معرفی کتاب در ستایش ژان‌دارک

«در ستایش ژان‌دارک» معادلی فارسی است که علیرضا اسماعیل‌پور برای کتاب de Dite Le d’Arc Jehanne کریستین دوپیزان انتخاب کرده است. مترجم در مقدمه نوشته است که این عنوان را می‌توان به «حکایت ژاندارک» یا «حدیث ژاندارک» نیز برگرداند؛ اما از آن جا که موضوع کتاب بیشتر در ستایش ژاندارک است تا زندگی‌نامه‌ی وی، او ترجیح داده عنوان در ستایش ژاندارک را برگزیند. این کتاب را در ۱۳۹۹ نشر ماهی در تهران به چاپ رسانده و تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده است. نسخه‌ی الکترونیکی فارسی این کتاب در اپلیکیشن‌های مختلف در دسترس است.

درباره‌ی کتاب

کتاب در ستایش ژاندارک، آخرین اثر کریستین دوپیزان است که در ۱۴۲۹، دو هفته بعد از به پادشاهی رسیدن شارل هفتم و موفقیت فرانسه در مقابل انگلیس به فرماندهی ارتش ژاندارک، آن را نوشت. این اثر منظوم در واقع در مدح ژاندارک، بانوی فرمانده‌ی ارتش فرانسه است؛ اما در واقع روایت خطیِ تاریخی، از احوالات سیاسی فرانسه‌ی زمان خود را دارد.

فرانسه‌ی بازنده در مقابل جنگ‌های داخلی و درگیر هجوم بریتانیا که بخش‌هایی از آتن را انگلیسی‌ها تصرف کرده بودند، همواره موجب آلام کریستین دوپیزان بود که وی را در رویای پیروزی فرانسه فرو برده بود تا اینکه با ظهور دختر جوانی به نام ژاندارک که او را «باکره‌‌ی جوان» لقب می‌دهد، گویی که رویای او به حقیقت می‌پیوندد و خوشحالی و رضایت خود را از این رویداد با افتخار به قلم نظم روایت می‌کند.

دوپیزان، ژاندارک را فرستاده‌ی خداوند خطاب می‌کند و در این اثر به زبان منظوم بارها اشاره کرده  که این باکره‌ی جوان، منجی فرانسه، تجلی اراده الهی است و به اختیار خداوند مأمور شده که فرانسه را از پلیدی‌ها پاک کند و به عظمت گذشته‌ی خود برگرداند و تاج شاهی را بر سر شاه محق خود بگذارد.

مترجم برای درک بهتر خواننده از احوالات تاریخی مرتبط با منظومه ژاندارک، توضیحاتی درباره‌ی وقایع و افراد تاریخی در بخش مقدمه‌ی کتاب و توضیحات پایانی آورده است. همچنین برای درک شناساندن دوپیزان و آرای او در خصوص نگاه فمینیستی مقاله‌ای از بلومنفلد کوزینسکی با عنوان «دوپیزان و سنت زن‌ستیزی» آورده است.

در این مقاله آورده شده که دوپیزان معتقد است زن‌ستیزی سنتی مکتوب است و به شاعران و نویسندگانی اشاره می‌کند که در آثارشان مضمون زن‌ستیزی است و آنان را زن‌ستیز می‌خواند؛ برای مثال ژان دومونه در اغلب آثار دوپیزان نقشی منفی دارد. در کتاب «نامه‌ای از خدای عشق» که در ۱۳۹۹ نوشته است، برای نخستین بار به بخش دوم رمانس «گل سرخ» سروده‌ی ژان دومون نقد شدید می‌کند. از نظر او مهم‌ترین اتهامات ژان دومون عبارتند از بدگویی از تمام زن‌ها. همچنین این مقاله به تعریف دوپیزان از زن طبیعی و عناصر سازنده‌ی آن اشاره دارد.

معرفی کریستین دوپیزان

دوپیزان نخستین بانوی نویسنده در تاریخ اروپا شناخته می‌شود. وی در سال ۱۳۶۴ در ونیز، در خانواده‌ای فرهنگی و باسواد به دنیا آمد. پدر وی در پزشکی و ستاره‌شناسی معروف زمان خود بود. آن‌چنان که شارل پنجم، پادشاه فرانسه، وی را برای کار و زندگی به پاریس دعوت کرد.

برای همین او در ۱۳۶۸ به فرانسه مهاجرت کرد و  با اشراف و درباریان فرهیخته هم‌نشین شد و شرایط بسیار مساعدی برای رشد دانشی و فرهنگی دوپیزان فراهم شد؛ اما با خراب‌شدن اوضاع سیاسی فرانسه در پی جنگ‌های صدساله و ادعای انگلیس برای تاج‌وتخت فرانسه، وضعیت کریستین و خانواده رو به سقوط گذاشت؛ اما اوج سختی زندگی دوپیزان در زمانی بود که شوهر جوان خود و پدر سه فرزندش را در بیست‌و‌پنج‌سالگی از دست داد.

او در کتاب «دگرگونی بخت» می‌نویسد: شرایط دشوار برای وی راهی نگذاشته بود؛ جز آنکه به مردی بدل شود. به همین دلیل وارد دنیای نوشتن و تولید آثار ادبی شد؛ کاری که تا آن زمان بیشتر مردانه بود. او اعتراف می‌کند که عزم خود را جزم کرد که از راه نوشتن خانواده‌ی خود را حمایت کند. دوپیزان خلق آثار ادبی خود را با نوشتن شعر شروع کرد که بسیار در آن قهار بود و حامیان زیادی هم کسب کرده بود. او چندین مجموعه‌ی منظوم مذهبی دارد و «در ستایش ژاندارک» آخرین اثر وی است که هم‌زمان با زنده‌بودن ژاندارک نیز آن را نوشت.

دوران شکوفایی آفرینش‌های ادبی دوپیزان در تمام دهه‌ی اول قرن پانزده ادامه داشت تا اینکه با وخامت اوضاع فرانسه، او هم منزوی شد و به صومعه‌ای پناه برد و در آرزوی منجی بود که برای نجات فرانسه نازل شود. او رویای خود را در ژاندارک دید و آخرین اثر خود در ستایش ژاندارک را خلق کرد.

بخش‌هابی از کتاب

آن بانو مُلک و ملت مسیح را

باز سامان خواهد بخشید

و بددینانی را که از ایشان سخن بسیار است

در هم خواهد کوفت

نیز مرتدان و سلوک بی شرمانه‌شان را

چرا که این خبر در فال‌نامه‌ها مکتوب است؛

هر جا که حرمت نام خداوند را فروگذارند،

وی در خواهد رسید

و بخشش نخواهد آورد.

این کتاب مناسب چه کسانی است؟

برای منتقدان و دانشجویان و علاقمندان به آثار منظوم ادبیات فرانسه که مضمون تاریخی داشته باشند. همچنین برای محققان حوزه‌ی زنان، نظریه‌های فمینیستی دوپیزان گزینه‌ی مناسبی برای مطالعه است.

ادبیات ایتالیا

نویسنده معرفی: بهار بهمنی