الفبای ارمنی در سال 401 میلادی به وجود آمد و نخستین مورخان ارمنی کهن مانند آگاتانگغوس و پاوستوس بیوزاند تاریخ دوران کمی قبل از خود را به رشته تحریر درآوردند.

این پنج کتاب تاریخی [تالیف آگاتانگغوس، پاوستوس بیوزاند، غازار پارپتسی، آریستاکِس لاستیورتسی و گریگور آکنرتسی] که مقارن با دوران اشکانیان، ساسانیان، سلجوقیان و مغول در ایران نوشته شده‌اند، هم متن‌هایی هستند از دوران کهن، هم اسنادی مهم درباره حکومت‌های مختلف #ارمنی و هم بخش‌هایی از تاریخ ایران را می‌توان به وسیله آن‌ها بازخواند.

این یادداشت 2 هزار کلمه‌ای در معرفی کوتاهی از هرکدام از این پنج کتاب به منظور آشنایی کلی با فضای آن نوشته شده است.

پنج کتاب تاریخی ارمنیان از روزگار کهن

کتاب «باورها، اساطیر و افسانه‌های ارمنی» در تلاش است باورهای مردم ارمنی پیش از دوران مسیحیت، و داستان‌های اسطوره‌ای در کتاب‌های مورخان ارمنی سده‌های میانه را با زبانی قابل فهم و ساده بیان کند. دو فصل نخست کتاب شامل باورهای مردمی درباره‌ی پدیده‌های طبیعی و همین طور اطلاعاتی درباره‌ی خدایان قدیمی و قهرمانان اسطوره‌ای ارمنی، بر اساس اطلاعات شفاهی تنظیم شده است.

حجم اصلی کتاب اما اختصاص دارد به سه داستان تاریخی-حماسی مهم که منبع‌شان عمدتاً تاریخ‌های پاوستوس بیوزاند و موسس خورناتسی است. روبرت صافاریان معتقد است این کتاب توانسته روح دوران مورداشاره‌اش را به درستی منتقل کند.

پادشاهان بی‌عقل، سپهسالاران شجاع و وفادار

در پایان کتابی به زبان ارمنی چاپ لبنان، درباره ارامنه منطقه فریدن را هم معرفی کرده‌ایم. این یادداشت را سواک فتحی پژوهشگر جوان ارمنی نوشته است.

تاریخ ارامنه منطقه فریدن