روبه‌رویی با مرگ در فیلادلفیا

لوری هالس اندرسن در کشور ما کمتر شناخته شده است، اما در میان کتاب‌خوان‌های انگلیسی‌زبان شهرت فراوانی دارد. این نویسنده‌ی آمریکایی در سبک‌های مختلف دست به قلم برده است اما بیشتر به عنوان نویسنده‌ی کودک و نوجوان شناخته می‌شود.

تا کنون چندین بار برای کتاب‌های مختلفش جوایز ملی گرفته، سه دوره نامزد جایزه‌ی جهانی آسترید لیندگرن شده و یک بار نیز از طرف انجمن کتاب‌خانه‌های آمریکا برای فعالیت‌هایش در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان برنده‌ی جایزه‌ی «مارگارت آ» شده است. لوری هالس اندرسن در نیویورک متولد شده اما مدتی است در فیلادلفیا زندگی می‌کند و شاید همین را بتوان جرقه‌ی نگارش رمان تب ۱۷۹۳ دانست که به شیوع تب زرد در فیلادلفیا می‌پردازد.

این کتاب داستان شیوع تب زرد در نقاطی از ایالات متحده، مخصوصا فیلادلفیاست. فیلادلفیا در یک دوره‌ی چهار ماهه – از آگوست تا دسامبر ۱۷۹۳- درگیر این بیماری می‌شود، حدود نیمی از جمعیت چهل هزار نفری آن به اجبار مهاجرت می‌کنند و چندین هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند. در واقع نویسنده یک موضوع تاریخی را برای رمان نوجوان خود انتخاب کرده است.

شخصیت اصلی تب ۱۷۹۳ دختری نوجوان به اسم متی است که همراه مادر، پدربزرگ و خدمتکار سیاه‌پوستشان در فیلادلفیا زندگی می‌کند. آن‌ها صاحب قهوه‌‌خانه‌ی معروفی هستند و از این طریق زندگی‌شان را می‌گذرانند. زندگی متی مانند خیلی از نوجوان‌های اطرافش است. مادرش برای دیر بیدار شدن به او خرده می‌گیرد، مجبور است در کارهای خانه کمک کند، از شاگرد نقاش محله‌شان خوشش می‌آید و در سرش آرزوهای ریز و درشتی جریان دارد، تا اینکه تب زرد از راه می‌رسد و این روزهای معمولی را به‌هم می‌ریزد.

کسی عامل انتقال بیماری را نمی‌داند. مردم کوچ می‌کنند و آن‌هایی که در فیلادلفیا می‌مانند مجبورند با قحطی، گرسنگی و مرگ عزیزانشان دست و پنجه نرم کنند. خانواده‌ی متی از هم می‌پاشد. مادر متی مبتلا به تب زرد است و متی همراه پدربزرگ مجبور به مهاجرتی نافرجام می‌شود.

خود او نیز از این بیماری در امان نمی‌ماند. مشکلات یکی بعد از دیگری از راه می‌رسد. این کتاب به معنای واقعی کلمه داستان غم، بدبختی و فاجعه است، اما آنچه اجازه نمی‌دهد خواننده لحظه‌ای کتاب را زمین بگذارد، شخصیت متی است. دختر نوجوان با همه‌ی کوچکی‌اش باید در برابر بزرگ‌ترین مشکلات زندگی بایستد و بار همه چیز را به دوش بکشد. تنها امیدی که وجود دارد این است که بالاخره سرما از راه می‌رسد و بیماری ریشه‌کن می‌شود.

در کنار شخصیت‌پردازی فوق‌العاده‌ی لوری هالس اندرسن در این کتاب، نباید توصیف‌های دقیق او را نادیده بگیریم. کتاب با چنان جزییاتی نوشته شده است که خواننده شک می‌کند در حال خواندن یک داستان است یا ماجرایی مستند از روزهای تب زرد در فیلادلفیا.

هالس اندرسن برای اینکه این حس را در خواننده تقویت کند در ابتدای هر یک از بیست و نه فصل کتاب، جمله‌ای از یک شخص معتبر یا یک کتاب معتبر درباره‌ی تب زرد فیلادلفیا نقل قول کرده است. چیزی که نه تنها واقعی بودن داستان را در ذهن خواننده تقویت می‌کند بلکه اطلاعات اضافه‌تری نیز در اختیار او قرار می‌دهد.

تب ۱۷۹۳ یک رمان تاریخی است اما به هیچ‌وجه قدیمی به نظر نمی‌رسد. شخصیت‌های داستان، جملاتی که نویسنده به کار برده، نوع روایت و همه‌ی عناصر داستان آن‌قدر امروزی است که خواننده به راحتی خودش را جای شخصیت اصلی داستان می‌گذارد و متوجه تاریخ دویست و خرده‌ای ساله‌ی این ماجرا نمی‌شود. این موضوع در ترجمه‌ی فارسی کتاب نیز رعایت شده است و مترجم با انتخاب کلمات مناسب و جمله‌بندی ساده و روان، برگردانی امروزی از یک داستان تاریخی را برای مخاطبان فارسی‌زبان ارائه داده است.

تب ۱۷۹۳ داستانی است که در کنار اضافه کردن اطلاعات تاریخی و علمی خوانندگانش، لحظات خوشی را برایشان رقم می‌زند. دنبال کردن دنیای گاهی سیاه و گاهی سفید زندگی متی، باعث جذابیت داستان می‌شود و خواننده را دنبال خودش می‌کشاند. شاید بتوان گفت روایت تاریخ در قالب داستان، بهترین نتیجه را برای مخاطب نوجوان دارد و این همان کاری است که لوری هالس اندرسن به شایستگی انجام داده است.

او یک فاجعه‌ی دردآور و به شدت غم‌انگیز تاریخی را به ساده‌ترین و خواندنی‌ترین شکل ممکن به نگارش درآورده و همین راز موفقیت او نزد مخاطبانش است. خواندن این کتاب نه تنها به نوجوانان که به همه‌ی علاقه‌مندان به تاریخ توصیه می‌شود.