پینوکیو، آدمک چوبی

2 اردیبهشت 1404

وینش

خالق پینوکیو یک روزنامه‌نگار ایتالیایی بود به نام کارلو لورنزینیکه در 1881 داستان دنباله‌دار پینوکیو را نوشت. انتشار این مجموعه داستان، چهار ماه بعد و با به دار آویخته شدن پینوکیو متوقف شد اما به دنبال درخواست‌های مکرر خوانندگان، کولودی فرصت دوباره‌ای به آدمک چوبی داد. یک سال بعد، این مجموعه در قالب یک رمان به انتشار رسید. خیلی زود شهرت پینوکیو همه‌گیر شد، ولی واقعا کی فکر می‌کرد پینوکیو، تبدیل به همچون نمادی شود؟

پینوکیو، آدمک چوبی

خالق پینوکیو یک روزنامه‌نگار ایتالیایی بود به نام کارلو لورنزینی که در شهری کوچک از ایالت توسکانی به نام کولودی به دنیا آمده بود. کارلو در جریان جنگ‌های وحدت ایتالیا یکی از سربازان توسکانی بود. بعد از پایان جنگ به روزنامه‌نگاری روی آورد و بیست سال بعد در 1881 داستان دنباله‌دار پینوکیو را نوشت. انتشار این مجموعه داستان، چهار ماه بعد و با به دار آویخته شدن پینوکیو متوقف شد.

اما در فوریه‌ی سال 1882 و به دنبال درخواست‌های مکرر خوانندگان، کولودی فرصت دوباره‌ای به عروسک چوبی داد. دقیقاً یک سال بعد، یعنی در فوریه‌ی سال 1883، این مجموعه داستان‌ هفتگی، در قالب یک رمان به انتشار رسید. خیلی زود شهرت پینوکیو همه‌گیر شد، ولی واقعا کی فکر می‌کرد پینوکیو تبدیل به همچون نمادی شود؟

در این یادداشت به زندگی کارلو لورنزینی یا به اسم نویسندگی‌اش کارلو کولودی پرداخته‌ایم.

زندگی پرماجرای خالق پینوکیو؛ کارلو کولودی

همه‌ی ما پینوکیو را به خاطر می‌آوریم. داستان‌ زندگی آدمکی چوبی که آرزوی تبدیل شدن به یک پسربچه‌ی واقعی را در سر داشت، دروغ زیاد می‌گفت، و بینی‌اش در رشدی مداوم بود، از خاطرات ما محو نخواهد شد! در این مقاله، مروری خواهیم داشت بر زندگی پرفرازو نشیب کارلو کولودی، نویسنده‌ی یکی از فراموش‌نشدنی‌ترین داستان‌های دوران کودکی‌مان. یک روزنامه‌نگار ناسیونالیست ایتالیایی که در دوران تلاش ایتالیایی‌ها برای تشکیل یک کشور متحد به نام ایتالیا زندگی می‌کرد و در اواخر عمر به نویسندگی برای کودکان روی آورد.

و در این یکی یادداشت آن‌چه از پینوکیو در توسکانی و فلورانس به جا مانده و برای ایتالیایی‌ها و توریست‌ها جالب توجه است را معرفی می‌کنیم.

پینوکیو کجا به دنیا آمد؟

پینوکیو این مخلوق چوبی محبوب همه، کجا شکل گرفت؟ می‌دانیم که در داستان این عروسک چوبی را نجار پیری به نام ژپتو تراشید. بین نجار و عروسک یک رابطه‌ی پدر و فرزندی به وجود آمد و در نهایت، همین عشق پدرانه بود که پینوکیو را به بزرگترین رویایش، یعنی تبدیل شدن به یک پسربچه‌ی واقعی رساند. اما چند نفر از ما می‌دانیم که محل تولد پینوکیو، دقیقاً در کجای این دنیا قرار دارد؟ از پینوکیو چه به جا مانده است؟ و علاقمندانش چطور او را به خاطر می‌آورند؟

ایتالیای روزگار تولد پینوکیو به دین، سیستم های پزشکی، دادگستری، غذا، لباس و تحصیل اهمیت فراوانی می‌داد. پس باید تعدادی از این مفاهیم در ماجراهای پینوکیو تجلی یافته باشند. پینوکیو هر کار بدی می‌کند نتیجه فاجعه‌بار آن را خیلی زود و به صورت فیزیکی می‌بیند و هر کار خوبی که انجام بدهد او را به آرزویش که پسربچه‌ی واقعی شدن است نزدیک می‌کند. این مقاله درمورد مفاهیم پنهان در ماجراهای پینوکیو است.

