وقایع رمان در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم (1320 تا 1325) در شیراز می‌گذرد، تا فصل‌های انتهایی دلیل انتخاب نام کتاب مشخص نمی‌شود. اما تشابه سرنوشت یکی از شخصیت‌های داستان با «سیاوش» و فضایی که نویسنده در رمان خلق کرده و یادآور سووشون یا سیاووشان (مراسم سوگواری برای سیاوش) است.

یکی از دلایل انتخاب نام این کتاب است که برای اولین‌بار در تیرماه سال ۱۳۴۸ منتشر شد و گفته می‌شود تا سال 1395 حداقل 500 هزار نسخه از آن خریداری شده است و به زبان‌های مختلفی نیز در جهان شده است.

سیمین دانشور در این رمان متفاوت، شخصیت «زری» را به گونه‌ای خلق کرده که از منظر بسیاری شبیه خود اوست، با همان آزادمنشی، قدرت و عشق! برخی نیز معتقدند، او اتفاقات تاریخی و شخصیتها را به نوعی در این اثر گنجانده که با خواندن رمان به یاد آن‌ها بیفتیم، یوسف شبیه به جلال آل احمد است و شخصیت‌های دیگر مانند دکتر عبدالله‌خان، خانم مسیحادم، مک ماهون، بی‌بی همدم و ملک‌سهراب هم از شخصیت‌های واقعی الهام گرفته شده‌اند.

داستان از عقدکنان دختر حاکم شیراز آغاز می‌شود، زری دختری زیبا و تحصیلکرده است اما برای خود رسالتی غیر از همراه شوهر بودن تعریف نکرده است. او به تدریج در طول  اثر متحول می‌شود، آن هم به واسطه یوسف و افکار آزادی‌خواهانه‌اش.

برای زری راحت‌تر است تا یوسف را ترغیب کند تا با قدرتمندان کنار بیاید، تا آرامش از بین نرود، اما وقتی یوسف بر سر عقیده و آرمانش که همراهی با تنگدستان است، جان خود را مظلومانه از دست می‌دهد، «زری » یا خانم «زهرا» انتخاب دیگری دارد و پیشقدم تغییر و ایستادگی ‌می‌شود.

لحظه‌های عاشقانه، خلسه و پریشانی، بحث و جدل‌ها و در آخر طغیان «زری» ویژگی‌هایی است که سیمین دانشور برای یکی از متفاوت ترین شخصیت‌های ادبیات معاصر ایران خلق کرده است.

درباره نویسنده

سیمین دانشور به دلایل بسیار در ذهن و یاد ما خواهد ماند، شاید یکی از مهمترین دلایلش این است که او را می‌توان نخستین نویسنده زن مدرن ایران دانست. سیمین دانشور در  ۸ اردیبهشت ۱۳۰۰ در شیراز به دنیا آمد، پدرش محمدعلی (پزشک) بود و مادرش قمرالسلطنه حکمت نقاش بود و مدیر هنرستان دخترانه. خودش در امتحان نهایی دیپلم شاگرد اول کل کشور شد.

در اوایل دهه 20 در رادیو استخدام و با احمد شاملو و علی اکبر کسمایی همکار می‌شود اما بعدا استعفا داد. نویسنده و مترجم بود. در سال 1328 با جلال آل احمد ازدواج می‌کند، سه سال بعد بورس دانشگاه استنفورد را می‌گیرد وبه آمریکا می‌رود. سه سال بعد به ایران بازمی‌گردد و بیش از 20 سال در دانشگاه درس می‌دهد.

دانشور  در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی ایران نقش زیادی داشت و نخستین رییس کانون نویسندگان ایران بود. او زنانی مستقل و امروزی را در آثارش همچون کتاب سووشون، جزیره سرگردانی، ساربان سرگردان و مجموعه داستان‌ها خلق کرد.  

سرانجام در ۱۸ اسفند سال ۱۳۹۰ در تهران درگذشت.  خانه او وجلال اکنون به شکل موزه‌ درآمده است.

بخش‌هایی از کتاب سووشون

*زری گفت: به خاطر اینکه خواستم کاری به تو نداشته باشند و بتوانیم راحت زندگی کنیم. یکدفعه به گریه افتاد و گفت: به خاطر این یکی که توی شکمم است، چه فایده‌ای دارد بچه را با بدبختی به دنیا بیاوری و بزرگش کنی طاقت نداری، مفت از دستش بدهی. یوسف و خسرو آروم شدند و شروع کردند به نوازش زری که ما را ببخش.

یوسف گفت: اگر از همان اول حقیقت را گفته بودی، این همه اذیت نمی‌شدی. آن شب گذشت و زری فقط به فکر این بود که آیا او ترسو است پس شجاعتش کجا رفته. آیا نگه داشتن خانواده و پرهیز از جنگ در آن ترس است. براستی ترس و شجاعت چیست؟

*کاش دنیا دست زن‌ها بود، زن‌ها که زاییده‌اند یعنی خلق کرده‌اند و قدر مخلوق خودشان را می‌دانند. قدر تحمل و حوصله و یکنواختی و برای خود هیچ کاری نتوانستن را. شاید مردها چون هیچ‌وقت عملا خالق نبوده‌اند، آنقدر خود را به آب و آتش می‌زنند تا چیزی بیافرینند. اگر دنیا دست زن‌ها بود، جنگ کجا بود؟