اگر به تاریخ تمدن و سیری که انسان طی کرده تا به دنیای امروز برسد، علاقه داشته باشید، حتماً می‌دانید که یک بخش ثابت و همیشگی این تاریخ، «وقوع جنگ» بوده است.

انسان‌ها، قوم‌ها، قبایل، روستاها، شهرها، کشورها و امپراتوری‌ها در طول تاریخ، مدام با هم در حال نزاع و جنگ بوده‌اند. آنتونی کلیفورد گریلینگ که نویسنده و استاد شناخته‌شده‌ای در حوزه‌ی‌ فلسفه است،‌ در کتاب خود می‌خواهد این پدیده‌ی مهم را با دید فلسفی موشکافی کند. او در ابتدا جنگ را در «تاریخ» و «نظریه» بررسی می‌کند. این بخش، شامل چند فصل است که فصل اول جنگ در عهد باستان نام دارد.

در این فصل نویسنده با جزئیات فراوان شرح می‌دهد که جنگ‌ها در عهد باستان به چه صورت بودند. در این فصل مثال‌هایی از وقوع جنگ بین ایران و یونان نیز می‌زند و این‌که چه عواملی باعث شکست هرکدام از این امپراتوری‌ها در قدیم شد.

در فصل دوم به جنگ از قرون وسطا تا عصر مدرن می‌پردازد. بیشتر این مثال‌ها حول مختصات جنگ‌هایی می‌گذرد که در اروپا اتفاق افتاده است. جنگ‌های معروف صلیبی نیز در این دسته قرار دارد. در این فصل مشخص می‌شود که کشورها چطور مسیر پیشرفت را طی کردند و به ادوات جنگی تازه رسیدند و متعاقباً در جنگ‌ها پیروز شدند. فصل سوم نظریه‌های جنگ و تاریخ جنگ‌های اخیر نام دارد که جنگ را در عصر روشنگری بررسی می‌کند. نویسنده سپس در بخش دوم به واکاوی «علت‌ها» و «معلول‌ها»ی جنگ می‌پردازد.

او اعتقاد دارد برای بعضی جنگ‌ها نمی‌توان یک علت واحد پیدا کرد و چندین عامل باعث شده جرقه‌ی آن جنگ‌ها زده شود. گریلینگ چندین جنگ مهم تاریخ جهان، مثل جنگ جهانی اول و دوم را مثال می‌زند و درباره‌ی خسارت‌های آن‌ها می‌نویسد؛ اما به این نکته‌ی مهم هم اشاره می‌کند که جنگ‌ها فقط خسارت به بار نمی‌آورند بلکه موجب دستاوردهایی هم می‌شوند. درحقیقت، نویسنده معتقد است «انسان ناگزیر از جنگ است و اجتناب از آن ممکن نیست.» جنگ همیشه وجود داشته و از این به بعد هم وجود خواهد داشت؛ اما نحوه‌ی بروز و ظهور آن با گذشته تفاوت دارد.

او در فصل «اخلاقیات، قانون و جنگ» از نظرگاه «اخلاق» هم به وقوع جنگ می‌نگرد و سپس این‌طور نتیجه می‌گیرد که می‌توان در دنیای کنونی، میزان تلفات و خسارت‌ها و اتفاق‌های جبران‌ناپذیر جنگ را به حداقل رساند؛ به‌خصوص این‌که سلاح‌های هسته‌ای که امروزه ساخته شده، حیات انسان‌ها را به ‌صورت کلی با تهدید مواجه کرده است.

گریلینگ در این واکاوی از «درگیری مسلحانه میان دولت‌ها و ملت‌ها یا گروه‌های شناخته‌شده و سازمان‌یافته‌ی دارای ابعاد و ویژگی چشمگیر» نشان می‌دهد که استدلال اخلاقی درباره‌ی جنگ هیچ‌گاه ایستا باقی نمانده و مدام در پی سازگاری با شرایط و موقعیت‌های اجتماعی و سیاسی جدید و همچنین تکنولوژی‌های روز بوده است. به بیان دیگر، بررسی تاریخی بهترین راه درک استدلال اخلاقی است.  

جنگ‌ها هرچقدر هم خشونت‌آمیز و وحشتناک باشند، برای خودشان «قانون» دارند. شاید دانستن این قوانین بد هم نباشد؛‌ قوانینی که گریلینگ به صورت مبسوط توضیح می‌دهد. از طرفی دیگر، اگر بخواهیم با دید یک فیلسوف به جنگ نگاه کنیم، شاید به این نتیجه برسیم که انگار جنگ با ذات انسان گره خورده است. یعنی گویی در وجود انسان به صورت ژنتیکی، جنگیدن نهادینه شده است.

او در انتها به آینده‌ی جنگ می‌پردازد. شاید جذاب‌ترین قسمت کتاب برای خواننده همین بخش باشد. تصور این‌که جنگ‌ها در آینده به چه شکل هستند و آیا اصلاً قرار است در آینده باز هم شاهد جنگ باشیم؟ اگر پاسخ بله است، سربازان و ادوات این جنگ‌ها چگونه هستند؟ شاید دانستنش غم‌انگیز باشد، ولی گویا «مردم یکدیگر را می‌کشند، گرچه با شیوه‌هایی پیشرفته‌تر از قبل.» و این ماشین هیچ‌گاه متوقف نخواهد شد.

آنتونی کلیفورد گریلینگ یا به‌اختصار ای.سی.گریلینگ بیش از سی کتاب در حوزه‌ی فلسفه نوشته است. کتاب «جنگ؛ جستاری درباره‌ی پدیده‌ی کهن» کامل‌کننده‌ی کتابی با نام «دوستی» از همین نویسنده است که سال 2013 چاپ شده و درباره‌ی رابطه‌ی دوستی، این پیچیده‌ترین رابطه‌ی انسانی و به‌ظاهرْ ساده‌ترینِ آن‌هاست. دوستی هنوز به فارسی ترجمه نشده است.

جنگ؛ ماشینی که هیچ‌گاه خاموش نمی‌شود