جلال ستاری؛ جستجوگر اسطورهها
در ادبیات فارسی معاصر چهرههای تأثیرگذاری هستند که هرکدام به علتی مطرح و ماندگار شدهاند. وینش قصد دارد هرماه با عنوان «قلم ماندگار» پروندهای برای یکی از این نویسندگان تهیه کند. در این پروندهها ضمن معرفی نویسنده و آثارش، دلیل مطرح شدن و ماندگاری یا بحثبرانگیزی آثار او طرح میشود تا فرصتی برای آشنایی و نگاه دقیقتر به فعالیتهای ادبی معاصر داشته باشیم. ششمین پرونده این مجموعه به جلال ستاری اختصاص دارد.
در ادبیات فارسی معاصر چهرههای تأثیرگذاری هستند که هرکدام به علتی مطرح و ماندگار شدهاند. وینش قصد دارد هرماه با عنوان «قلم ماندگار» پروندهای برای یکی از این نویسندگان تهیه کند. در این پروندهها ضمن معرفی نویسنده و آثارش، دلیل مطرح شدن و ماندگاری یا بحثبرانگیزی آثار او طرح میشود تا فرصتی برای آشنایی و نگاه دقیقتر به فعالیتهای ادبی معاصر داشته باشیم. ششمین پرونده این مجموعه به جلال ستاری اختصاص دارد.
جلال ستاری؛ جستجوگر اسطورهها
جلال ستاری اسطورهپژوه بود. بهتر است بگوییم پیدا کردن ردپای اسطورهها دلمشغولی عمده آثارش بود.
تحصیلاتش را تا مقطع دکترا در رشته روانشناسی گذرانده بود. شاید به همین دلیل موشکافانه به ماجرای اسطوره نگاه میکرد، انگار که پیچیدگی و تغییرات روان آدمی را از طریق اسطورهها پیدا و نمایان میکرد.
قصهها و اشکال نمایشی در بررسیهایش جای عمده داشت، احتمالا به این علت که بیشتر به خاستگاههای اولیه اسطوره نزدیک هستند. او نشانهها را دنبال میکرد، از تعزیه تا قصه یوسف، و ادبیات دراین میان برایش اهمیت ویژهای داشت.
اسطوره برایش یک مضمون کهنه و ثابت نبود، هربار آن را در شکلی جدید، پیدا و باتلاشی ستودنی آن را بررسی و تبدیل به کتاب میکرد. حاصل آن حدود صد کتاب تألیف و ترجمه است که در طی 60سال فعالیت بجا گذاشت.
نگاه موشکافانه او به ماجرای اسطوره و زبان ویژهاش در نوشتار، جایگاه او را در ادبیات ایران ماندگار کرده است.
برای آشنایی با اندیشه و نگاه ستاری ابتدا سراغ یادداشتی از امیرحسین کامیار میرویم.
درباره ستاری، مردی که راهگشا بود |
آثار ستاری درباره اسطوره بسیارند اما گفتیم که کار جالب او جستجوی ردپای اسطورهها در جهان امروز بود. او کتابی هم دقیقا به همین نام دارد که آنی خاچیکیان آن را بررسی کرده است.
هویت و فرهنگ برای بقا یا جلا |
ستاری سیمای اسطوره را در شکلهای جدید پیدا میکرد. توجه به شخصیتهای داستانی که از دنیای ادبیات فراتر رفته و سیمای اسطورهای پیدا کردهاند از کارهای جالب توجه او بود. او در کتاب «چهار سیمای اسطورهای» به تحلیل و بررسی چهار شخصیت معروف ادبیات داستانی (تارزان، دراکولا، فرانکشتاین و فاوست) میپردازد.
ما هنوز میترسیم! |
دامنه فعالیتهای ستاری گسترده است. بخشی از فعالیتهای او در حیطه هنرهای نمایشی است و بخشی هم در ادامه جستجوی اسطوره به شهر و مقولات فرهنگی دیگر کشیده شده.
از میان این گستره، دو نمونه کتاب را معرفی کردهایم. یکی کتاب «زمینه اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران» که درباره پیشینه نمایش در ایران میگوید و دیگری کتاب «اسطوره تهران» که مبحث شهر اسطورهای را مطرح میکند.
زمینه اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران |
اسطوره تهران |
اسطورهپژوهی برای ستاری نوعی نقد و بررسی تغییرات اجتماعی و فرهنگی بود. به همین علت خود ماجرای نقد و نقدنویسی هم از مقولات مورد توجهش بود. برای آشنایی با دیدگاه او در این زمینه بخشی از مقالهاش با نام «نگاهی به نقدنویسی در ایران» را برایتان انتخاب کردیم.
نگاهی به نقدنویسی در ایران |
برای حسن ختام شما را دعوت میکنیم به تصویرهای افسانه شهرزاد و هزارویک شب که به دست استاد صنیعالملک خلق شدهاند.
اگر شما هم فکر میکنید که اسطورهها در جهان امروز به شکل و زبانی دیگر وجود دارند، آنها را به ما معرفی کنید.
جلال ستاری
کتاب های بکار رفته در این مقاله
اسطوره در جهان امروز
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: مرکز
نوبت چاپ: ۴
سال چاپ: ۱۳۹۴
تعداد صفحات: ۲۴۲
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۰۵۳۱۴۷
چهار سیمای اسطورهای: تارزان، دراکولا، فرانکشتاین ، فاوست
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: مرکز
نوبت چاپ: ۱
سال چاپ: ۱۳۷۶
تعداد صفحات: ۱۱۲
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۰۵۳۲۸۴
زمینه اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: مرکز
نوبت چاپ: ۳
سال چاپ: ۱۳۹۸
تعداد صفحات: ۱۵۰
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۰۵۶۹۴۰
اسطوره تهران
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: دفتر پژوهش های فرهنگی
نوبت چاپ: ۲
سال چاپ: ۱۳۸۸
تعداد صفحات: ۲۷۲
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۷۹۰۸۸۲
نماد و نمایش
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: توس
نوبت چاپ: ۲
سال چاپ: ۱۳۹۲
تعداد صفحات: ۲۵۲
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۱۵۴۱۵۸
افسون شهرزاد: پژوهشی در هزار افسان
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: توسن
نوبت چاپ: ۲
سال چاپ: ۱۳۶۹
تعداد صفحات: ۴۳۹
شابک: ۹۷۸۰۰۵۰۲۴۶۷۲۶
عشق صوفیانه
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: مرکز
نوبت چاپ: ۱۲
سال چاپ: ۱۴۰۲
تعداد صفحات: ۴۲۴
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۰۵۰۶۵۸
پژوهشی در حکایت سندباد بحری
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: مرکز
نوبت چاپ: ۲
سال چاپ: ۱۳۹۶
تعداد صفحات: ۱۸۶
شابک: ۹۷۸۹۶۴۳۰۵۷۵۳۴
درد عشق زلیخا (پژوهشی در قصه یوسف)
نویسنده: جلال ستاری
ناشر: توس
نوبت چاپ: ۱
سال چاپ: ۱۳۷۳
تعداد صفحات: ۱۸۱
شابک: ۲۵۰۰۱۱۰۲۱۳۹۵۹