آنی ارنو ؛ برنده نوبل ادبیات سال 2022
برندهی نوبل ادبیات سال ۲۰۲۲ از فرانسه آمد: آنی ارنو نویسنده ۸۲ ساله فرانسوی که هرسال در موسم اهدای جایزه نوبل نامش مطرح میشد. ارنو بعد از آلیس مونرو، سوتلانا الکسیویچ، اولگا توکارچوک و لوییز گلیک پنجمین زنی است که در دو دهه اخیر برنده نوبل ادبی شده است. ارنو بهخصوص برای نوشتن زندگینامههای جمعی شهرت دارد. نوشتن از «من» برای او یعنی نوشتن از یک طبقه و نسل و دوران. «من» نویسنده برای آنی ارنو در جمع معنا پیدا میکند.
برندهی نوبل ادبیات سال ۲۰۲۲ از فرانسه آمد: آنی ارنو نویسنده ۸۲ ساله فرانسوی که هرسال در موسم اهدای جایزه نوبل نامش مطرح میشد. ارنو بعد از آلیس مونرو، سوتلانا الکسیویچ، اولگا توکارچوک و لوییز گلیک پنجمین زنی است که در دو دهه اخیر برنده نوبل ادبی شده است. ارنو بهخصوص برای نوشتن زندگینامههای جمعی شهرت دارد. نوشتن از «من» برای او یعنی نوشتن از یک طبقه و نسل و دوران. «من» نویسنده برای آنی ارنو در جمع معنا پیدا میکند.
آنی ارنو در سال 1940 در خانوادهای از طبقه کارگر در نرماندی در شمال فرانسه به دنیا آمده است. پدرش کشاورز سابقی بود که در شهرک محل زندگیشان بقالی کوچکی داشت و مادرش هم بار کوچکی را اداره میکرد. ارنو اما به دانشگاه رفت و در رشته ادبیات مدرن تحصیل کرد و زندگی تقریبا مرفهی به دور از استانداردهای حداقلی زندگی والدینش به راه انداخت.
آنی ارنو به عنوان زن روشنفکری از طبقه متوسط فرانسوی (که ریشه در طبقه کارگر دارد) در دوران زندگی ادبی خود تصمیم گرفت روایتگر زندگی آدمهایی از جنس خودش باشد. اولین اثر ادبی او در سال 1974 منتشر شد و در دهه هشتاد میلادی بیشترین آثارش را آفرید. «سالها» مشهورترین کارش اما در سال 2017 منتشر شده است.
مهمترین ویژگی کارهای آنی ارنو اما نوع روایت جمعی آنهاست. بسیاری از منتقدین کارهای او را با عنوان اثر خودنگاشت داستانی طبقهبندی میکنند. او مایه داستانی کارش را از واقعیت و زندگی خود میگیرد، اما آنچه مینویسد دقیقاً اتوبیوگرافی نیست؛ بلکه شرح برشی از زندگی خود «و همنسلانش» است. او تاکید میکند آثارش برگرفته از تخیل نیستند، بلکه از تجربه زندگی واقعی او و خاطرات او و اطرافیانش سرچشمه گرفتهاند. آکادمی نوبل هم در سالهای اخیر بیش از پیش نسبت به ژانرهای مستند در ادبیات روی خوش نشان داده است.
آنی ارنو از نظر سیاسی به قطب چپ فرانسه تعلق دارد. نسلی که جوانیشان را در وقایع می 68 پاریس گذراندهاند و عمیقاً از آن تحول اجتماعی تاثیر پذیرفتهاند. مواضع سیاسی او -چه در اظهارنظرهای روزنامهایاش و چه در آثار ادبیاش- انسجام و همگرایی واضحی نشان میدهند.
