بوروکراسی اداری، چهارچوب‌‌های عرفیِ دست و پاگیر و خرده‌چیزهایی که هر روز سر راهمان سبز می-شوند، همه با این مسائل سر و کار داریم. اما واکنش ما به آنها چیست؟ در مقابل هر چهارچوب و مانعی چه می‌کنیم؟ کتاب مردی هست که عادت دارد با چتر بکوبد توی سرم اثر فرناندو سورنتینو، مجموعه داستانی است که به این خرده‌گرفتاری‌‌ها می‌‌پردازد، اما با یک شیوه‌‌ی روایی کاملاً متفاوت.

فرناندو سورنتینو در این مجموعه از آدم‌‌های معمولی جامعه حرف می‌‌زند که به شکلی جبری وارد مجموعه‌‌ای از اتفاقات و یا تلاطم‌‌های احساسی می‌‌شوند که دومینووار پشت سر هم پیش ‌‌می‌‌آید. کوچکترین و پیش پا افتاده‌‌ترین مشکل، مانند دوست نداشتن همسایه در داستانِ «سرگذشت بدبوی آنتولین»، به معضلی بزرگ و غیرقابل حل تبدیل می‌‌شود.

بوروکراسی اداری، یک عادت ناپسندِ ساده و یا حتی آدم زبان نفهمی که بی دلیل با چتر می‌‌کوبد توی سر کسی، در این مجموعه یک حادثه‌‌ی مرکزی است و شخصیت‌‌ها همه غیرمنطقی‌‌ترین رفتارها را در مقابل این اتفاقات دارند.

اما سورنتینو ماهرانه توانسته این رفتارهای غیرمنطقی را به بدیهی‌‌ترین و موجه‌‌ترین عکس‌العمل‌ها بدل کند به شکلی که خواننده می‌‌پذیرد شخصیت‌‌های داستان نمی‌‌توانند کاری جز این انجام بدهند. چنین رفتارها و حساسیت‌‌ها و اتفاقات غیرعادی‌ای، طنزی اثرگذار در کتاب ایجاد کرده.

به طور مثال در داستان «شمع جمع» درباره‌‌ی زوجی جوان و جذاب می‌‌خوانیم که همیشه مورد توجه هستند و مکرر به مهمانی دعوت می‌‌شوند، اما از این دعوت‌‌ها و حضور در جمع بیزارند. زوج جوان که شمع همه‌‌ی جمع‌‌ها هستند برای فرار از این دعوت‌‌ها در برابر مهمان‌‌های پرنفوذ به فقر و اختلاف و بی‌اخلاقی تظاهر می‌‌کنند و طنز داستان در همین خودتخریبی و شکل ارائه‌‌ی آن است.

این طنز جاری در هر یازده داستان که یکی از نقاط قوت مردی هست که عادت دارد با چتر بکوبد توی سرم است گاهی حتی به فضای گروتسک هم  تبدیل می‌‌شود. در داستان «دفترچه‌‌ی مهندس سیسموندی» و «سرگذشت بدبوی آنتولین» و «ترس‌‌های بی مورد» می‌توانیم این فضا را بیشتر ببینیم.

این فضای شوخ‌‌طبعانه و وهمِ در هم آمیخته به همراه پایان بندی‌‌های غافلگیرکننده این مجموعه را جذاب و خواندنی کرده است، حتی داستانِ بسیار کوتاهِ « تلقین محض» که فقط دو صفحه است، این قدرت را دارد که با روایت ساده و پایان غیرقابل پیش‌‌بینی خود، خواننده را شوکه کند.

تمامی داستان‌‌ها از زبان شخصیت اصلیِ درگیر ماجرا روایت می‌‌شود (راوی اول شخص) اما با این وجود به واسطه‌‌ی سه عنصرِ اغراق و طنز و غافلگیری که گفته شد، خواننده دچار شک می‌‌شود که آیا اصلاً ماجرا این بود که راوی می‌‌گفت؟

و همین شک و تردید به صدق گفتار راوی به جذابیت داستان‌‌ها اضافه می‌‌کند. داستان‌‌ها در ظاهر ساده هستند و بسیار خوش‌‌خوان و اغلب مفرح و هیجان‌‌انگیز. اما این سادگی و مفرح بودن به این معنا نیست که با مجموعه‌‌ای سطحی طرفیم. فرناندو سورنتینو توانسته در این مجموعه توازنی ماهرانه بین جذابیت اثر برای خوانندگان و پرباری و ظرافت ادبی برای علاقمندان جدی‌‌تر ادبیات ایجاد کند.

در اغلب داستان‌‌ها ساختار و شیوه‌‌ی روایت هماهنگ با موضوع انتخاب شده. در داستان «به دلایلی صرفاً ادبی» ماجرای دانشجوی جوانی را می‌‌خوانیم که به داستان‌‌های پلیسی و عامه‌پسند علاقمند است و خودش هم گرفتار چنین ماجرایی می‌‌شود.

