از همت بلند…

از همت بلند…

در تاریخ فرهنگ و پژوهش ایران هستند بزرگمردان بی‌ادعایی که کارهایی عظیم کرده‌ و دینشان را به وطن ادا کرده‌اند. فکرش را بکنید، یک نفر سی سال عمرش را صرف نوشتن فرهنگ‌نامه‌ای کند که برای آیندگان باقی بماند… آدم ناخودآگاه یاد رنج سی ساله حکیم فردوسی توسی می‌افتد. شوربختانه بسیاری از این بزرگواران در زمان حیات شناخته نمی‌شوند و گاه قدری نمی‌بینند. عده کمی از آنها به موقع قدر می‌بینند و بر صدر می‌نشینند.

شکی نیست که این وظیفه اهل فرهنگ است که بزرگان زمانه خود را بشناسند و آثارشان را گرامی دارند. همه ضرب‌المثل‌ها و اشعار مشهوری که در وصف کارهای بزرگ و همت‌های عالی شنیده‌ایم اینجا مصداق پیدا می‌کند… همت بلند دار که مردان روزگار / از همت بلند به جایی رسیده‌اند. سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز…

در این پرونده قصد داریم به سراغ زندگی و آثار یکی از نوادر روزگار خودمان برویم؛ مردی که تک و تنها کارهای بزرگی صورت داده است. استاد هوشنگ اتحاد، نویسنده و پژوهشگر برجسته‌ای است که به تنهایی به اندازه چندین نهاد و بنیاد فرهنگی کار کرده‌است. او از لذت‌های دنیا چشم پوشیده و در طول سی سال گذشته زندگیش را وقف نوشتن فرهنگ‌نامه‌هایی سترگ کرده است.

کتاب “پژوهشگران معاصر ایران” اثری عظیم است که به تدریج گردآوری و تألیف شده است و در چهارده جلد از سوی انتشارات فرهنگ معاصر به چاپ رسیده است. کتاب به زندگی و آثار پژوهشگران دو قرن اخیر ایران می‌پردازد. در این کتاب، علاوه بر شرح زندگی و آثار هر یک از پژوهشگران،  نمونه‌هایی از نثر و نگارش آنها نیز به دست داده شده است. به این ترتیب، خواننده علاقمند می‌تواند مروری بر سیر تحول و تطور نثر فارسی دانشگاهی و پژوهشی نیز داشته باشد.

کتاب مهم دیگر هوشنگ اتحاد، «چهره‌های موسیقی معاصر ایران» است که جای خالی آثار پژوهشی و زندگینامه‌ای درباب بزرگان موسیقی ملی ایران را پر کرده است. در این کتاب شرح احوال و آثار و آرای مهمترین چهره‌های موسیقی ملی ایران از زمان قاجار تا روزگار حاضر آورده شده است. همچنین، کتاب حاوی عکس‌های تاریخی ارزشمندی است که خیلی از آنها برای اولین بار منتشر می‌شوند و از نظر مطالعات فرهنگی واجد ارزش هستند.

برای آشنایی بیشتر با استاد هوشنگ اتحاد می‌توانید گفت‌وگوی اختصاصی وینش با این پژوهشگر برجسته را بخوانید. حسام فروزان در این مصاحبه سوالاتی را مطرح کرده است که ممکن است برایتان جالب باشد.

گفت‌وگو با استاد هوشنگ اتحاد بسیار مفصل بود. اتحاد خوش صحبت و خوش‌سخن است و خاطرات بسیاری از نشست و برخاست و معاشرت و همکاری با بزرگان فرهنگ و هنر ایران دارد. پیشنهاد ما این است که پروژه تاریخ شفاهی ایران به سراغ چنین افرادی بروند و خاطرات آنها را ضبط و ثبت کند. در بخش وینش آوا این شماره، می‌توانید صدای استاد اتحاد را بشنوید که برخی از سوالات ما پاسخ داده‌اند.

همانطور که پیشتر گفتیم، کتاب «پژوهشگران معاصر ایران» از مهمترین آثار هوشنگ اتحاد است؛ یک کار پژوهشی عظیم که در میان فرهنگ‌نامه‌های زبان فارسی نظیر نداشته و مورد توجه بسیاری از استادان و اهالی فرهنگ و ادبیات و تاریخ ایران قرار گرفته است. آرزو ناصری در یادداشتی به معرفی این کتاب پرداخته است که می‌خوانید:

کتاب «چهره‌های موسیقی ایران معاصر» که جلد ششم آن به‌ تازگی منتشر شده است نیز از آثار شاخص اتحاد است. حسام فروزان در مطلبی به معرفی این کتاب می‌پردازد.

یکی از نکات جالب کتابهای ایشان این است که سرشار از مستندات و تصاویر تاریخی هستند که برای اولین‌بار منتشر می‌شوند. این عکس‌ها با زحمت فراهم شده‌اند و صاحبان آثار آنها را در اختیار مولف قرار داده‌اند. شما را دعوت می‌کنیم به تماشای آلبوم تصاویری از جلد اول کتاب «چهره‌های موسیقی معاصر ایران».

هوشنگ اتحاد در عمر پربار خود با بسیاری از هنرمندان و بزرگان فرهنگ و هنر سرزمینمان نشست و برخاست داشته است. هر بار که با او به گفت‌وگو بنشینید، با نقل خاطره‌ای از بزرگی بر شیرینی مجلس می‌افزاید. او به رسم یادگار چند تا از عکس‌های خاطره‌انگیزش با هنرمندان را در اختیار ما می‌گذارد. خیلی از هنرمندان مشهور را در عکس‌ها می‌بینیم: استاد شهرام ناظری، بیژن کامکار، استاد حسین محجوبی نقاش معروف و…

همچنین جا دارد از کسی یاد کنیم که به گفته جناب اتحاد اگر کمک‌های او نبود خیلی از کارها میسر نمی‌شد. آقای مهندس فاران اتحاد، پسر بزرگ استاد که در این گفتگو نیز ما را همراهی کردند؛ کسی که در تهیه اسناد و مدارک و  عکسها،  اسکن و ذخیره‌سازی و بایگانی عکس‌ها، ارتباط با هنرمندان و پژوهشگران و ناشران و امور فنی چاپ و … خلاصه همه جا کمک دست پدر بوده و نقش مهمی در به نتیجه رساندن تلاش‌ها داشته است.

در پایان خوبست یادآور شویم که استاد هوشنگ اتحاد آثار دیگری هم در دست تالیف و انتشار دارد. برای مثال، کتاب شناخت‌نامه استاد محمدرضا شجریان که بسیار مفصل است و کار تحقیق و پژوهش آن به بیش از پانصد صفحه رسیده است. برای این استاد گرانقدر آرزوی تندرستی و طول عمر داریم و منتظر آثار تازه از ایشان خواهیم ماند.

موسیقی