کتاب‌های تصویری فرصت شگفت‌انگیزی‌اند که در سرزمین ما هنوز چنان که باید و شاید از آن استفاده نشده است. اگر تنها حاصل این فرصت لذت مخاطب بود، باز هم شایستگی توجهی بیشتر را داشت؛ اما این کتاب‌ها خاصیتی منشوری دارند که لذت‌بخشی تنها یکی از وجوه آن است.

تو لک‌لکی یا دارکوب؟ کتابی تصویری است، اما داستان تصویری نیست. روی جلد آن نام نویسنده و تصویرگر را می‌بینیم اما کل متن کتاب این است: «قورباغه‌ای که تمساح می‌شود! لک‌لکی که فیل می‌شود! چگونه ممکن است؟ این بازی نقاشی‌هاست. نگاه کنید!» اگر نام کتاب را هم به این متن کوتاه اضافه کنیم، متن آن ۲۰ کلمه خواهد شد! شاید چنین متنی با تعریف ما از «نویسنده» سازگار نباشد، اما همین چند کلمه کلید ورود کودک به جهان آن است.

قطع کتاب رحلی است و همین بزرگی اندازه نخستین جاذبه‌ی فیزیکی کتاب برای کودک گروه سنی «الف» است. در نخستین صفحات کتاب با طرح کاغذ‌های شطرنجی نقاشی روبه‌رو می‌شویم که بلافاصله مخاطب را با حال و هوای کار آشنا می‌کند. ۱۰ صفحه‌ی ابتدای کتاب با صفحات عنوان و شناسنامه و متن کوتاه کتاب جمع می‌شود و بقیه‌ی صفحات با شکل و شمایلی نامعمول به تصاویر اختصاص یافته است.

از اینجا به بعد هر ورق از کتاب دو بار تا خورده تا سه تصویر از سه حیوان را شکل دهد. صفحه‌‌ی تا خورده با صفحه‌ی مقابلش یک تصویر را می‌سازد و با گشودن نخستین تای ورق به هیئت حیوانی دیگر درمی‌آید و هنگامی که تای دوم را باز می‌کنیم، تصویر حیوانی دیگر غافلگیرمان می‌کند. دارکوبی که قورباغه می‌شود و قورباغه‌ای که تمساح می‌شود. پلنگی که طاووس می‌شود و طاووسی که زرافه می‌شود. جغدی که بز می‌شود و بزی که روباه می‌شود.

لک‌لکی که فیل می‌شود و فیلی که گربه می‌شود. میمونی که شیر می‌شود و شیری که گاو می‌شود. موشی که ماهی می‌شود و ماهی‌ای که کلاغ می‌شود. هیجان‌انگیز نیست؟!

ما با کتابی خلاقانه و متفاوت روبه‌روییم که نه تنها دیدن و ورق زدن آن کودک را غرق لذت می‌کند، بلکه دریچه‌ای برای پرورش و رشد مهارت‌های دیداری و قدرت درک مفاهیم او می‌گشاید. تو لک‌لکی یا دارکوب؟ حساسیت کودک را نسبت به هنر و زیبایی برمی‌انگیزد و حتی می‌تواند او را به خلق هنری تشویق کند.

حیوانات به خودی خود برای کودکان جذاب‌اند و آشنایی با جانوران از نخستین رویکردهای آموزش خردسالان است. اما این کتاب از این مرز فراتر می‌رود و آنان را به مشاهده‌ی دقیق و مقایسه‌ی حیوانات و یافتن شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها از نظر شکل، رنگ، اندازه و اجزای پیکر وامی‌دارد. در این فرآیند کودک با هیجان و شگفتی این دگردیسی تصویری را دنبال می‌کند و درگیر چگونگی آن می‌شود.

کودک در نخستین مواجهه با این کتاب نیازمند همراهی پدر، مادر یا مربی است و همراه بزرگسال او با کمک گرفتن از کلام، اشاره و ارتباط چشمی می‌تواند تجربه‌ی او را غنی‌تر کند. این مشارکت به رشد مهارت‌های زبانی کودک از طریق توصیف تصاویر دامن می‌زند. همراه بزرگسال همچنین می‌تواند پیش از باز کردن هر تای ورق‌های کتاب، کودک را به حدس زدن و پیشگویی در مورد تصویر حیوان بعدی دعوت کند و بازی خلاقانه‌ای را برای او تدارک ببیند.

کتاب سرشار از ریزه‌کاری‌های تصویری است که هم با حوصله‌ی کودک سازگاری دارد و هم بامزه و جذاب است و او را به صرف وقت بیشتر در جزئیات تصاویر فرامی‌خواند. مثلا لبخندی که بر چهره‌ی میمون جای گرفته، موزی که در دست اوست، مژه‌های زیبای گاو، صورت خندان فیل و قیافه‌ی حیرت‌زده‌ی گربه. در کناره‌های صفحات نیز تصویر تکه کاغذهایی را می‌بینیم که کودک را با رنگ‌ها و بافت‌های گوناگون آشنا می‌کند و «بازی نقاشی» را پیش می‌برد.

شکی نیست که خلق چنین آثاری بسیار دشوار است و ذوق و مهارت و تجربه‌ای وسیع می‌خواهد اما این نکته را نیز نباید ناگفته گذاشت که چاپ و صحافی و کتاب‌آرایی آن‌ها نیز  دقت و هزینه‌ی فراوانی می‌طلبد که یکی از عوامل مهم پرهیز ناشران کوچک بخش خصوصی از روی آوردن به این قلمرو است.

علی خدایی بیش از ۳۰ سال فعالیت جدی حرفه‌ای در عرصه‌ی تصویرگری کتاب کودک در کارنامه‌ی خود دارد و تا کنون برنده‌ی چندین جایزه‌ی ملی و جهانی شده است. خلق چند کتاب تصویری درخشان حاصل بخشی از تلاش پربار او در این سالیان دراز است. کتاب تو لک‌لکی یا دارکوب؟ جایزه و لوح تقدیر جشنواره‌ی کتاب کودک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز لوح تقدیر شورای کتاب کودک را از آن خود کرده و در سال ۱۳۹۲ برگزیده‌ی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان شده است.

اگر کودک خردسالی دارید و می‌خواهید لحظات سرشار و شیرینی را با او و یک کتاب تصویری خلاقانه بگذرانید، توصیه می‌کنم به سراغ کتاب تو لک‌لکی یا دارکوب؟ از علی خدایی بروید؛ پشیمان نخواهید شد.