در این داستان زبان (در آن حد که در ترجمه قابل درک است) و شیوه‌‌ی روایت داستان کاملاً به داستان‌‌های پلیسی شبیه می‌‌شود، در عین حال که شوخ طبعی حاکم بر کل مجموعه حفظ شده است. چنین تغییراتی در فضا و نثر و ساختار باعث شده که هر کدام از داستان‌‌های مجموعه تازگی خود را داشته باشند و خواندن آن‌‌ها کسالت بار یا تکراری نشود.

تنش‌‌های فردی در ارتباط با محیط، جامعه و قوانین دست‌وپاگیر و نگاهی روان‌‌شناختی به افراد در این  مجموعه داستان پررنگ است. در داستان «ترس‌‌های بی‌‌مورد» جنبه‌‌ی روان‌‌شناختی پررنگ‌‌تر شده.

داستان درباره‌‌ی مردی به نام انریکه است. که از ترس عنکبوت خود را به نوعی زندانی می‌‌کند. راوی درباره‌‌ی این مرد می‌‌گوید:

«آخ اگر آن ترس‌‌های بی‌‌مورد در کار نبودند، می‌‌دیدید چه‌‌طور کلنگ برمی‌‌داشتم و آن عمارت مضحک دن نیکولا را خراب می‌‌کردم. می‌‌دیدید که انریکه وقتی حقایقی را که از کلمات رساترند ببیند، چه‌طور بالاخره تصدیق می‌‌کند که ترس‌‌هایش بی‌‌مورد است.»

در یک سطح از خوانش می‌‌توان تک تک داستان‌‌ها را از دید روان‌‌شناختی به خوبی بررسی کرد و در سطحی دیگر نویسنده با طنز خاص خود در حال نقد جامعه‌‌ی امریکای لاتین است. کشورهایی که عموماً درگیر دیکتاتوری‌‌های مکرر بوده‌‌اند و از نظر رشد اقتصادی و اجتماعی با شرایط مطلوب فاصله دارند.

در داستان‌‌هایی مانند «یک جور زندگی» و یا «ترس‌‌های بی‌‌مورد» نویسنده به دلایل فردی و درونی‌ای می‌پردازد که ریشه‌‌ی چنین مشکلاتی در جامعه‌اند. در داستان‌‌هایی مانند «دفترچه مهندس سیسموندی» و «فن شعر» به ساختار حکومتی و یا اجتماعی توجه دارد که باعث فساد و آشفتگی می‌‌شود. «فن شعر» داستان جذابی است که سرگذشت جوانی به خیال خود نویسنده را می‌‌گوید که به کمک پول و آشنایان پدرش، پله‌‌های شهرت را چندتایکی پشت سر گذاشته.

در این داستان پدر راوی هر بار سوء استفاده از پول، آشنایان و یا سوار شدن بر جهل و بی‌‌سوادی خوانندگان را با این توجیه که همه همین‌‌ هستند یا چه کسی متوجه می‌‌شود توجیه می‌‌کند. بعد از توضیح هر بار پرداخت رشوه و یا باندبازی، راوی استفاده از این روش-ها را به عنوان «حقیقت محض» و متدوال در جامعه معرفی می‌کند و مکرر از این عبارتِ «حقیقت محض» به جای دروغ‌‌هایش استفاده می‌‌کند. این اشارات نشان می‌‌دهند نویسنده به تأثیر داستان‌‌هایش در مخاطب و شرایط جامعه‌‌اش اهمیت می‌‌دهد.

در انتهای کتاب مصاحبه‌‌ی مترجم با نویسنده به چاپ رسیده. به نظر می‌‌رسد این مصاحبه‌‌ به صورت مکتوب انجام شده و مترجم چندان نتوانسته از این فرصت برای گفت‌وگو با نویسنده استفاده کند. سؤالات بسیار کلی و از پیش طراحی شده‌‌اند و امکان واکاویِ بیشتر آثار این نویسنده‌‌ی آرژانتینی و یا معرفی بهتر او و جهان‌‌بینی‌‌اش با پرسش‌‌های بیشتر در راستای پاسخ‌‌هایی که او به پرسش‌ها داده فراهم نشده است.  

این مجموعه با جذابیت در انتخاب موضوع، ترجمه‌‌ی روان و خوش‌‌خوان و طنز جاری در داستان‌‌هایش کتابی مفرح است که قطعاً خواننده را در مواجهه‌‌‌‌ی اول سرگرم خواهد کرد، اما درونمایه‌‌های عمیق و گاهاً همذات‌پنداری‌‌های خواننده‌‌ی ایرانی با موضوعات داستان‌‌ها باعث تفکر و دقت بیشتر و شاید دوباره‌خوانی مجموعه می‌‌شود.