ارنو طرفدار فلسطین و وضع تحریم نسبت به اسراییل است، فمینیست است و از جنبش «من هم» طرفداری کرده است، در اواخر دهه هشتاد میلادی سفرهای زیادی به اروپای شرقی کرده و طرفدار آزادی اروپای شرقی از چنگ کمونیسم روسی بوده است و با این حال نسبت به جهتگیری سیاسی اینان در دهههای بعدی انتقاد دارد، طرفدار آزادی بیشتر برای مهاجرت به غرب و فرانسه است و از قطب جدیداً مورداقبال قرارگرفتهی راست افراطی و جبهه ملی فرانسه بیزار است، آزادی در انتخاب حجاب را اکتی فمینیستی میداند و…
کتابهای اولیه آنی ارنو و سهگانه او («پاکشده»، «جایگاه» و «یک زن») آثاری بیوگرافیک در مورد زندگی پدر و مادر او و طبقهای هستند که از آن بیرون آمده. در دهه هشتاد میلادی اما ارنو دید خود را گستردهتر کرد و بیشتر از خود و خانوادهاش، روی نسل و طبقه و دوران متمرکز شد و آثاری متنوعتر نوشت. «اتفاق میافتد» درباره تجربه سقط جنین او در دهه شصت میلادی است و اخیراً فیلمی براساس اقتباس از آن ساخته شده که در جشنواره ونیز به نمایش درآمد.
«دختر دیگر» درباره نامههای اوست به خواهری که داشته و در کودکی در شش سالگی براثر بیماری دیفتری از دنیا رفته است. تازهترین اثرش «مرد جوان» هم درمورد رابطه یک زن میانسال روشنفکر با مردی دانشجو و سی سال کوچکتر از او و برآمده از طبقات پایین جامعه است. مشهورترین و پیچیدهترین اثرش اما «سالها» است.
از کتابهای آنی ارنو تعدادی به فارسی ترجمه شدهاند. از جمله «شرم» که با ترجمه سمانه رودبار محمدی در نشر علمی فرهنگی و با ترجمه بهاره مرادی در نشر نی منتشر شده است. سمانه رودبار محمدی اثر دیگر آنی ارنو «یک زن» را هم ترجمه کرده است. از دیگر آثار او «جایگاه» و «دختر دیگر» را هم دینا کاویانی ترجمه کرده که با روی جلدی مشابه توسط انتشارات همشهری به بازار کتاب ایران عرضه شدهاند. «جایگاه» پیش از این با عناوین «کوچه پس کوچههای کودکی» با ترجمه لیلی کسایی و «منزل به منزل» با ترجمه صفیه روحی نیز منتشر شده بود.
آنی ارنو اولین زن فرانسوی است که برنده جایزه نوبل ادبی شده است. آخرین فرانسوی برنده نوبل پیش از او پاتریک مودیانو بوده است. هرسال در حوالی اعلام برندگان جایزه نوبل نام ارنو مطرح میشد و البته هرسال هم برنده کسی دیگر جز او بود. این مقاله را وقتی تهیه کردیم که نوبل 2021 در راه بود. اما تابستان همین سال با حذف بخشهایی که به احتمال برنده شدن او میپرداخت منتشر کردیم. یکی دوماه بعد آکادمی نوبل آنی ارنو را برنده نوبل 2022 انتخاب کرد و مقاله را بازنشر کردیم. برای آشنایی بیشتر با این نویسنده زن 82 ساله فرانسوی خواندن آن خالی از لطف نیست.
آنی ارنو کیست؟رمانهای آنی ارنو، موضوعات زندگی روزمرهی فرانسوی را پوشش میدهند. او یکی از تحسینشدهترین نویسندگان کشورش (فرانسه) به شمار میآید. آنی ارنو از نامهایی است که هرسال موقع گمانهزنی برندگان جایزه نوبل ادبیات نامش مطرح میشود. نوشتن برای ارنو ابزاری است برای به تصویر کشیدن تجربههای زنانه. گویی تلاش میکند به جامعه بقبولاند که نباید حقوق مسلم زنها را نادیده گرفت. او در سال 2019 به گاردین گفته است: «وظیفهی یک رماننویس، گفتن حقیقت است.» |