تفکر استراتژیک ذهن استراتژیست می‌خواهد

تفکر استراتژیک مفهومی است جذاب و تاکنون کتاب‌های زیادی درباره این مفهوم نوشته و منتشرشده است، اما مسئله‌ای که عمدتاً شاهد آن هستیم استفاده نشدن از این مفهوم و ابزارهای آن در سطوح مختلف امور کاربردی است. به نظر می‌رسد این مفهوم در حد موضوعی نظری و یکسری آموزش‌های مدیریتی باقی‌مانده است. کتاب ذهن استراتژیست؛ تکنیک‌های کاربردی تفکر استراتژیک در سطح ملی، سازمانی و فردی با بیان تکنیک‌های کاربردی تفکر استراتژیک همراه با فکرافزارهای مختلف و بخش‌هایی مانند ورزش ذهنی سعی دارد خواننده را به تمرین کردن وادارد و از این رهگذر استراتژیک اندیشیدن را به عادت تبدیل کند. از سوی دیگر کتاب ذهن استراتژیست سعی کرده است با ارائه تکنیک‌هایی که الزاماً پیوسته نیستند و به تنهایی می‌شود از هر یک بهره برد به افراد پرمشغله کمک کند تا در میان کارهایشان تکنیکی از این کتاب را برگزینند و تمرین کنند تا در انجام امورشان با کمبود وقت مواجه نشوند. از دیگر ویژگی‌های این کتاب بیان مسئله‌ها و تجربیات در سه سطح فردی، سازمانی و ملی است که سبب می‌شوند افراد با جایگاه‌های مختلف در سطوح مختلف بتوانند از این کتاب استفاده کنند.

همه ما در هر سطحی به تفکر استراتژیک نیاز داریم؛ چه سرباز باشیم چه سردار، خانه‌دار باشیم یا استاندار، رئیس مدرسه باشیم یا رئیس‌جمهور، دبیر انشا باشیم یا دبیر کل سازمان ملل متحد، تفکر استراتژیک کمک می‌کند هوشمندانه اهداف حیاتی زندگی شخصی، سازمانی یا ملی خود را انتخاب کنیم و سپس با تمرکز پویا بر این اهداف، ابزارهای دستیابی به آن‌ها را به کار بگیریم. نویسندگان این کتاب در پیشگفتار چنین می‌نویسند: «سال‌های سال تفکر استراتژیک برای ما مفهومی رمزآلود مبهم و البته بزرگ بود. بعد از چندین سال تحقیق و تدریس و تمرین در کتاب پیش رو سعی کردیم این مفهوم رمزآلود و بزرگ را رمزگشایی کنیم و آن را به اصول و تکنیک‌هایی تفکیک کنیم که آموختنی و تکرار کردنی‌اند. مطمئنیم بعد از خواندن این کتاب دیگر مفهوم تفکر استراتژیک برای شما دور از دسترس و دشواریاب نخواهد بود و می‌توانید به‌راحتی با آن ارتباط برقرار کنید.»

 کتاب ذهن استراتژیست… یک آموزه اصلی دارد و آن این‌که باید با استفاده از پرسش‌های استراتژیک ذهن خود را به استراتژیک اندیشیدن عادت داد. نویسندگان این کتاب سعی کرده‌اند پرسش‌های استراتژیک را در این کتاب به گونه‌ای صورت‌بندی کنند که ذهن مخاطبانشان را ویروسی کرده و استراتژیک اندیشیدن را در ذهنشان بذرپاشی کنند. در این کتاب تلاش شده هم از زندگی شخصی و هم در سطح سازمانی و کشورداری مثال‌های متعددی آورده شود و این یعنی تفکر استراتژیک در همه سطوح کاربرد دارد، به شرط آن که اصول و تکنیک‌ها و پرسش‌های آن را با تکرار و تمرین در خود نهادینه کنیم.

