با بوطیقای نو در ده رمان برجسته از نویسندگان کرد زبان

من از جمله داوران نهایی «جایزه ی مهرگان ادب» هستم که آقای علیرضا زرگر مدیریت آن را به عهده دارند. در میان آثار مورد مطالعه جهت ارزیابی، یکی از رمان‌هایی که مرا جلب کرد، ترجمه‌ی فارسی رمان «آخرین روزهای زندگی هَلاله» نوشته‌ی عطا نهایی نویسنده کُرد زبان و اهل بانه‌ی میهنمان بود که آقای رضا کریم مجاور به فارسی برگردانده بودند و چه اندازه شاد شدم وقتی دریافتم نویسندگان کُرد زبان عزیزمان تا این اندازه در نوشتن رمان مدرن فرارفته‌اند.

پس از مطالعه بر آن نقدی با عنوان «همبافت در رمان آخرین روزهای زندگی هلاله» نوشتم که در چهارم مرداد ماه 1398 در سایت ادبی حضور انتشار یافت. اندکی پس از انتشار این مقاله – که در معرفی‌اش بسیار کوشیدم – نویسنده‌ی رمان، اثر دیگری را از خود با عنوان «پرندگان در باد» برایم ارسال داشتند که من بیدرنگ به مطالعه آن پرداختم و رمان را با رویکرد «فراداستان پسامدرن» مورد تحلیل قرار دادم که در تاریخ 13 مهر ماه 1399 در سایت ادبی حضور انتشار یافت و مورد استقبال خوانندگان کُرد زبان در استان کردستان قرار گرفت و موجی از دلگرمی و همداستانی و همدلی به دنبال آورد.

با این دو رمان بود که رغبتی بی اندازه برای مطالعه‌ی ادبیات داستانی عزیزان کُرد زبان در من جان گرفت و مرا برانگیخت تا ادبیات داستانی نویسندگان کُرد زبان در عراق و ترکیه را دنبال کنم. من پیشتر، در باره‌ی رمان «اینجَه مَمِد» و «فرات را بنگر» نوشته‌ی یاشار کِمال نقدهایی نوشته بودم که انتشار یافته بود. بنابراین در عزم خود برای معرفی بهتر و بیشتر ادبیات داستانی کُرد زبانان راسخ تر شدم و نتیجه، همین کتابی شد که به همت والای انتشارات حس هفتم منتشر شده است.

در کتاب با بوطیقای نو در ده رمان برجسته از نویسندگان کرد زبان – که رمان‌های مورد خوانش آن تصادفاً به دست من رسیده – کوشیده‌ام با بهره جویی از رویکردهای نو در نقد و نظریه‌ی ادبی معاصر (بوطیقای نو) آثاری را مورد خوانش ریزبینانه قرار دهم که تجربیات زیسته‌ی نویسندگان سختکوش و درد آشنای کُردزبان میهنمان را بازتاب داده است.

برای ارزیابی و سنجش آثار ادبی، دو ملاک اساسی لازم است: نخست، تشخیص دقیق نوع ادبی (ژانر) اثر است، زیرا هر نوع ادبی برای خود، هنجارهایی دارد. دوم، رویکردهای نو در نقد و نظریه‌ی ادبی معاصر که درست یکصد سال از تاریخ نظریه پردازی آن در غرب می‌گذرد و در این قرن، بسیاری از زاویه‌ها و سویه‌های پنهان در بررسی آثار ادبی، شناخته و کشف شده است. 

فهرستی از ده اثر مورد خوانش را با رویکردهای مربوط به آن – که در آغاز کتاب آمده است – عیناً نقل می‌کنم و امیدوارم همین فهرست برای درک اجمالی آثارمورد بررسی و پژوهش، کافی باشد:

“همبافت” در رمان “آخرین روزهای هلاله” از “عطا نهایی”

1. خوانش رمان “پرندگان در باد” از “عطا نهایی” با رویکرد “فراداستان پسامدرن”
2. “همبافت” در رمان “راهنمای نویسندگان مقتول” از “عطا محمّد”
3. با رویکرد فراداستان پسامدرن در رمان “انار و فرشته ی مرگ” از “عطا محمّد”
4. خوانش رمان تمثیل استعاره ای “حصار و سگهای پدرم” از “شیرزاد حسن”
5. از “صد سال تنهایی” گارسیا مارکز تا “جمشیدخان، عمویم” از “بختیار علی”
6. خوانش “شهر نوازندگان سفید” از “بختیار علی” با رویکرد “رآلیسم جادویی” و “فراداستان”
7. رویکرد جامعه شناختی نو به رمان “اینجَه مِمِد” از “یاشار کِمال”
8. خوانش رمان “روشن مثل عشق، تاریک مثل مرگ” از “مِحمِد اوزون” با رویکرد “ادبیات اقلیت”

نویسنده معرفی: جواد اسحاقیان

• بوطیقا