نظریه‌پردازان می‌گویند کتاب تصویری، کتابی است که متن و تصویر در کنار هم معنای جدیدی بسازند. در هر کتاب، متن به تنهایی داستانی را روایت می‌کند، تصویر هم می‌تواند روایت‌گر باشد. اما این دو وقتی کنار هم می‌نشینند، معنای سومی می‌سازند که خواندن کتاب تصویری را لذت‌بخش می‌کند، معنایی که خواننده هم در ساختنش شریک است.

به نظر من گرگ‌های توی دیوار، فراتر از کنار هم نشستن متن و تصویر، روایتی می‌سازد که دنبال کردنش برای کودک لذت‌بخش است. چرا؟ صبر کنید اول داستان را تعریف کنم و بعد برمی‌گردم و از لذتی می‌گویم که از خواندن چنین کتاب‌هایی حاصل می‌شود.

داخل خانه همه‌چیز آرام است. لوسی در خانه قدم می‌زند. مادر مربای خانگی‌ می‌پزد، پدر ساز می‌نوازد و برادر مشغول بازی ویدئویی است. چه چیزی آرامش این خانه را برهم‌می‌زند؟ صداهایی که لوسی از توی دیوار می‌شنود. لوسی مطمئن است که توی دیوار گرگ است، صدای خش خش و جنب‌وجوش‌شان را شنیده. اما چه کسی باور می‌کند؟ مادر به لوسی اطمینان می‌دهد که گرگی در کار نیست، «چون اگر گرگ‌ها از دیوار بیرون بیایند کار تمام است.» چه کاری؟ لوسی جواب درستی نمی‌گیرد، اما شب‌ها از ترس خوابش نمی‌برد. با پدر و برادرش هم صحبت می‌کند اما آن‌ها هم فکر می‌کنند لوسی خیالاتی شده و گرگی در کار نیست.

اما لوسی خیالاتی نشده، خانواده وقتی این را می‌فهمد که دیگر دیر شده. گرگ‌ها از دیوار بیرون می‌آیند، خانه را تصرف می‌کنند و همه چیز را به هم می‌ریزند. لوسی و والدین و برادرش مجبورند خانه را ترک کنند و در حیاط پشتی زندگی کنند. آن‌ها دنبال جای جدیدی برای زندگی می‌گردند؛ اما لوسی تسلیم نمی‌شود. او دوست دارد خانه‌شان را از اشغال گرگ‌ها دربیاورد و عروسکش را پس بگیرد.

این شروع داستان گرگ‌های توی دیوار است، کتابی که شاید یکی از متفاوت‌ترین کتاب‌هایی باشد که هر کودکی با آن مواجه می‌شود. کتابی با داستانی که روی لبه‌ی واقعیت و خیال حرکت می‌کند، با تصویرگری متفاوت و پر از جزئیات و مهم‌تر از همه فرصتی برای کشف و جست‌وجو.

ترکیب همین ویژگی‌هاست که خواندن این کتاب را لذت‌بخش می‌کند. نویسنده جوابی قطعی به خواننده نمی‌دهد، واقعا گرگ‌ها به خانه حمله کرده‌اند یا همه چیز زاییده‌ی ذهن لوسی است؟

جواب این سوال خیلی مهم نیست. چه گرگ‌ها به خانه حمله کرده باشند چه نه ما با کودکی کنش‌گر روبه‌رو هستیم که می‌خواهد چیزی را تغییر بدهد. او اصرار دارد صدایش شنیده شود و تلاش می‌کند با دیگران گفت‌وگو کند، هرچند کسی به او جواب درستی ندهد. لوسی سعی می‌کند خانه را پس بگیرد، اوست که راهی برای بیرون راندن گرگ‌ها پیدا می‌کند: نفوذ از توی دیوارهای خانه! چرا؟ چون گرگ‌ها هم فکر می‌کنند وقتی آدم‌ها از دیوار بیرون بیایند کار تمام است!

نیل گیمن نویسنده‌ی نام‌آشنای انگلیسی، تمام قواعد را برهم می‌زند و خواننده را به بازی می‌گیرد. به او فرصت کشف و جست‌وجوگری می‌دهد و می‌گذارد در دنیایی قدم بگذارد که هیچ‌چیز قطعی نیست. در دنیایی که گرگ‌ها و فیل‌ها و انسان‌ها در همسایگی هم زندگی می‌کنند، عاشق مربای خانگی و بازی ویدئویی هستند و دنبال فرصتی برای تصرف قلمروهای یکدیگر!

دیو مک‌کین با تصویرسازی‌هایش به ترسیم این دنیای عجیب کمک کرده، او با ترکیب عکس و تصویرسازی، جهان گیمن را بازنمایی کرده است. رنگ‌هایی که در تصاویر به کار رفته، حس ترس و شَک را به خواننده منتقل می‌کند، خواننده‌ای که گاهی در کنار لوسی می‌ایستد و رو به بزرگ‌ترها فریاد می‌زند مرا باور کنید و گاهی کنار بزرگ‌سالان می‌ایستد و تخیلات کودکانه را جدی نمی‌گیرد.

این کتاب تنها حاصل همکاری مک‌کین و گیمن نیست، آن‌ها در رمان‌هایی چون کتاب گورستان و کورالاین و کناب تصویری پدرم را با دو ماهی طلایی عوض کردم هم همکاری کرده‌اند. پس طبیعی است که مک‌کین جهان داستانی گیمن را بشناسد و به گسترش آن کمک کند. جهانی که نه فقط برای مخاطبان، که برای منتقدان ادبی و سینماگران هم جذاب بوده است. گیمن برای آثارش جوایز بسیاری دریافت کرده است. از جمله مدال نیوبری برای کتاب گورستان، از برخی آثار او مثل کورالاین برای ساخت فیلم و انیمیشن اقتباس شده است. تجربه‌های متفاوت گیمن او را تبدیل به یکی از مهم‌ترین نویسنده‌های ادبیات کودک و نوجوان جهان کرده است. کتاب‌های او در ایران هم مورد توجه قرار گرفته بسیاری از آثار او چون کتاب گورستان، خوشبختانه شیر، اقیانوس انتهای جاده و … با رعایت کپی رایت به فارسی ترجمه شده و از نهادهایی چون شورای کتاب کودک و لاک‌پشت پرنده جوایزی دریافت کرده است.

آشنایی با جهان داستانی گیمن و خواندن کتابی چون گرگ‌های توی دیوار فرصتی است برای کشف دوباره‌ی دنیای کودکان، فرصتی است برای شکل گرفتن گفت‌وگو بین بزرگ‌سالان و کودکان و فرصتی است برای یادآوری قدرت ادبیات و هنر، دنیای بی‌مرز تخیل که همه چیز در آن ممکن است!