رود و خواننده به حقیقی‌بودن وقایع شک می‌کند؛ این عدم قطعیت، همراه داستان می‌ماند و تجربه‌ای کم‌نظیر برای مخاطب می‌سازد.

در میان مسیر عجیب و نوآورانه کتاب، نویسنده به مسائلی نظیر سرقت‌های ادبی، شیوه نگهداری از نوشته‌ها، سانسور و قدرت نشریات اشاره و از تبدیل هنر به صنعت ابراز انزجار می‌کند. کالوینو در این اثر پست مدرن به بطن مسئله «خواندن» نیز می‌پردازد و خوانندگانی را مقابل هم قرار می‌دهد که دیدگاه‌های گوناگونی دارند؛ بعضی صرفاً برای لذت خواندن می‌خوانند و بعضی برای رسیدن به نتیجه و استنباط دلخواهشان.

شیوه نگارش کتاب با خطاب قراردادن خواننده و تغییرات زاویه دید نویسنده، موجب شگفتی و بیدار شدن احساسات خواننده و همراهی او با داستان و شخصیت‌ها می‌گردد.

درباره نویسنده

ایتالو کالوینو، داستان‌نویس برجسته و صاحب‌ سبک ایتالیایی، سال 1923 در کوبا متولد شد. سال 1947 در رشته ادبیات از دانشگاه تورین فارغ‌التحصیل شد و پس از آن با روزنامه‌های محلی و مجلات همکاری کرد. کوره راه لانه‌های عنکبوت‌ و کلاغ آخر از همه می‌رسد از نخستین آثار او هستند که با رویکردی سیاسی و تحت تأثیر خاطرات جنگ جهانی دوم، حضورش در نهضت مقاومت و حزب کمونیست ایتالیا به نگارش درآمدند.

الهام و تأثیرپذیری از دیگر نویسندگان، چون کافکا و همینگوی و همین‌طور سفرها و مطالعات گسترده او در دوران فعالیت حرفه‌ای‌اش، فرصتی را برای کاوش و نوشتن در ژانرهای متنوع، و در عین حال ساختن سبک منحصر‌به‌فرد و لحن طنزآمیزش فراهم کرد و انعطاف پذیری او در مقام یک نویسنده را به نمایش گذاشت.

سه‌گانه نیاکان ما، شهرهای نامرئی، کمدی‌های کیهانی، هرمیت در پاریس و اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری چندی از آثار ارزنده کالوینو هستند. بخش بزرگی از نوشته‌های کالوینو نیز به مقالات و سفرنامه‌های او اختصاص دارند؛ کلکسیون شن مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و تفسیرات او به همراه خاطراتش از سفر به کشور‌های ژاپن، مکزیک و ایران است. در کتاب جاده سن جووانی نیز، به مرور خاطراتش از کودکی تا میانسالی می‌پردازد.

توجه او به عواطف، مسائل و نقطه ضعف‌های انسانی و همچنین طبیعت‌گرایی در بیشتر آثارش به چشم می‌خورند. آثار کالوینو سرشار از فانتزی، ژرف‌نگری، کنایه‌ و طنزی نوآورانه است که از دریچه‌های گوناگون، به پیچیدگی‌های زندگی انسان می‌نگرد. کالوینو در سپتامبر 1985 درگذشت.

بخشی از کتاب اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری

شما فکر می‌کنید هر خواندنی باید اول و آخر داشته باشد؟ در زمان‌های قدیم روایت‌ها فقط دو نوع پایان داشتند: قهرمان زن و قهرمان مرد وقتی از تمام آزمایش‌ها بیرون می‌آمدند، یا با هم عروسی می‌کردند، یا اینکه می‌مردند. نهایتی که تمام روایت‌ها را به خود می‌کشد دو صورت دارد: یا ادامه اش در زندگی است و یا ناگریز، مرگ است.

#ایتالو-کالوینو