صلحی که همه صلح ها را بر باد داد

کتاب به غایت ارزشمند و خواندنی صلحی که همه صلح‌ ها را بر باد داد از بهترین و شیرین‌ترین تجربه‌های مطالعاتی بود که درباره تاریخ جهان داشتم.
فرامکین در این کتاب با ذکر جزئیات خواندنی و نه حوصله سربر، روند پیدایش خاورمیانه فعلی و جدید را طوری بیان می‌کند که خواننده‌ی اثر به هیچ وجه خسته نمی‌شود و در طول مطالعه این کتاب 550 صفحه‌ای پاسخ بسیاری از سوالات و مجهولات ذهنی خودش را پیدا می‌کند.

امپراتوری عثمانی که روزی اقتدار مثال‌زدنی در دنیا داشت و قرن‌ها تاخت و تاز می‌کرد، در بازه‌ی زمانی مورد بررسی کتاب – یعنی کمی پیش از آغاز جنگ جهانی اول تا سال 1922 که جنگ جهانی اول چند سالی است تمام شده – نفس‌های آخر خودش را می‌کشد و فرامکین با توضیحات مفصل و البته موثق نشان می‌دهد چه اتفاقاتی رخ می‌دهد که این امپراتوری توسط بریتانیا و سایر متفقین هم چون گوشت تکه‌تکه بریده و تجزیه می‌شود.

در واقع کشورهای فعلی و مرزهای فعلی کشورهای خاورمیانه ماحصل این تقسیم اراضی است که حدود صد سال گذشته انجام شده است.

ایده‌ی حضور یهودیان در کشور فلسطین، جداسازی اردن از فلسطین و تبدیلش به کشوری مستقل، وضعیت عراقی که بین النهرین نام داشت و سپس تبدیل به عراق فعلی شد، اردن، عربستان، قیام لارنس عربیا (که فیلم بسیار معروفی با همین نام به کارگردانی دیوید لین ساخته شده است)، قیام‌های مختلفی که به سرکردگی کشورهای متفقین به ویژه با محوریت انگلستان انجام شده، روند جنگ جهانی اول و اینکه چه طور پای امپراتوری عثمانی به این جنگ باز شد، چه مواضعی اتخاذ کرد و چه گروهی آن زمان قدرت را در دست داشتند، بخش‌های مهم و خواندنی این کتاب ارزشمند را تشکیل می‌دهند.

توافق‌نامه‌های کشورهای مختلف و سیاست مداران کشورهای درگیر جنگ از دیگر مباحثی است که در کتاب به آنها اشاره می‌شود. تغییر سیاست مداران کشورهای درگیر جنگ که باعث می‌شود سیاست‌های جنگی کشورها دچار تغییراتی بشود و حتی دوست‌های زمان جنگ به دشمنان زمان صلح تبدیل بشوند! نکاتی درباره قدرت گرفتن فاشیسم در ایتالیا و به قدرت رسیدن موسولینی و همچنین اتفاقات مربوط به انقلاب اکتبر 1917 شوروی و مواضع لنین و اقدامات او در مرزهای جنوبی و سرکوب قیام‌های مختلف از بحث های اشاره شده در کتاب می‌باشد.

در کتاب صلحی که همه صلح ها را بر باد داد چند شخصیت کلیدی داریم که یکی از آنها سیاستمدار باهوش و حیله‌گری چون چرچیل است که سمت‌های مختلف او در بازه‌ی زمانی مذکور و نقش و تاثیری که در روند جنگ و بعد از جنگ و تاسیس مرزهای کنونی کشورها دارد، به خوبی توضیح داده می‌شود. به طور کلی کشور انگلستان اصلی‌ترین و مورد بحث‌ترین کشور در موضوعات مطرح شده در کتاب است.

در چند قسمت توضیح داده می‌شود که عدم شناخت کافی انگلستان از کشورهای خاورمیانه منجر به اتخاذ تصمیمات غلطی از جانب سیاست مداران و نظامیان این کشور می‌شود؛ مثلا اینکه در مساله عربستان ابن سعود، امیر نجد با پشتوانه تفکرات وهابیت چه طور علیه حسین، امیر حجاز که مورد حمایت انگلستان بود، هوشمندانه قیام می‌کند و به برتری می‌رسد و عملا هیچ کاری هم از دست انگلستان بر نمی‌آید.

کتاب صلحی که همه صلح ها را بر باد داد را نشر ماهی با ترجمه بسیار روان حسن افشار به چاپ رسانده که در کنار جلد سخت و ویراستاری مناسب، کتابی درخور به خواننده ارائه داده است که از همه نظر ویژگی‌های مناسب را دارد.

دیوید فرامکین استاد تاریخ و روابط بین‌الملل و حقوق در دانشگاه بوستون بود. او به عنوان مشاور سیاسی هم فعالیت می‌کرد. هفت کتاب نوشته که صلحی که همه صلح ها را بر باد داد معروفترین آنهاست. او در سال 2017 درگذشت.

بخشی از کتاب

حالا بخش عربی امپراتوری عثمانی شکل جدیدی پیدا کرده بود. دیگر ترک‌ها بر آن حکومت نداشتند. در شرق، جمعیت‌های کرد، سنی، شیعه و یهودی در کشور جدیدی به نام عراق به ریاست ملک زاده‌ای عرب گرد آمده بودند. عراق به ظاهر کشوری مستقل بود اما بریتانیا آن را تحت الحمایه‌ی خودش می‌دانست. سوریه و لبنان که بسیار بزرگ‌تر از پیش شده بودند، تحت حاکمیت فرانسه قرار داشتند. کشور جدید عربی که بعدها اردن نام گرفت از قلمرو فلسطین تراشیده شد. غرب رود اردن نیز به فلسطینی بدل گشت که بعدها وطن ملت یهود را در بر می‌گرفت.

نویسنده معرفی: سامان رحمتی