طبق نظر نویسندگان، در این کتاب تفکر استراتژیک نوعی مهارت ذهنی است که به شخص اجازه می‌دهد از بین هزاران متغیر هوشمندانه متغیرهای استراتژیک را شناسایی کند و از بین ده‌ها گزینه گزینه‌هایی را انتخاب کند که تأثیر اساسی در نتایج کلیدی عملکرد دارند. تفکر استراتژیک بیش از آنکه ذاتی باشد، آموختنی است و افراد فاقد این نبوغ می‌توانند با به کارگیری مجموعه‌ای از روش‌ها و رویکردها مهارت تفکر استراتژیکشان را پرورش دهند. تفکر استراتژیک اصولی دارد که در ابتدا باید آن‌ها را آموخت و فهمید و سپس هر یک از این اصول را در عرصه عمل و در زندگی حرفه‌ای و شخصی به کار بست.

تفکر استراتژیک مهارتی ذهنی است که با افزایش توان تحلیل و تصمیم‌گیری استراتژیک تأثیر اساسی در نتایج کلیدی عملکرد می‌گذارد. موفقیت هر نوع سیستم اجتماعی در هر سطحی وابسته به ظرفیت تفکر استراتژیک در اعضای آن سیستم است. تفکر استراتژیک معادل دیگری برای تفکر خلاق تفکر سیستمی یا تفکر انتقادی نیست، اگرچه ممکن است همه یا بخشی از ویژگی‌های دیگر سبک‌های تفکر را داشته باشد. تفکر استراتژیک فقط مفهومی برای مدیران سازمان‌های تجاری نیست، انسان‌ها در هر سطحی در زمینه زندگی شخصی‌شان نیازمند اتخاذ تصمیم‌ها و انتخاب‌های استراتژیک‌اند.

در فصول یازده‌گانه این کتاب، اصول تفکر استراتژیک مطرح شده‌اند و فکر افزارها و نمونه‌های مصداقی و عینی در هر سه سطح فردی، سازمانی و ملی و پرسش‌های هدایت‌کننده برای هر اصل شرح داده‌شده است. استفاده حداکثری از این کتاب برای دستیابی به مهارت تفکر استراتژیک مستلزم ترکیب علم و عمل است؛ به این معنا که خواننده ابتدا باید اصول را درک کند (علم)، و سپس فکرافزارها و پرسش‌ها را در موقعیت‌های مختلف تمرین کند (عمل).

نویسندگان کتاب معتقدند که یادگیری مهارت تفکر استراتژیک مانند مهارت در رانندگی است؛ در ابتدا دشوار است که پاهایمان را بر روی گاز و کلاچ و ترمز هماهنگ کنیم، اما پس از مدتی تعجب می‌کنیم که چگونه مسیر خانه تا محل کار را رانندگی کرده‌ایم، بدون اینکه تمرکزمان دقیقاً متمرکز بر پاهایمان و عملکرد آن‌ها بر روی پدال‌های گاز و کلاچ و ترمز باشد. بدین ترتیب زمانی هم خواهد رسید که بدون فشار آوردن به خودمان و صرف انرژی ویژه‌ای که از توانمان خارج است، استراتژیک فکر می‌کنیم و در سطوح فردی و سازمانی و… تصمیم‌های استراتژیک می‌گیریم.

کتاب ذهن استراتژیست؛ تکنیک‌های کاربردی تفکر استراتژیک در سطح ملی، سازمانی و فردی متشکل از یازده فصل است. عناوین فصول یازده‌گانه کتاب به ترتیب به این شرح است: تفکر استراتژیک به زبان ساده، در جستجوی منفعت، انضباط منعطف، دست‌یابی به برگ برنده، پرسش و پاسخ‌های عجیب و غریب، طراحی بازی با چندین برنده، خاطره‌هایی از آینده، گسترش سبد انتخاب‌های آینده، در جستجوی حلقه‌های مولد، سعی و خطای هوشمندانه و بازآفرینی مرزها و نقشه‌ها.