مفاهیم پنهان در ماجراهای پینوکیو

پینوکیو عروسک چوبی کوچک و نافرمانی است که باید خوب بودن را یاد بگیرد. نه فقط به خاطر خودش، که به خاطر منافع جامعه! پینوکیو باید ثابت کند لیاقت یک پسربچه‌ی واقعی شدن را دارد. اما در این مسیر، به صورت مداوم توسط افراد شرور، وسوسه می‌شود و فریب می‌خورد. ایتالیای روزگار تولد پینوکیو به دین، سیستم های پزشکی، دادگستری، غذا، لباس و تحصیل اهمیت فراوانی می‌داد. پس باید تعدادی از این مفاهیم در ماجراهای پینوکیو تجلی یافته باشند. پینوکیو هر کار بدی می‌کند نتیجه فاجعه‌بار آن را خیلی زود و به صورت فیزیکی می‌بیند و هر کار خوبی که انجام بدهد او را به آرزویش که پسربچه‌ی واقعی شدن است نزدیک می‌کند.

کلنسی مارتین گوشه ای از مشهورترین کتاب خود، یعنی عشق و دروغ (Love and Lies) را به بررسی ماجراهای پینوکیو و افکار کلودی اختصاص داده است. این یادداشت کلنسی مارتین که در نیویورکر چاپ شده است بخشی است از همان کتاب. مقاله درمورد معروف‌ترین تم «ماجراهای پینوکیو» است، یعنی دروغ.

پینوکیوی اصلی در مورد دروغ گفتن چه می‌گوید؟

نویسنده‌ی متن پیش رو، کلنسی مارتین (Clancy Martin) است؛ فیلسوف، رمان‌نویس و مقاله‌نویس معروف کانادایی. او که خود در کودکی و نوجوانی، طرفدار پینوکیو نبود، حتی در جایی گفته است که فکر کردن به داستان پینوکیو هم او را آزار می‌داد. با این حال، گوشه ای از مشهورترین کتاب خود، یعنی عشق و دروغ (Love and Lies) را به بررسی ماجراهای پینوکیو و افکار کلودی اختصاص داده است. این یادداشت کلنسی مارتین که در نیویورکر چاپ شده است بخشی است از همان کتاب.

اما با این همه پینوکیویی که به صورت کتاب و فیلم و سریال و کارتون ساخته‌اند، برای ما ایرانی‌ها هنوز اولین تجسم‌ از پینوکیو همان عروسک چوبی کلاه قرمز است که در یک کارتون ژاپنی دیده‌ایم. این یادداشت درمورد یک اتفاق منحصر به فرد در این سریال است: این سریال را مرتضی احمدی و باقی دوبلورهای سریال، فی‌البداهه گفته‌اند! متنی در کار نبوده.

ماجراهای دوبله‌ی کارتون پینوکیو!

با این همه کتاب‌های مصور و فیلم‌ها و سریال‌ها و کارتون‌هایی که در تمام دنیا از روی «ماجراهای پینوکیو» ساخته شده است، برای ما ایرانی‌ها هنوز تصویر پینوکیو بیش از همه منطبق با تصویر آن پینوکیویی است که در کارتونی ژاپنی دیده‌ایم. اما این سریال کارتونی و شخصیت‌های گربه‌نره و روباه مکار آن داستانی دارند که خواندن آن خالی از لطف نیست. آن‌ها تا حد زیادی حاصل خلاقیتی ایرانی هستند!

در پایان به یکی از جدیدترین اقتباس‌های صورت‌گرفته از داستان پینوکیو نگاهی می‌کنیم. این اقتباس زیبا کاری است از گیرمو دل تورو، کارگردان مکزیکی، که در سال 2022 به شکل استاپ موشن ساخته شده و با استقبال تماشاگران و منتقدان روبرو بوده است. مطلب زیر ترجمه‌ی گفتگویی است با گیرمو دل تورو درباره‌ی ساخت این اثر.